Σε αντίθεση με τα χρέη που οφείλει μία εταιρεία προς ιδιώτες ή άλλες εταιρείες, τα φυσικά πρόσωπα που διοικούν ένα νομικό πρόσωπο ευθύνονται προσωπικά και αλληλέγγυα για την πληρωμή των φόρων του νομικού προσώπου. Με νομικούς όρους δηλαδή, η αυτοτέλεια της εταιρείας κάμπτεται για τα φορολογικά χρέη.

Η αλληλέγγυα ευθύνη των διοικούντων οδηγεί σε δυσμενείς συνέπειες, όπως στην ευθύνη για καταβολή των χρεών, στη λήψη διασφαλιστικών μέτρων (π.χ. δέσμευση λογαριασμών) και στη λήψη μέτρων διοικητικής εκτέλεσης, ενώ στις περισσότερες περιπτώσεις εκκινείται παράλληλα ποινική διαδικασία.

Με τον νόμο 4646/2019 επήλθε σημαντική μεταβολή στον Κώδικα Φορολογικής Διαδικασίας με την εισαγωγή νέων και επιεικέστερων προϋποθέσεων για τη γέννηση ευθύνης των φυσικών προσώπων, που πρέπει να πληρούνται σωρευτικώς:

(α) η κατοχή συγκεκριμένης τυπικής ιδιοτήτας (π.χ. εκτελεστικοί πρόεδροι, διευθυντές, γενικοί διευθυντές, διαχειριστές, διευθύνοντες σύμβουλοι, εντεταλμένοι στη διοίκηση και εκκαθαριστές, καθώς και τα πρόσωπα που ασκούν εν τοις πράγμασι τη διαχείριση ή διοίκηση) είτε κατά τη διάρκεια λειτουργίας είτε κατά το χρόνο λύσης, διάλυσης ή συγχώνευσης ή εκκαθάρισης της εταιρείας,

(β) οι οφειλές να έχουν γίνει ληξιπρόθέσμες κατά τη διάρκεια της θητείας τους και (γ) η μη καταβολή των χρεών να οφείλεται σε υπαιτιότητα των διοικούντων την εταιρεία, η οποία, κατ’ αρχήν, τεκμαίρεται.

Η καινοτομία της παραπάνω διάταξης έγκειται στη δυνατότητα των παραπάνω προσώπων να αμφισβητήσουν την ύπαρξη υπαιτιότητας στο πρόσωπό τους, έχοντας το βάρος απόδειξης να επικαλεστούν γεγονότα και να εισφέρουν προς τον σκοπό αυτό στοιχεία, είτε ενώπιον της φορολογικής αρχής είτε ενώπιον των διοικητικών δικαστηρίων.

Περιπτώσεις έλλειψης υπαιτιότητας

Με την Κοινή Απόφαση Α. 1082/2021 του Διοικητή της Α.Α.Δ.Ε. και του Υφυπουργού Οικονομικών παρατέθηκαν ενδεικτικές περιπτώσεις έλλειψης υπαιτιότητας των φυσικών προσώπων, μεταξύ των οποίων αναφέρεται και η συνηθισμένη στην ελληνική αγορά περίπτωση, κατά την οποία, πρόσωπα που, αν και φέρουν μία από τις τυπικές ιδιότητες σε μία εταιρεία, δεν έχουν πραγματική ανάμειξη στη διοίκηση των υποθέσεών της, διότι, είτε δεν ασκούν εν τοις πράγμασι διοίκηση, είτε ασκούν, αλλά δεν έχουν αρμοδιότητα επί των φορολογικών υποθέσεων της εταιρείας.

Στο πλαίσιο αυτό, πρέπει να εκτιμώνται συνολικά και να λαμβάνονται υπόψη στοιχεία, όπως η έλλειψη αμοιβής προς τα πρόσωπα αυτά, η έλλειψη μετοχικής ή εταιρικής σχέσης, η μη διενέργεια τραπεζικών συναλλαγών, η μη διαχείριση των εταιρικών τραπεζικών λογαριασμών, η μη υπογραφή πρακτικών του Διοικητικού Συμβουλίου ή των οικονομικών καταστάσεων της εταιρείας, σε συνδυασμό με στοιχεία που αποδεικνύουν το πρόσωπο που πραγματικά διαχειριζόταν τις εταιρικές υποθέσεις.

Σχεδόν 6 έτη μετά την εισαγωγή της ως άνω διάταξης και 4 έτη μετά την έκδοση της Α. 1082/2021 Κοινής Απόφασης και παρά την επιφύλαξη των φορολογικών αρχών και της Διεύθυνσης Επίλυσης Διαφορών να εκδώσουν θετικές αποφάσεις σε αιτήσεις και ενδικοφανείς προσφυγές των φορολογουμένων αντίστοιχα, τα διοικητικά δικαστήρια έχουν αρχίσει να λαμβάνουν σημαντικές αποφάσεις προς όφελος των προσφευγόντων που, με βάση τη νέα διάταξη, απέδειξαν την έλλειψη υπαιτιότητας στο πρόσωπό τους αναφορικά με τα φορολογικά χρέη της εταιρείας.

Εξάλλου, αποτελούσε κατάφωρη αδικία, σύμφωνα και με το προϊσχύσαν καθεστώς, πρόσωπα που ουδεμία ευθύνη έφεραν για τη διαχείριση των υποθέσεων της εταιρείας, να καλούνται να καταβάλλουν φόρους και να αντιμετωπίζουν ποινικές διώξεις, μόνο και μόνο λόγω της κατοχής μία τυπικής ιδιότητας σε μία εταιρεία, η οποία στην πράξη, λειτουργούσε υπό τις οδηγίες άλλου προσώπου.

Πλέον, μέσω των νέων διατάξεων και της διαμόρφωσης πάγιας νομολογίας των διοικητικών δικαστηρίων, υφίσταται πρόσφορο έδαφος, τα φυσικά πρόσωπα που δεν είχαν πραγματική ανάμειξη στη διαχείριση υποθέσεών εταιρείας, αλλά που θεωρούνται ως αλληλεγγύως υπεύθυνα, να αμφισβητήσουν την ευθύνη και να απαλλαχθούν από την καταβολή των φόρων που οφείλει το νομικό πρόσωπο.

 

– Ο Γιώργος Βλαχάκης είναι Δικηγόρος – Εταίρος της Vlachakis – Sirigos Law Firm, LL.M. Διεθνούς και Ευρωπαϊκού Φορολογικού Δικαίου Πανεπιστημίου Μάαστριχτ, Μ.Δ.Ε. Φορολογικού Δικαίου Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών.