Πώς μπορεί ένας ψυχολόγος να βρίσκεται στο επίκεντρο, πώς μπορεί να έχει θαυμαστές σε όλο τον κόσμο; Ο Τζόρνταν Πίτερσον το καταφέρνει διχάζοντας. Εκφράζει την κοινή λογική, σύμφωνα με τους φίλους του. Είναι αντιδραστικός, ρατσιστής και τα-πάντα-φοβικός σύμφωνα με τους εχθρούς του. Ο Καναδός ψυχολόγος και καθηγητής έχει αναδειχθεί σε μια από τις πιο αμφιλεγόμενες και ταυτόχρονα επιδραστικές φιγούρες του 21ου αιώνα.

Η κυκλοφορία του βιβλίου «Εμείς που παλεύουμε με τον Θεό» τον έφερε και πάλι στο προσκήνιο. Στα ελληνικά μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Key Books και συγκεντρώνει κείμενα που ερμηνεύουν αφηγήσεις της Βίβλου. Η απήχηση που βρήκε δεν σχετίζεται με το θεολογικό περιεχόμενο του έργου. Αυτό που το καθιστά δημοφιλές είναι ο συνδυασμός επιστήμης, ηθικής καθοδήγησης, λαϊκής ψυχολογίας και η διαρκής πολιτισμική σύγκρουση.

Ο Τζόρνταν Πίτερσον γεννήθηκε το 1962 στο Έντμοντον και εργάστηκε επί σειρά ετών ως καθηγητής ψυχολογίας στο Πανεπιστήμιο του Τορόντο, εστιάζοντας στην ψυχολογία της προσωπικότητας και στις αιτίες που οδηγούν τον άνθρωπο στην καταστροφή ή στην πνευματική ανύψωση. Έγινε γνωστός διεθνώς το 2016, όταν αντιτάχθηκε στον καναδικό Νόμο C-16 για την ταυτότητα φύλου.

Καθένας μπορούσε βάσει νόμου να διαλέγει τις αντωνυμίες που τον εκφράζουν αλλά ο Πίτερσον έλεγε ότι ο νόμος είναι εξαναγκαστικός και οδηγεί σε περιορισμό της ελευθερίας του λόγου.

Η δημόσια αυτή αντίθεση τον εκτόξευσε στη σφαίρα της πολιτισμικής πολιτικής, με υποστηρικτές να τον αποκαλούν υπερασπιστή της κοινής λογικής και επικριτές να τον θεωρούν εκπρόσωπο του  συντηρητισμού και της τρανσοφοβίας.

Ο Πίτερσον επιδιώκει να γεφυρώσει περιοχές που παραδοσιακά θεωρούνται ασύμβατες: τη θρησκευτική μεταφυσική με την επιστημονική ψυχολογία, την ατομική ηθική ευθύνη με μια υπαρξιακή πολιτική κριτική. Στα έργα του, όπως το «12 Κανόνες για τη Ζωή», ορίζει τον κόσμο ως έναν τόπο χάους, στον οποίο ο άνθρωπος καλείται να επιβάλει τάξη. Όμως η τάξη που περιγράφει δεν είναι κοινωνική ή ταξική αλλά υπαρξιακή και ατομική.

Δεν είναι απλώς ενάντιος στην πολιτική ορθότητα αλλά απορρίπτει συνολικά την αντίληψη ότι η ταυτότητα του ανθρώπου καθορίζεται από τις κοινωνικές του κατηγορίες. Προτείνει μια ηθική αυτοπειθαρχίας, εσωτερικής αναμέτρησης και προσωπικής ανάληψης ευθύνης. Είχε μεγάλη απήχηση σε άνδρες νεαρής ηλικίας, κυρίως της μεσαίας τάξης. Η ηθικολογική προσέγγιση του έδωσε τη ρετσινιά του αυταρχικού. Οι επικριτές του τον κατηγορούν ότι καμουφλάρει την κοινωνική αδράνεια ως αρετή, ότι προσφέρει ανακούφιση στους απογοητευμένους χωρίς να τους δίνει ελπίδα για δομική αλλαγή. Τον κατηγορούν επίσης ότι χρησιμοποιεί επιστημονικούς όρους για να δώσει κύρος σε κανονιστικές απόψεις περί οικογένειας, έμφυλων ρόλων και φυσικών ιεραρχιών.

Στο βιβλίο «Εμείς που Παλεύουμε με τον Θεό» προσφέρει μια αλληγορική και ψυχαναλυτική ανάγνωση βιβλικών αφηγήσεων και ταυτόχρονα μετατρέπει αυτές τις αφηγήσεις σε ηθικά διδάγματα για την εποχή μας. Ο Καΐν και ο Άβελ, ο Αδάμ και η Εύα, ο Νώε και ο Μωυσής δεν είναι για τον Πίτερσον θεολογικές μορφές αλλά αρχέτυπα της ανθρώπινης πάλης με τον εαυτό και με τον κόσμο. Ο Θεός στον οποίο αναφέρεται είναι περισσότερο μια εσωτερική φωνή συνείδησης παρά μια εξωτερική υπερβατική δύναμη. Το πρόβλημα για πολλούς αναγνώστες είναι ότι ο Πίτερσον δεν κάνει απλώς ερμηνεία. Κάνει και πάλι κατήχηση.

Παρά τις επιθέσεις που διαρκώς δέχεται, ο Πίτερσον δεν έχει υποχωρήσει. Έφυγε από το πανεπιστήμιο και οικοδόμησε το δικό του σύστημα επικοινωνίας. Στο YouTube έχει 8.7 εκατομμύρια συνδρομητές. Ταυτόχρονα παραδίδει διαδικτυακά μαθήματα μέσω της πλατφόρμας Peterson Academy. Αυτή τη στιγμή φοιτούν και πληρώνουν δίδακτρα 40.000 σπουδαστές. Πολλαπλασιάζουμε με την ετήσια συνδρομή και βλέπουμε ότι φέτος έχει εισπράξει 16 εκατομμύρια δολάρια, μόνο από την πλατφόρμα. Τον πληρώνουν για να τον ακούνε ξέροντας ότι δεν θα πάρουν πτυχίο.

Ο Τζόρνταν Πίτερσον δεν εξαρτάται από πανεπιστήμια ούτε από εκδοτικούς οίκους. Ανήκει σε μια νέα κατηγορία δημοσίων προσώπων που μιλούν απευθείας στο κοινό τους και πληρώνονται γι’ αυτό. Και το κοινό του τον στηρίζει με φανατισμό, όχι μόνο επειδή συμφωνεί με τις απόψεις του, αλλά κυρίως επειδή τον βλέπει ως κάποιον που τολμά να μιλήσει εκεί που άλλοι σιωπούν.

Διαβάστε επίσης

Τσάμπα άγχος για την Αγία του Σινά