Το μεγάλο καλάθι του υπουργείου Ενέργειας: 6 μεγάλες ενεργειακές προκλήσεις για το 2020

Μια χρονιά σταθμός που θα θέσει τις βάσεις για το νέο ενεργειακό μοντέλο της χώρας είναι το 2020 και.. το υπουργείο Ενέργειας, κρατά μεγάλο καλάθι.  To 2020 είναι η αφετηρία για την απολιγνιτοποίηση και ενίσχυση των ΑΠΕ που θα αλλάξουν το ενεργειακό μείγμα της Ελλάδας, για τις μεγάλες  ιδιωτικοποιήσεις που θα αλλάξουν τα μερίδια στην αγορά, την εφαρμογή του target model που θα καθορίσει τον τρόπο λειτουργίας της αγοράς ηλεκτρισμού αλλά και πολλά διεθνή ενεργειακά έργα θα ξεκινήσουν είτε να λειτουργούν, είτε να σχεδιάζονται, είτε να κατασκευάζονται αλλάζοντας το ρόλο της Ελλάδας στην Νοτιοανατολική Ευρώπη.

Ταυτόχρονα αν οι θεσμικές αλλαγές ολοκληρωθούν με επιτυχία, αν οι ιδιωτικοποιήσεις πετύχουν, και αν κερδηθεί και το στοίχημα  της εξυγίανσης των ΔΕΗ και ΛΑΡΚΟ, , σημαντικές επενδύσεις στη νέα αγορά που θα δημιουργηθεί.

Οι προκλήσεις αυτές  είναι πολλές και σημαντικές και το ίδιο και οι δυνατότητες που δημιουργούνται, καθώς η ενεργειακή αγορά αν πράγματι καταφέρει να εξελιχθεί  και να  αναπτυχθεί θα φέρει τις πολυπόθητες επενδύσεις με στόχο τον εκσυγχρονισμό, την αποδοτικότητα  και την εξοικονόμηση ενέργειας. Το ερώτημα είναι αν τα μεγάλα σχέδια θα υλοποιηθούν απρόσκοπτα ή θα κολλήσουν σε εμπόδια, αναβολές και καθυστερήσεις και αν το υπουργείο Ενέργειας θα καταφέρει να προχωρήσει τη στρατηγική αναδιάταξης της αγοράς και δημιουργίας ενός νέου πλαισίου που θα θέσει τις βάσεις για τον υγιή ανταγωνισμό και το ανταγωνιστικό ενεργειακό κόστος.

Στροφή στην πράσινη ενέργεια

Το 2020 θα είναι το πρώτο έτος εφαρμογής του Εθνικού Σχεδίου για την Ενέργεια και το Κλίμα, δηλαδή της νέας εθνικής ενεργειακής και κλιματικής στρατηγικής έως το 2030. Στο επίκεντρό της βρίσκονται δυο  αλληλένδετοι στόχοι: Αφενός η πλήρης απολιγνιτοποίηση της χώρας έως το 2028  με απόσυρση όλων των εν λειτουργία λιγνιτικών μονάδων έως το 2023, αφετέρου  η ταχεία διείσδυση των ΑΠΕ στο ενεργειακό μείγμα.

Η αρχή για   την επίτευξη των παραπάνω στόχων θα γίνει με το κλείσιμο των λιγνιτικών μονάδων της Καρδιάς και του Αμύνταιου, αλλά και την ψήφιση ειδικού νομοσχεδίου που θα επιλύει χρόνια προβλήματα των αδειοδοτικών διαδικασιών για τα έργα ΑΠΕ. Επιδίωξή του υπουργείου είναι να  γίνουν νομοθετικές παρεμβάσεις ώστε να περιοριστεί ο  απαιτούμενος χρόνος για την αδειοδότηση των έργων ΑΠΕ στα δυο έτη που είναι το ευρωπαϊκό benchmark, από πάνω από 7 χρόνια -κατά μέσο όρο-   που είναι σήμερα. Στόχος είναι επίσης να ενθαρρυνθεί η ταχεία υλοποίηση μεγάλων project, κυρίως αιολικών και φωτοβολταϊκών στην παρούσα φάση, με αιχμή του δόρατος τη ΔΕΗ.

Ψηλά στην λίστα των «πράσινων» προτεραιοτήτων του 2020 είναι η κατάθεση του νομοσχεδίου  για απλοποίηση των επενδύσεων σε ΑΠΕ, για τις επενδύσεις σε αποθήκευση  ενέργειας, για την ηλεκτροκίνηση   και την εκκίνηση νέων προγραμμάτων ενεργειακής αναβάθμισης των ιδιωτικών κτιρίων, των δημόσιων κτιρίων (πρόγραμμα ΗΛΕΚΤΡΑ) και της βιομηχανίας.  Πρόκειται για δέσμη μέτρων κρίσιμης σημασίας για την επίτευξη των στόχων του ΕΣΕΚ για την ενεργειακή απόδοση, ώστε το 2030 η κατανάλωση ενέργειας να είναι μικρότερη από ότι ήταν το 2017.

Διεθνή ενεργειακά έργα

Ο αγωγός φυσικού αερίου TAP, τέθηκε ήδη από το Δεκέμβριο σε δοκιμαστική λειτουργία και από το νέο έτος θα λειτουργήσει κανονικά αυξάνοντας τις πηγές προέλευσης αερίου στην ελληνική αγορά. Η υπογραφή μεθαύριο, στις 2 Ιανουαρίου της Διακρατικής Συμφωνίας μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ για τον αγωγό EastMed, αποτελεί ακόμη ένα έργο ορόσημο που βάζει την Ελλάδα στο κέντρο του ενεργειακού χάρτη. Στην ουσία επιταχύνεται η ολοκλήρωση της μελέτης σκοπιμότητας ύψους περίπου 70 εκατ ευρώ, μαζί με κάθε άλλο στάδιο ολοκλήρωσης στο σχεδιασμό του αγωγού EastMed, γεγονός που θα ανοίξει και τον δρόμο για την λήψη της τελικής επενδυτικής απόφασης.

Παράλληλα, προχωρά το project του τερματικού σταθμού LNG στην Αλεξανδρούπουλη (FSRU) με το market test να τοποθετείται στις αρχές του 2020, ακόμη ένα έργο διεθνούς ενδιαφέροντος που θα συμβάλει στην αύξηση των πηγών προέλευσης αερίου και την ενεργειακή ασφάλεια.

Πάλι, με άξονα την ενεργειακή ασφάλεια, με τη δημιουργία σημαντικών μεγάλων υποδομών, με πρόσφατη νομοθετική ρύθμιση άνοιξε ο δρόμος για να προχωρήσει και η υπόγεια αποθήκη Φυσικού Αερίου στην Καβάλα.

Ο υπό κατασκευή ελληνο-βουλγαρικός αγωγός  IGB, στον οποίο συμμετέχει κατά 25% η ΔΕΠΑ, επίσης έργο Κοινού Ευρωπαϊκού Ενδιαφέροντος (PCI),   αναμένεται να τεθεί σε λειτουργία τον Ιούλιο του 2021, με αρχική δυναμικότητα 3 δισ. κυβικά μέτρα αερίου. Σε πρώτη φάση, οι ποσότητες θα προέρχονται από τον αγωγό TAP, ο οποίος αναμένεται να λειτουργήσει το 2020, μεταφέροντας αζέρικο αέριο στις ευρωπαϊκές αγορές, και στον οποίο η ΔΕΠΑ έχει δεσμεύσει χωρητικότητα ύψους 1 δισ. κ.μ.

Στην ουσία, ο αγωγός IGB,  θα τροφοδοτηθεί η βουλγαρική αγορά με φυσικό αέριο από την Κασπία, “σπάζοντας” για πρώτη φορά το ρωσικό μονοπώλιο στη γειτονική χώρα.

Όλα τα παραπάνω διαμορφώνουν μια νέα ενεργειακή πραγματικότητα που εξυπηρετεί το  στόχο όχι μόνο της Ελλάδας αλλά και της ΕΕ για διαφοροποίηση των οδεύσεων και των πηγών ενέργειας αναβαθμίζοντας τον γεωστρατηγικό ρόλο της χώρας. Βέβαια όλα τα παραπάνω έργα, είναι στην αφετηρία τους, και μένει να αποδειχθεί τα επόμενα χρόνια, τόσο η αποδοτικότητά τους, όσο και το αν θα λειτουργήσουν ανεμπόδιστα, αυξάνοντας την ενεργειακή ασφάλεια.

Target model

Έτος-ορόσημο, όμως, θα είναι το 2020 και για την απελευθέρωση της αγοράς ενέργειας, για δυο λόγους: Πρώτον, λόγω της λειτουργίας του target model και δεύτερον λόγω του περαιτέρω ανοίγματος των αγορών φυσικού αερίου και ηλεκτρισμού.

Πράγματι, μετά από αλλεπάλληλες καθυστερήσεις, το target model θα λειτουργεί πλήρως το β’ εξάμηνο του 2020 και θα εισάγει συν τω χρόνω μεγαλύτερη διαφάνεια στην αγορά, αίροντας  εν πολλοίς τις υφιστάμενες στρεβλώσεις. Πρώτο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή είναι η ίδρυση του Περιφερειακού Κέντρου Ελέγχου Ενέργειας(RSC) της Νοτιοανατολικής Ευρώπης στη Θεσσαλονίκη, που θα διασφαλίσει τον συντονισμό των αγορών Ηλεκτρικής Ενέργειας της Ελλάδας, της Βουλγαρίας, της Ρουμανίας και της Ιταλίας.

Θα επιτρέψει επίσης σε σύντομο χρονικό διάστημα τη σύζευξη με την κοινή Ευρωπαϊκή Αγορά Ενέργειας, στο βαθμό βέβαια που θα έχουν ολοκληρωθεί οι απαιτούμενες διασυνδέσεις.

Χωρίς διασυνδέσεις η ηλεκτρική αγορά δεν μπορεί να λειτουργήσει, και το target model δεν θα φέρει τα προσδοκώμενα αποτελέσματα. Για να επιτευχθούν οι στόχοι του target model και  να λειτουργήσει ο πραγματικός ανταγωνισμός θα πρέπει να υπάρξει άμεσα μια επιθετική πολιτική διασυνδέσεων με έργα που θα πρέπει να τρέξουν με διαδικασίες fast track, ώστε η «απελευθέρωση να μη μείνει εντός συνόρων».

Φυσικό αέριο

Το 2020 θα είναι όμως καθοριστική χρονιά και για την αγορά φυσικού αερίου καθώς η ιδιωτικοποίηση της ΔΕΠΑ  Εμπορίας θα αλλάξει τα δεδομένα στον ανταγωνισμό στον κλάδο εμπορίας φυσικού αερίου. Στη μάχη αυτή αναμένεται να κατέβουν  όλοι οι πρωταγωνιστές της αγοράς, οι  Μυτιληναίος, Κοπελούζος, ΤΕΡΝΑ,  τα ΕΛΠΕ (όμιλος Λάτση), τα οποία κατέχουν ούτως ή άλλως το 35% της ΔΕΠΑ,  η Motor Oil (όμιλος Βαρδινογιάννη), αλλά και άλλοι επενδυτές, που ακόμη δεν έχουν δραστηριοποιηθεί στην ενέργεια στην. Από τους ξένους παίκτες αναμένεται η γαλλική Edison, η επίσης γαλλική Engie.

Η ολοκλήρωση της ιδιωτικοποίησης αυτής που αναμένεται στα τέλη του 2020, θα καθορίσει τον πρωταγωνιστή και τις συμμαχίες της ελληνικής αγοράς φυσικού αερίου. Μια αγοράς με τεράστια δυναμική, τόσο λόγω της συνεχούς ανάπτυξης της διείσδυσής του, αλλά και εν όψει της σχεδιαζόμενης απολιγνιτοποίησης, αφού το φυσικό αέριο αποτελεί καύσιμο γέφυρα, στο οποίο θα βασίζεται η παραγωγή ενέργειας την επόμενη δεκαετία. Αυτή η πραγματικότητα,  η αύξηση της ζήτησης για φυσικό αέριο,  προσδίδει τεράστια αξία στη ΔΕΠΑ Εμπορίας και ανεβάζει της ετοιμάζονται πανίσχυροι διεκδικητές, εγχώριοι αλλά και διεθνείς ενεργειακοί κολοσσοί. Αυτή την περίοδο εντείνονται οι διεργασίες για τη διαμόρφωση των συμμαχιών.

Στα πολύτιμα assets της ΔΕΠΑ, που διαθέτει μερίδιο κοντά στο 50% στην αγορά, περιλαμβάνεται και η θυγατρική Φυσικό Αέριο Ελληνική Εταιρεία Ενέργειας (πρώην ΕΠΑ Αττικής) με ιστορική διαδρομή στην αγορά φυσικού αερίου και πάνω από 350.000 πελάτες. Η εταιρεία που θα εντάξει στο δυναμικό της την πρώην ΕΠΑ Αττικής θα αποκτήσει ισχυρό προβάδισμα στη λιανική αγορά, την οποία σήμερα υποτονικά αναπτύσσουν οι ιδιώτες προμηθευτές ηλεκτρικής ενέργειας.

Στα περιουσιακά της στοιχεία  περιλαμβάνονται οι διεθνείς συμβάσεις προμήθειας φυσικού αερίου με τη ρωσική Gazprom, την τουρκική Botas, την αλγερινή Sonatrach, τους Αζέρους της SOCAR και την κοινοπραξία που διαχειρίζεται τον μεγάλο αγωγό φυσικού αερίου TAP, που θα μεταφέρει αέριο από το κοίτασμα του Σαχ Ντενίζ στην Ευρώπη.

Νέα κεφάλαια και επενδύσεις στα δίκτυα ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου

Οι ιδιωτικοποιήσεις των δικτύων ηλεκτρισμού και φυσικού αερίου δηλαδή του 49% του ΔΕΔΔΗΕ (που θα αποφασιστεί μέχρι το καλοκαίρι),   της ΔΕΠΑ Υποδομών που είναι σε εξέλιξη αλλά και οι αποφάσεις για περαιτέρω ιδιωτικοποίηση του ΑΔΜΗΕ    θα προσελκύσουν ιδιωτικά κεφάλαια στην επέκταση και τον εκσυγχρονισμό τους.

Και για τις τρεις επιχειρήσεις, υπάρχει σύμφωνα με το υπουργείο ζωηρό ενδιαφέρον. Η προέλκυση επενδυτών θα φέρει στα δίκτυα τα απαραίτητα κεφάλαια για να ψηφιοποιηθούν και να αξιοποιηθούν οι νέες τεχνολογίες προκειμένου να ενισχυθεί ο ανταγωνισμός και να αναβαθμιστούν οι υπηρεσίες που παρέχουν οι χρήστες των δικτύων προς όφελος των καταναλωτών και της βιομηχανίας.

Η στροφή της ΔΕΗ στα κέρδη και η λύση στη ΛΑΡΚΟ

Οι δύο καυτές πατάτες που παρέλαβε αυτή η κυβέρνηση ήταν αναμφίβολα η ΔΕΗ και η ΛΑΡΚΟ. Σήμερα 5 μήνες μετά,  η ΔΕΗ δεν αποτελεί πια συστημικό κίνδυνο και προβλέπει λειτουργικά κέρδη το 2020. Ωστόσο, έχει ακόμη πολλά κρας τεστ από τα οποία θα εξαρτηθεί η τελική επιτυχία του εγχειρήματος, όπως το επιχειρηματικό σχέδιο που θα παρουσιαστεί στο Investor’ s Day στις 30 Ιανουαρίου, η επιτυχής απολιγνιτοποίηση, η πορεία της εταιρείας στην αγορά, το στοίχημα της ανάπτυξης στις ΑΠΕ, οι επενδύσεις που θα πραγματοποιήσει, η διαχείριση του δανεισμού της, η έξοδος στις αγορές.

Από την άλλη η ΛΑΡΚΟ, είναι πλέον το επόμενο στοίχημα για το υπουργείο Ενέργειας και τους πρώτους μήνες του 2020 αναμένεται μεγάλη κινητικότητα.  Η κυβέρνηση έχει ξεκινήσει τις προεργασίες για να θέσει σε εφαρμογή το σχέδιο για εκκαθάριση εν λειτουργία και ιδιωτικοποίησης των «καθαρών» κομματιών της ΛΑΡΚΟ, παρά το γεγονός ότι οι οριστικές αποφάσεις αναμένεται να ληφθούν στις αρχές του νέου έτους, όταν και αναμένεται να αναζητηθούν επενδυτές για το ορυχείο και τη μονάδα παραγωγής.