Μα καλά δεν υπήρχαν άλλες λέξεις εκτός από διαφορετικότητα και συμπερίληψη;

Κωνσταντίνος Ζανετόπουλος, Management Consulting

Εσείς είχατε πει ποτέ στην ζωή σας την λέξη συμπερίληψη; Μήπως χρησιμοποιούσατε την λέξη διαφορετικότητα; Μάλλον όχι.

Σήμερα, όμως, βομβαρδιζόμαστε με αυτές τις λέξεις και τις αντίστοιχες τους στα αγγλικά που είναι inclusion and diversity.

Συνέδρια, καταστατικοί χάρτες που υπογράφουν τα μέλη, σεμινάρια, διαλέξεις, ειδικά μαθήματα. Για ποιο λόγο; Για να καταλήξουμε στα βασικά συμπεράσματα πως πρέπει να αποδεχόμαστε τους άλλους όπως είναι και να τους σεβόμαστε. Αυτά τα ξέραμε όμως και από πριν, δεν χρειαζόμασταν συνέδρια επί συνεδρίων.

Ούτε και λέξεις δύστροπες που δεν μπορούμε να ταυτιστούμε αλλά ούτε και να τις μάθουμε να τις χρησιμοποιούμε.

Άκου συμπερίληψη…

Μπορούμε να κινητοποιηθούμε, να ευαισθητοποιηθούμε γύρω από μια λέξη που δεν την έχουμε χρησιμοποιήσει ποτέ μας; Την λέξη συμπερίληψη για να την εντάξει κάποιος στον λόγο του θα πρέπει να την έχει κάνει πρόβα πολλές φορές στον καθρέπτη, να την επαναλαμβάνει την προηγούμενη της ομιλίας του από μέσα του πριν κοιμηθεί, και στο τέλος την κρίσιμη στιγμή εάν δεν έχει χαρτάκι με σημειώσεις μπροστά του θα την έχει ξεχάσει και θα την αντικαταστήσει με κάτι πιο ανθρώπινο και αληθινό.

Όπως αποδέχομαι, αντιλαμβάνομαι, νιώθω, αλλά στην ουσία το «δεν με νοιάζει εάν δεν σε νοιάζει που νιώθεις διαφορετικός».

Διαφορετικότητα, άλλο ένα επίθετο που μας σπρώχνει με το ζόρι προς μια άγνωστη κατεύθυνση.

Τι είναι διαφορετικότητα;

Είναι εμφάνιση, είναι θρησκεία, είναι σεξουαλικές προτιμήσεις, είναι αυτοπροσδιορισμός, είναι χρώμα, είναι τρόπος σκέψης. Είναι όλα μαζί και μπορεί και τίποτα από όλα αυτά. Είναι τα συναισθήματα που οι λεγόμενοι μέσοι όροι νιώθουν όταν αλληλοεπιδρούν με αυτούς που δεν τους μοιάζουν, αλλά είναι και οι εσωτερικές διεργασίες που βιώνουν όσοι αισθάνονται πως βρίσκονται πιο κοντά στην περίμετρο παρά στο κέντρο.

Όλες οι λέξεις γίνονται ξαφνικά αδόκιμες όταν προσπαθείς να περιγράψεις αυτές τις καταστάσεις. Όταν βλέπεις κάποιον για πρώτη φορά και αυτά που βλέπεις σου χρειάζονται περισσότερο χρόνο για να τα επεξεργαστείς. Οι εκφράσεις και οι όροι που θες να χρησιμοποιήσεις πρέπει να είναι προσεκτικά διαλεγμένες για μην θίξεις, να μην στενοχωρήσεις.

Είναι δόκιμος ό όρος κέντρο και περίμετρος; η έκφραση μέσος όρος; Οι αποστάσεις από τον μέσο όρο θα προβληματίσουν σαν φράση ή θα δώσουν τροφή για σκέψη; Ποια έκφραση είναι πολιτικώς ορθή. Τι δεν θα προκαλέσει αντιδράσεις;

Βαραίνουν τα πληκτρολόγια όταν γράφεις για θέματα που δεν ξέρεις πως θα τα διαχειριστείς. Βουτάς στην ατραπό των σκέψεων για να δεις που θα καταλήξεις.

Χρειαζόμαστε όμως κάποιους όρους, εκφράσεις για να περιγράφουμε αυτές τις συζητήσεις.

Καταλήξαμε, λοιπόν, στις λέξεις διαφορετικότητα και συμπερίληψη και τις επαναλαμβάνουμε συνεχώς.

Στην πράξη, όμως, βαθιά μέσα μας αποδεχόμαστε όσους δεν ομοιάζουν με εμάς; Έχουμε προσπαθήσει να τους συμπεριλάβουμε στα αξιακά μας φίλτρα; Μήπως τους διαγράφουμε πριν τους ακούσουμε; Εδώ είναι και το πιο σημαντικό. Να τους ακούσουμε, να τους προσέξουμε και να μην τους προσπεράσουμε. Δεν είναι εύκολο γιατί οι περισσότεροι δεν είμαστε εκπαιδευμένοι. Δεν έχουμε παραστάσεις.

Η πλειοψηφία όσων μεγαλώσαμε και ζήσαμε τα περισσότερα μας χρόνια στην Ελλάδα δεν έχουμε πολλές συνυπάρξεις με ανθρώπους που δεν μας έμοιαζαν.

Στο σχολείο ήμασταν όλοι παρόμοιοι.

Ιδιαίτερα στα ιδιωτικά σχολεία η ομοιομορφία περίσσευε… Στα δημόσια σχολεία υπήρχαν κάποιες κοινωνικές μικροδιαφορές που όλες όμως ξεθώριαζαν στο παιχνίδι στην αυλή του σχολείου , ή στην αλάνα της γειτονιάς.

Όλες οι ασυνείδητες προκαταλήψεις μας, όλα μας τα φίλτρα και τα συστήματα των κατηγοριοποιήσεων μας έστεκαν αγέρωχα και μάλλον αχρησιμοποίητα.

Μόνο η επαφή όμως με αυτό που είναι λίγο αλλιώτικο , η τριβή, η συναναστροφή μπορεί να μειώσει, να αλλάξει και να εξαφανίσει τα κάστρα της δυσπιστίας μας.

Η αποδοχή της διαφορετικότητας είναι βιωματική διαδικασία, δεν είναι θεωρητική.

Έχει ενδιαφέρον όμως και η διαφορετικότητα όπως την αισθάνονται όσοι τοποθετούν τον εαυτό τους λίγο πιο μακριά από το κέντρο.

Είναι ποτέ δυνατό να γνωρίσουμε όλοι εμείς οι «μέσοι όροι» πως είναι να νιώθεις διαφορετικός, να βρίσκεσαι ή να θέλεις να βρίσκεσαι στην περίμετρο του κύκλου αντί για το κέντρο του;

Τι σημαίνει να είσαι αυθεντικά διαφορετικός ή να σε βαραίνει η ομοιομορφία των βαρετών μέσω όρων;

Αλλά και για όσους κάτι δεν τους αρέσει πάνω τους ή μέσα τους και προσπαθούν να το καλύψουν με χίλιους τρόπους, αντί να το αποδεχτούν και να προχωρήσουν.

Αυτή η διαφορετικότητα μπορεί να γίνει δύναμη αυθεντική και να μετατρέψει κάποιον σε ολυμπιονίκη του δεκάθλου ή να τον απομονώσει στον μικρόκοσμό του και να τον γεμίσει με δύστροπες σκέψεις.

Αφόρητη πίεση για όσους τα δικά μας τα φίλτρα είναι έτοιμα να τους απορρίψουν χωρίς δεύτερη ευκαιρία.

Μας χρειάζονται μόνο μερικά δευτερόλεπτα για να κατηγοριοποιήσουμε κάποιον και να τον τοποθετήσουμε στα άκρα του κύκλου μακριά από δικό μας κέντρο. Υψώνουμε τα τείχη των ασυνείδητων προκαταλήψεων και καθόμαστε εφησυχασμένοι στη θάλασσα της ομοιομορφίας.

Η ομοιότητα μπορεί να είναι βολική , σκοτώνει όμως την πρωτοτυπία και στο τέλος είναι πολύ ΒΑΡΕΤΗ. Ημασταν κριτές σε έναν διαγωνισμό καινοτομίας μαζί με έναν στέλεχος τραπέζης και αφού είχαμε εξετάσει 10 προτάσεις έπρεπε να κατατάξουμε τις 5 πρώτες συμμετοχές σύμφωνα με τα κριτήριά μας.

Είχαμε την ιδέα να κάνουμε την κατάταξη ο καθένας μας μόνος του και μετά να μοιραστούμε τα αποτελέσματα μεταξύ μας.

Ταυτιστήκαμε απόλυτα και στις πέντε προτάσεις μας, και με την ίδια ακριβώς σειρά!!

Και ενώ εγώ ήμουνα χαρούμενος , γυρνάει και μου λέει ψυχρά « τσάμπα ασχοληθήκαμε και οι δύο μας, και ένας θα έφτανε αφού είμαστε πλήρως συντονισμένοι». Αυτή είναι η ουσία της διαφορετικότητας εάν είναι αυθεντική.

Παράγει πολύπλευρες απόψεις, αποκαλύπτει διαφορετικές γωνίες θέασης , σπέρνει σπόρους και φρέσκες ιδέες.

Η αποδοχή της διαφορετικότητας δεν είναι απλή και αυτόματη διαδικασία. Είναι μια πνευματική άσκηση που αρχικά θέλει θάρρος, διάθεση να παλέψεις με την συνήθεια και να εκτεθείς στο διαφορετικό. Όμως, στο τέλος μας ανταμείβει και παράγει και αποτελέσματα.

Το να ζητάμε να σταματήσουμε τις κρίσεις μας, και να αλλάξουμε τις προτιμήσεις μας είναι απλά αδύνατο. Αυτό που μπορούμε και επιβάλλεται να κάνουμε είναι καταπολεμήσουμε την βαρεμάρα της ομοιομορφίας.

Να δώσουμε χώρο σε προσωπικότητες που αυτοπροσδιορίζονται με αυθεντικότητα, να γνωρίζουμε διαφορετικούς τρόπους σκέψης.

Να βγούμε έξω από την νόρμα, την πεπατημένη. Να κάνουμε συζητήσεις απρόβλεπτες αλλά και ουσιαστικές.

Να δώσουμε χώρο, χρόνο και αποδοχή σε όσους την αξίζουν.

Να είστε σίγουροι, εκτός από συγκλονιστικά ενδιαφέρον, εκτός του ότι είναι αναζωογονητικό είναι και πολύ ενδιαφέρον επιχειρηματικά.

Λέγεται καινοτομία.