Ποια είναι η Ευρώπη και τι θέλουμε απ’ αυτήν;

Η τάση να αποδίδουμε στις εθνικές εκλογές πολύ μεγαλύτερη σημασία απ’ ότι στις ευρωεκλογές οφείλεται στον εθνικισμό, που παραμένει ισχυρότατο σημείο κρατικής και ατομικής ταυτότητας, στην αρχικά υποβαθμισμένη ισχύ των ευρωβουλευτών και στην αδυναμία των πολιτών 27 κρατών να συμφωνήσουν ποια είναι η Ευρώπη και τι θέλουν οι πολίτες από αυτήν. Η Βρετανία νόμιζε ότι γνώριζε και αποφάσισε να φύγει. Τελικά αποδείχτηκε πως ούτε γνώριζε ούτε ήθελε. Έπεσε θύμα ενός υφέρποντα λαϊκισμού, που το πολιτικό της σύστημα καθυστέρησε να επισημάνει και, στο τέλος, ουσιαστικά παραδόθηκε σ’ αυτόν ουσιαστικά αμαχητί.

Οι ευρωεκλογές του Ιουνίου, όμως, είναι κρίσιμες για την Ε.Ε. Το Ευρωκοινοβούλιο έχει σταδιακά αποκτήσει σημαντικές εξουσίες — δύο προάρχουν: η έγκριση των μελών της Commission  και ο έλεγχος του κοινοτικού προϋπολογισμού. Στην εξωτερική και στην αμυντική πολιτική το Ευρωκοινοβούλιο δεν έχει πολλά να πει – αυτό μάλλον αντανακλά το γεγονός ότι ούτε η Commission στην οποία είχε αρχικά εναποτεθεί το σύνολο της ισχύος της Ε.Ε. είχε ποτέ είτε την μία είτε την άλλη πολιτική. Η απόφαση για πρόσωπο που θα παρουσιάζεται ως εν δυνάμει υπουργός εξωτερικών της Ένωσης, στην πιο αισιόδοξη ερμηνεία δημιούργησε θέση εκπροσώπου Τύπου, στην πιο απαισιόδοξη είναι ένα φιάσκο.

Στις δημοκρατίες η ισχύς πηγάζει  από τον λαό, αλλά στην προκειμένη περίπτωση οι λαοί είναι σιωπηλοί. Αν το εγχείρημα να ακουστεί η γνώμη τους για το μέλλον της Ευρώπης απέτυχε η ευθύνη βαρύνει εξίσου την Commission, που το αντιμετώπισε με μισή καρδιά, και τους πολίτες, που ουσιαστικά αδιαφόρησαν – όσοι ενδιαφέρθηκαν αποθαρρύνθηκαν από την πολυπλοκότητα των διαδικασιών και την έλλειψη ορατότητας ως προς τα πιθανά αποτελέσματα της παρέμβασης τους.

Αν η Ευρώπη θέλει πραγματικά να απαντήσει στο ερώτημα «ποια είναι και τι θέλει», τότε ως έναυσμα για την αναζήτηση της απάντησης οφείλει πρώτα να απαντήσει σ’ ένα άλλο  ερώτημα: τι θα κάνει αν ο Tramp εκλεγεί ως πρόεδρος των ΗΠΑ το Νοέμβριο της φετινής χρονιάς;

Το ίδιο ερώτημα θα όφειλαν να θέσουν οι κυβερνήσεις στον εαυτό τους όταν θα ετοιμάζουν τα κομματικά  ευρω-ψηφοδέλτια. Διότι, μέχρι σήμερα, στην ευρωβουλή κατέφευγαν αποτυχημένοι σε εθνικό επίπεδο πολιτευτές, ονόματα από τις τέχνες επειδή είχαν κοινωνική αναγνωρισιμότητα, ανεπαρκείς τεχνοκράτες, άτομα που ανταμείβονταν για κομματικές υπηρεσίες, πολιτικοί που διαφωνούσαν και πήγαιναν στο Στρασβούργο ως εξορία.

Η εκλογή του Tramp (αν εκλεγεί)  θα είναι στιγμή αλήθειας για την Ευρώπη. Η αντιπάθεια του για την Ε.Ε., η διαφωνία του για την βοήθεια στην Ουκρανία, η στήριξη δικτατόρων και γενικά αυταρχικών καθεστώτων, η σαφέστατα αντιδημοκρατική προσωπική του θέση και συμπεριφορά, θα αφήσουν την Ευρώπη ανάπηρη – εκτός κι αν έχει την διαύγεια να δει τον κίνδυνο και να προετοιμαστεί ανάλογα. Διότι, σ’ ένα θέμα ο Tramp έχει δίκαιο, έτσι κι αλλιώς: για δεκαετίες η Ευρώπη παρέμεινε εξαρτημένη από τις ΗΠΑ, λες και το Σχέδιο Marshall έφτιαξε αδήριτα δεσμά υποτέλειας. Έθεσε έστω και ένας οικονομολόγος το ερώτημα για ποιος θα ήταν ο ρυθμός ανάπτυξης και ποια η ανισοκατανομή εισοδήματος στην Ευρώπη αν όλα τα κράτη της είχαν υποχρεωτικά αφιερώσει το 2% του ΑΕΠ τους στην ευρωπαϊκή άμυνα;

Προσωπικά, μπορεί να πιστεύω ότι τελικά ο Tramp θα χάσει τις προεδρικές εκλογές (9/1/2024). Προφανώς, η προσωπική γνώμη δεν μετρά. Αυτό, όμως, δεν με εμποδίζει να προβληματίζομαι έντονα για το τι θα συμβεί στην Ευρώπη αν εκλεγεί ο Tramp. Οι επιπτώσεις, εξάλλου, δεν περιορίζονται στον γεωπολιτικό τομέα. Επεκτείνονται σε τεράστια θέματα όπως η κλιματική αλλαγή, το διεθνές εμπόριο και η τεχνητή νοημοσύνη, όπου η θέση της Αμερικής έχει παγκόσμια επιρροή.

Θέτοντας αυτό το ερώτημα η Ευρώπη οφείλει να δώσει μία απάντηση – άσχετα με το αν τελικά ο Tramp θα εκλεγεί  ή όχι. Η επόμενη Commission, το επόμενο Ευρωκοινοβούλιο έχουν να διαχειριστούν κρίσιμα θέματα έτσι κι αλλιώς. Η παρουσία του Tramp θα τα κάνει ακόμη πιο κρίσιμα, η αποτυχία του δεν θα μειώσει την σημερινή μεγάλη κρισιμότητα. Αντιμετωπίζοντας την εκλογή Tram ως πιθανό σενάριο, η Ευρώπη θα υποχρεωθεί να προσφέρει ρεαλιστικές απαντήσεις που εμμέσως αλλά με σαφήνεια θα καθορίσουν την ταυτότητα της και την πορεία της.

Η Ευρώπη θα πρέπει να αποφασίσει η ίδια, ανεξάρτητα από τις ΗΠΑ, πρωταρχικά για πέντε μεγάλα θέματα: πως θα συγκεράσει την διεύρυνση της με την εμβάθυνση της ως προς την διασφάλιση της δημοκρατικής λειτουργία της; Πως θα αντιμετωπίσει την δραματική αύξηση των ανισοτήτων; Ποιος θέλει να είναι ο γεωπολιτικός της ρόλος; Πως θα ενισχύσει τους θεσμούς της δημόσιας διαβούλευσης, ώστε να στηρίξουν την αντιπροσωπευτική δημοκρατία; Πως θα αντιμετωπίσει τον ψηφιακό διχασμό;

Είναι θεμελιώδη θέματα που αφορούν ακριβώς το ερώτημα «ποια είναι και τι θέλουμε από την Ευρώπη»; Τις απαντήσεις πάντως δεν θα τις δώσει μία ανίσχυρη και στενόμυαλη Commission, μία ανεξέλεγκτη γραφειοκρατία, ένα ευρωκοινοβούλιο χωρίς λαμπρές και ηγετικές προσωπικότητες.  Οι εθνικοί ηγέτες ας προβληματιστούν πολύ σοβαρά για ποιους «στέλνουν» στο Ευρωκοινοβούλιο, ποιους υποστηρίζουν ως Επιτρόπους.

Οι καιροί ου μενετοί.

Διαβάστε επίσης

Γκρίζα η παγκόσμια προοπτική