Ορθά ο Κώστας Καραμανλής «έπιασε» το σφυγμό της κοινωνίας, ορθά αναφέρθηκε στην απαξίωση των θεσμών, ορθά έκρουσε τον κώδωνα κινδύνου για την πολιτική ομαλότητα.

Η προοπτική εξάλλου ενός πολιτικού αδιεξόδου (θέμα που ο Κύκλος Ιδεών του Ευάγγελου Βενιζέλου θα διαπραγματευτεί στις 23/10) –τουλάχιστον σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις– είναι σαφέστατα ορατή, και τα πολιτικά αδιέξοδα έχουν κατά κανόνα την πηγή τους σε κρίση θεσμών.

Λάθος αποδίδεται η ομιλία ως προειδοποίηση προς τον Μητσοτάκη. Λάθος θεωρείται πως αφορά μόνο την Ελλάδα (ο ίδιος ο Καραμανλής ξεκαθάρισε πως αφορά όλη την Ευρώπη). Λάθος να ερμηνεύεται ως εσωτερική αντιπολίτευση και λάθος να θεωρείται η παρουσία το Αντώνη Σαμαρά ω σύμπραξη κατά του πρωθυπουργού. Τα «προσωπικά» έπαιξαν ρόλο, αλλά η έμφαση ήταν αλλού. Και πολύ σωστά μάλιστα.

Ο Κώστας Καραμανλής υπήρξε άψογα θεσμικός. Διαπίστωσε μία ανησυχητική για την φιλελεύθερη δημοκρατία τάση, έμμεσα φαίνεται να θεωρεί πως το πρόβλημα είναι έντονο στην χώρα μας, και έγκαιρα, χωρίς κορώνες έθεσε το θέμα. Ήταν μία προειδοποίηση προς το σύνολο του πολιτικού κόσμου πως αυτή η χώρα δεν έχει την πολυτέλεια να δράσει με τρόπο που διακινδυνεύει την πολιτική ομαλότητα – δηλαδή την ίδια την δημοκρατία.

Η κρίση των θεσμών, εξάλλου, δεν ήταν αυτή που κατέληξε στην 21^η Απριλίου; Μπορεί οι κίνδυνοι αυτής της μορφής δεν μην υπάρχουν σήμερα, αλλά το αυγό του φιδιού έχει επωάσει – η άνοδος του λαϊκισμού της δεξιάς στην Ευρώπη είναι πλέον αναμφισβήτητο γεγονός που στο άμεσο μέλλον θα διασπάσει τις κοινωνίες όχι απλά πολιτικά αλλά βαθύτερα πολιτισμικά.

Ο κεντρικός άξονας του Καραμανλή ήταν η ανάγκη αποκατάστασης της εμπιστοσύνης των πολιτών στους θεσμούς. Ιδιαίτερα τόνισε τον ελέφαντα στο δωμάτιο, δηλαδή ότι η κρίση απαξίωσης και αμφισβήτησης της δικαιοσύνης (με τις καθυστερήσεις της και τα λάθη της) οδηγεί σε θεσμικό εκτροχιασμό με πολιτικές προεκτάσεις. Με αφορμή την πορεία της Άννας Ψαρούδα-Μπενάκη, ζήτησε την αναβάθμιση του ρόλου του Κοινοβουλίου – ορθά διότι το σύστημα έχει γίνει υπερβολικά πρωθυπουργικοκεντρικό.  Αναφέρθηκε στην αυξανόμενη δυσπιστία των πολιτών προς το πολιτικό σύστημα συνολικά (οι καλύτεροι δεν θέλουν την πολιτική, οι πολίτες δεν μπορούν να αποφασίσουν)  και, αναγνωρίζοντας την σημασία του αφηγήματος τόσο ως προς το περιεχόμενο όσο και ως προς τον τρόπο εκφοράς, τόνισε ότι απαιτείται νηφάλιος πολιτικός λόγος. Η πιο σημαντική του παρατήρηση ήταν ίσως ότι οι θεσμικές κρίσεις συνήθως συμπίπτουν με εθνικές κρίσεις. Η Τουρκία είναι πάντα γείτονας και ο Ερντογάν πάντα Σουλτάνος.

Η ομιλία του Κώστα Καραμανλή ήταν 957 λέξεις. Αυτές που οφείλουν να συνταράξουν το σύνολο του πολιτικού κόσμου είναι μόλις 182. Διότι, η ευθύνη για την σημερινή κατάσταση μπορεί μεν να επιμεριστεί με ποσοστά όπου οι πολιτικοί λειτουργούν ως λογιστές, αλλά αυτό που μετρά είναι ότι… ουδείς αναμάρτητος. Για την κρίση θεσμών που αντιμετωπίζουμε σήμερα, ευθύνη φέρει το σύνολο του πολιτικού κόσμου.

Στο πλαίσιο αυτό η χλιαρή αντίδραση της κυβέρνησης δια του Παύλου Μαρινάκη δεν την τιμά ιδιαίτερα, καθώς εύκολα ερμηνεύεται ως μία έμμεση προσπάθεια υποβάθμισης της σοβαρότητας της Καραμανλικής διάγνωσης. Αν συμφωνεί η κυβέρνηση, τότε θα όφειλε να επαυξάνει. Αν δεν συμφωνεί, τότε όφειλε να το πει και να υποστηρίξει το γιατί.

Οι ίδιες δημοσκοπήσεις που δείχνουν το κόμμα και τον πρωθυπουργό στην πρώτη θέση, ταυτόχρονα σε σύγκριση με αυτούς που ουσιαστικά απέχουν, τους βάζουν σε δεύτερη. Η αποχή από την δημοκρατία συνιστά έναν από τους μεγαλύτερους και πιο κρίσιμους για την φιλελεύθερη δημοκρατία κινδύνους. Είναι η κερκόπορτα μέσα από την οποία τρυπώνει ο λαϊκισμός είτε της δεξιάς είτε της αριστεράς. Η διαφορά στις λέξεις ας μην μας μπερδεύει. Η επικινδυνότητα είναι ίδια και απαράλαχτη. Αυτά, βέβαια, είναι ψιλά γράμματα για τους κκ. Ανδρουλάκη, Βελόπουλο, Φάλλαρη και ειδικά την Κα Κωνσταντοπούλου. Είναι πολλά τα εγκλήματα που έχουν γίνει στο όνομα της δημοκρατίας, όπως θα μπορούσε (υπό άλλες συνθήκες, χωρίς το rebranding) να εξηγήσει ο Αλέξης Τσίπρας. Στο ελληνικό κοινοβούλιο σήμερα, έχει χαθεί η μπάλα και η χθεσινή συζήτηση για την εξωτερική πολιτική το απέδειξε: στο ένα και μοναδικό ίσως θέμα που απαιτείται ομοψυχία, είδαμε αμετροεπή συμπεριφορά, ακούσαμε άναρθρες κραυγές, διαπιστώσαμε ότι μπροστά την επιθυμία για εξουσία και το ένστικτο της προσωπικής αυτοσυντήρησης, όρια δεν υπάρχουν. Ούτε εθνικά.