Ο Πάνος Καρνέζης είναι ένας από τους ελάχιστους διεθνείς έλληνες συγγραφείς. Ορισμένοι τα μπερδεύουν και νομίζουν ότι γίνονται διεθνείς όταν δουν ένα βιβλίο μεταφρασμένο σε ξένο εκδοτικό οίκο, άγνωστο στο ευρύ κοινό, όταν πάρουν πρόσκληση για φεστιβάλ σε κάποιο ευρωπαϊκό χωριό ή όταν δουν το όνομά τους σε έντυπο της αλλοδαπής.

Ο Καρνέζης, που γράφει απευθείας στα αγγλικά, κυκλοφορεί από εκδοτικούς κολοσσούς και πρόσφατα είδε έναν ήρωά του να ενσαρκώνεται από τον Γουίλεμ Νταφόε. Ο ήρωας της ταινίας και του βιβλίου είναι εφοπλιστής που έχει όλα τα χαρακτηριστικά του Αριστοτέλη Ωνάση.

Ας δούμε τι γίνεται στην ταινία «The Birthday Party», ποιο είναι το φερώνυμο μυθιστόρημα και τι έχει κάνει ως τώρα στη ζωή του ο συγγραφέας.

Ο Νταφόε λοιπόν υποδύεται τον Μάρκο Τιμολέων, ο οποίος διοργανώνει μια γιορτή για την κόρη του και μοναδική κληρονόμο. Η ιστορία διαδραματίζεται τη δεκαετία του 1970 και εκτυλίσσεται μέσα σε 24 ώρες, στο ιδιωτικό νησί του κροίσου.

Η ταινία, σε σκηνοθεσία του Ισπανού Μιγκέλ Άνχελ Χιμένεζ, έκανε πρεμιέρα στο Φεστιβάλ του Λοκάρνο αποσπώντας θερμές κριτικές. Μια σκηνή για την οποία γράφτηκαν πολλά, είναι αυτή με το γυμνό ζεϊμπέκικο του Νταφόε πάνω στο σκάφος «Χριστίνα». Η ταινία παρουσιάζει την Ελλάδα της εποχής, με τη χούντα και τη χλιδή των ολίγων, με την πατριαρχία και τον ακραίο έλεγχο των θυγατέρων. Ο ήρως θεωρεί ότι δικαιούται να εξαναγκάσει την κόρη του σε άμβλωση. Αυτή η πτυχή της ιστορίας δίνει στην ταινία έναν αστυνομικό χαρακτήρα.

Ο Μάρκος Τιμολέων είναι υποτίθεται ο πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο. Θέλει να γιορτάσει τα 25 γενέθλια της κόρης του Σοφίας και οργανώνει το πάρτι όπου προσκαλεί κρυφά έναν γιατρό, μια νοσοκόμα και έναν αναισθησιολόγο, από τους οποίους έχει ζητήσει να κάνουν την έκτρωση σε ένα από τα δωμάτια των επισκεπτών. Ο Μάρκος Τιμολέων, μέσω ιδιωτικού ντετέκτιβ, έχει ανακαλύψει ότι η κόρη του είναι έγκυος και δεν εγκρίνει τον πατέρα του παιδιού. Ο εφοπλιστής θέλει να διαλέξει διάδοχο για την αυτοκρατορία του. Στο πάρτι προσκαλείται και ο επίσημος βιογράφος του Τιμολέων, που είναι ο εραστής της Σοφίας.

Περιμένοντας τους καλεσμένους, ο Πάνος Καρνέζης περιγράφει την παιδική ζωή του Τιμολέων στη Σμύρνη, όπου ο πατέρας του εξαφανίστηκε όταν ο ίδιος ήταν παιδί. Κατόπιν τη μετάβαση στο Μπουένος Άιρες, όπου απέκτησε τη σκληρότητα του χαρακτήρα του, την εγκατάσταση στη Νέα Υόρκη, όπου πλούτισε με παράξενους τρόπους. Αναφέρεται σε δύο αποτυχημένους γάμους του, στον παράξενο θάνατο της πρώτης του συζύγου, στο δυστύχημα με το οποίο σκοτώθηκε ο γιος του. Η ομοιότητα του ήρωα με τον Αριστοτέλη Ωνάση δεν συγκαλύπτεται πουθενά.

Ο Πάνος Καρνέζης δεν συνήθιζε να γράφει για μεγάλους και τρανούς. Τα πρώτα του διηγήματα, υπό τον τίτλο «Μικρές ατιμίες», (εκδόσεις Jonathan Cape, 2002) διαδραματίζονται όλα σε κάποιο χωριό δίχως όνομα. Πρόκειται για 19 ιστορίες για την ελληνική επαρχία με πρωταγωνιστές τον δάσκαλο του χωριού, τον παπά, τον γιατρό, τον δάσκαλο. Ο ίδιος γεννήθηκε στην Αμαλιάδα το 1967 και έζησε εκεί ως την ηλικία των τεσσάρων ετών. Τότε ο πατέρας του πήρε μετάθεση και η οικογένεια εγκαταστάθηκε στην πλατεία Αμερικής. Το επόμενο σπίτι ήταν στο Νέο Ψυχικό.

Πριν φύγει για το μεταπτυχιακό του διάβαζε λογοτεχνία στα αγγλικά για να τα βελτιώσει. Σπούδασε μηχανολόγος-μηχανικός στο Πολυτεχνείο της Πάτρας και μόλις πήρε το πτυχίο έφυγε στην Αγγλία. Τότε δεν του είχε περάσει καν από το μυαλό να ασχοληθεί με τη λογοτεχνία. Άρχισε να γράφει από μοναξιά. Είχε τελειώσει το διδακτορικό του και εργαζόταν στο Σέφιλντ. Οι συνάδελφοί του ήταν όλοι παντρεμένοι με παιδιά. Οι φίλοι του, Ιταλοί, Μεξικανοί, λίγο από παντού, είχαν μείνει πίσω στην Οξφόρδη και ακόμη πιο πίσω, στην Αθήνα. Αγόρασε έναν φτηνό υπολογιστή στο σπίτι και άρχισε να γράφει. Στην αρχή μία ώρα κάθε ημέρα. Στη συνέχεια βρήκε δουλειά στη Ρολς Ρόις, στους κινητήρες αεροσκαφών και έτσι μετακόμισε στο Μπρίστολ. Εκεί ένιωσε και πάλι ότι δεν έχει ενταχθεί στην κοινωνία των Άγγλων.

Τότε είδε μια αγγελία στην «Guardian» για μαθήματα «δημιουργικής γραφής» δι’ αλληλογραφίας. Ξεκίνησε τα μαθήματα στο Πανεπιστήμιο της East Agglia, στο Τμήμα που ίδρυσε ο Μάλκολμ Μπράντμπερι και απόφοιτους μεταξύ των οποίων ο Κάζουο Ισιγκούρο και ο Ιαν Μακ Γιούαν. Είχε περιγράψει την εμπειρία: «Γράφεις ιστορίες και τις παρουσιάζεις στο τμήμα σου. Οι υπόλοιποι κάνουν σχόλια. Τον πρώτο μήνα έφυγαν δύο άτομα. Και τους επόμενους μήνες κάποιοι είχαν ήδη αποφασίσει να μην ξαναγράψουν τίποτε…».

Μετά τα μαθήματα δημιουργικής γραφής, θέλησε να βγει ξανά στην αγορά εργασίας ως μηχανικός. Του απάντησαν όμως από τον Jonathan Cape ότι θα εκδώσουν τα διηγήματά του. Πράγματι, κυκλοφόρησαν στη βρετανική αγορά το 2002 και πολύ γρήγορα υπέγραψε συμβόλαιο με τους Αμερικανούς Farrar, Straus & Giroux. Τα πνευματικά δικαιώματα πουλήθηκαν σε εννέα χώρες. Μαζί ήρθε η προκαταβολή για να γράψει και μυθιστόρημα. Έτσι σταμάτησε κάθε άλλη εργασία. Όχι επειδή ήταν τεράστιες οι αμοιβές αλλά επειδή, όπως λέει, ζούσε ως φοιτητής.

Ο Πάνος Καρνέζης έλεγε στην αρχή της συγγραφικής σταδιοδρομίας του ότι γράφει κάθε ημέρα από τις 9 π.μ. ως τις 6 μ.μ., από Δευτέρα ως Παρασκευή, ότι γράφει το πολύ μία σελίδα την ημέρα. Έγραψε για την ελληνική ύπαιθρο επειδή δεν έβρισκε ενδιαφέρον στη ζωή της μεγαλούπολης, είτε είναι η Αθήνα είτε το Λονδίνο. Είχε τα πιο έντονα βιώματα από τα καλοκαίρια με τη γιαγιά στην επαρχία.

Ωριμάζοντας άφησε τον γενέθλιο τόπο ως αφηγηματικό καμβά. Το βιβλίο του «Το μοναστήρι» ήταν το πρώτο δίχως ελληνικές αναφορές. Διαδραματίζεται σε ένα γυναικείο μοναστήρι στα βουνά της Νότιας Ισπανίας. Η αφήγηση ξεκινά με την εικόνα μιας βαλίτσας με ένα νεογέννητο, στα σκαλοπάτια του μοναστηριού. Ο Καρνέζης είχε πει ότι δεν είναι θρησκευόμενος αλλά ότι πιστεύει στον ουμανισμό και στην ατομική συνείδηση. Πιστεύει επίσης στην ανάγκη μιας πνευματικής αναζήτησης πέρα από τα καθημερινά που δεν γίνεται απαραίτητα μόνο μέσω της θρησκείας.

Σε επόμενο μυθιστόρημα, με τίτλο «Είμαστε πλασμένοι από χώμα» μιλά για το προσφυγικό ζήτημα. Η αφήγηση ξεκινά με μια βάρκα γεμάτη πρόσφυγες, που αναποδογυρίζει. Ένας άνδρας πέφτει στη θάλασσα μαζί µε άλλους. Εκεί γίνεται μια ανθρώπινη επιλογή, όταν ο ήρωας πρέπει να επιλέξει ποιον να σώσει και ποιον να αφήσει. Ο τίτλος παραπέμπει στη βιβλική ιδέα ότι ο άνθρωπος είναι πλασμένος από χώμα, ότι το μυστήριο της συνείδησης προκύπτει από την ταπεινότερη, ανεξάντλητη, άνευ αξίας ύλη. Ο συγγραφέας εξήγησε ότι πιστεύει ότι είμαστε όλοι ικανοί για το καλύτερο και το χειρότερο.

Τα βιβλία του Πάνου Καρνέζη κυκλοφορούν σε 20 γλώσσες. Στα ελληνικά οι μεταφράσεις έγιναν από τον ίδιο. Οι πρώτες κυκλοφορίες έγιναν από τις εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα και Λιβάνη, στη συνέχεια κυκλοφόρησαν όλα μαζί ξανά από τον εκδοτικό οίκο Μακόντο που είχε αντικείμενο μόνο τα βιβλία του ιδίου. Στη συνέχεια ανέλαβαν οι εκδόσεις Πατάκη.

Ο πλήρης κατάλογος:

Little Infamies (2002)- Μικρές ατιμίες (Ελληνικά Γράμματα 2003, Μακόντο 2011)
The Maze (2004) – Ο λαβύρινθος (Ελληνικά Γράμματα, 2004, Μακόντο 2011, Πατάκης 2022)
The Birthday Party (2007) – Το πάρτι γενεθλίων (Λιβάνης 2007, Μακόντο 2011)
The Convent (2010) – Το μοναστήρι (Λιβάνης 2010, Μακόντο 2011)
The Fugitives (2015) – Οι φυγάδες (Πατάκης 2015)
We Are Made of Earth (2019) – Είμαστε πλασμένοι από χώμα (Πατάκης 2020)

Διαβάστε επίσης

Η Σαντορίνη και τα σύννεφα σκόνης