Αντώνης Κεφαλάς
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Σύμφωνα με την ειδησεογραφία, ο Πρωθυπουργός επιδιώκει να κάνει την Ελλάδα ένα παγκόσμιο κέντρο όσον αφορά στην ηθική και τον κώδικα δεοντολογίας της τεχνητής νοημοσύνης (ΤΝ).
Σε συνδυασμό με την συγκρότηση Συμβουλευτικής Επιτροπής Υψηλού Επιπέδου για την Τεχνητή Νοημοσύνη , είναι σαφές ότι το Μαξίμου είναι πλήρως συνειδητοποιήσει την ανάγκη της προετοιμασίας της χώρας μπροστά στις ταχύτατες εξελίξεις του τομέα και των μυριάδων εφαρμογών του – οπότε και των μυριάδων επιπτώσεων του—στην παραγωγή και στην κοινωνία.
Ένα παράδειγμα είναι το θέμα του ψηφιακού διχασμού, όπου η αντιμετώπιση του θα απαιτήσει ριζικές αλλαγές όχι απλά στο εκπαιδευτικό σύστημα του δημοτικού-γυμνασίου- λυκείου αλλά –με ειδική έμφαση μάλιστα – στην εκπαίδευση και απόκτηση ψηφιακών δεξιοτήτων του συνόλου σχεδόν του πληθυσμού. Η ψηφιακή επανάσταση έχει εισχωρήσει σε κάθε πτυχή της ζωής μας και όσοι δεν διευκολυνθούν να προσαρμοστούν αποκτώντας τις κατάλληλες δεξιότητες θα αποτελέσουν στο άμεσο μέλλον πολίτες δεύτερης κατηγορίας.
Ο πρωθυπουργός, βέβαια, τοποθετήθηκε και πιο ευρύτερα αγγίζοντας το τεράστιο θέμα του κώδικα δεοντολογίας που θα πρέπει να διέπει την τεχνητή νοημοσύνη. Είναι ένα θέμα που, ιδιαίτερα μετά την ιστορία της απόλυσης και της επαναφοράς του Sam Altman στην OpenAI, μάλλον φαίνεται ότι η ανθρωπότητα, συνολικά, το αντιμετωπίζει διακατεχόμενη από τις ανησυχίες που θα αποκαλούσα «Φρανκεστάιν» — από το περίφημο γοτθικό έργο της Mary Shelley: το δημιούργημα που ξεφεύγει από τον έλεγχο του δημιουργού.
Φιλοσοφικά, παρόμοιες ανησυχίες είχαν εκφραστεί και με την διάσπαση του ατόμου. Παρά ταύτα, η ατομική ενέργεια πάντα έμεινε στον έλεγχο του ανθρώπου. Η καταστρεπτική ισχύ της ήταν εκεί αλλά ο άνθρωπος κρατούσε το κουμπί. Στην περίπτωση της τεχνητής νοημοσύνης ο φόβος είναι ότι ο άνθρωπος δεν θα ελέγχει καν το κουμπί.
Όσοι ασχολήθηκαν με την ΤΝ από την αρχή γνώριζαν αυτά τα θέματα σε βάθος και όχι τόσο επιφανειακά όσο τα παρουσιάζει ένα εξαιρετικά σύντομο δημοσιογραφικό άρθρο. Μπορούμε, όμως, να επισημάνουμε ένα βασικό πρόβλημα που αφορά την πορεία που φαίνεται πως παίρνει η εξέλιξη της τεχνητής νοημοσύνης και που συνδέεται με την μορφή της οικονομίας στον 21ο αιώνα.
Κατά μία έννοια το θέμα συμπυκνώνεται σ’ ένα απλό ερώτημα: με βάση πιο οικονομικό μοντέλο χρηματοδοτείται η ανάπτυξη της ΤΝ; Με δημόσια ή με ιδιωτικά κεφάλαια; Είναι , δηλαδή, θέμα κέρδους ή θέμα κοινωνικού αγαθού που το βγάζει από το πεδίο της σύγχρονης μόνο για κερδοφορία οικονομικής πρακτικής;
Στην ίδρυση της η OpenAI επιδίωκε να είναι μία μη-κερδοφόρα επιχείρηση , πέρα από την επιστροφή των κεφαλαίων σε όποιους επένδυαν σ’ αυτήν—που μπορεί και να τα έχαναν. Η επένδυση, όμως, στην εταιρεία ιδιωτικών κεφαλαίων που αποβλέπουν μόνο στο κέρδος καθώς και των μεγάλων εταιρειών τεχνολογίας, άλλαξε ριζικά τον χαρακτήρα και τις προοπτικές.
Αν η ΤΝ διατηρηθεί στον δημόσιο τομέα, ως δημόσιο αγαθό, η ταχύτητα της εξέλιξης της μπορεί να ελεγχθεί, φτάνει να υπάρξει συμφωνία για την δεοντολογία χρήσης της – δηλαδή ένας ηθικός κώδικας αποδεκτός από όλους τους σημαντικούς παίκτες στον τομέα—κυβερνήσεις, ερευνητικά ινστιτούτα, εταιρείες.
Αν, όμως, η ΤΝ περάσει αμιγώς στον ιδιωτικό τομέα και η πορεία της καθορίζεται πρωταρχικά (αν όχι αποκλειστικά) από το κίνητρο του κέρδους, τότε οι εξελίξεις θα είναι ταχύτατες, ανεξέλεγκτες και απρόβλεπτες. Ο ιδιωτικός τομέας θα πιέζει για ταχύτητα και καινοτομία που θα δημιουργήσουν μονοπωλιακές ή ολιγοπωλιακές (στην καλύτερη περίπτωση) καταστάσεις, τα αποτελέσματα θα έρθουν άμεσα με απρόβλεπτες κοινωνικές και άλλες επιπτώσεις. Οι κυβερνήσεις θα συνεχίσουν να συζητούν για τον κώδικα δεοντολογίας και τις ηθικές αξίες ενώ τα κέρδη της πρωτοπορίας θα συσσωρεύονται στα όποια ιδιωτικά χέρια— και όποιον πάρει ο χάρος!
Το δίλημμα παρουσιάζεται εδώ σε μανιχαϊστική μορφή—σαφώς είναι πιο περίπλοκο. Στην παρούσα φάση του, όμως, η απλοϊκότητα ως ένα βαθμό συνταιριάζει με την πραγματικότητα. Η εμπειρία δείχνει ότι οι εταιρικές δομές (από την εταιρική διακυβέρνηση μέχρι την εταιρική κοινωνική ευθύνη και από την βιώσιμη ανάπτυξη μέχρι την κλιματική κρίση) δεν μπορούν να αλλάξουν την κυριαρχία του άμεσου κέρδους πάνω από κάθε άλλη προτεραιότητα. Και το κυνήγι της γεωπολιτικής ισχύος δεν επιτρέπει στις κυβερνήσεις να φτάσουν ως προς τον έλεγχο της ΤΝ, έστω σε σημείο αντίστοιχο με αυτό της συμφωνίας για τη μη διάχυση πυρηνικών όπλων. Τούτη τη φορά ο ιερό δισκοπότηρο είναι η generative AI – που από μόνη της θα μπορεί να κάνει τα πάντα καλύτερα από τον άνθρωπο – ακόμη και στην σκέψη.
Το ερώτημα έτσι παραμένει: στην μάχη για την ταχύτητα και την καινοτομία θα υπάρξουν ηθικοί φραγμοί ή το παιγνίδι έχει ήδη χαθεί και η παγκόσμια κοινωνία απλά κατρακυλά ασύδοτα προς τον πάτο; Ο χρόνος για να μπει φρένο είναι ελάχιστος, πάντως.
Διαβάστε επίσης
Παραγωγικότητα, ανισότητα και δημοκρατία
