Κρίσιμα σταυροδρόμια, γκρεμοί και ρέματα

Όποια και να είναι η τελική έκβαση του πολέμου στην Ουκρανία, το παγκόσμιο σκηνικό άλλαξε για πάντα. Δύο είναι οι δύο κρίσιμες και δεδομένες αλλαγές: η σημαντική επιβράδυνση της παγκοσμιοποίησης και η έναρξη του Β΄ Ψυχρού Πολέμου.

Μέσα στο νέο αυτό πλαίσιο, οι μεγάλοι παίκτες αντιμετωπίζουν καθοριστικά για το μέλλον τους διλήμματα. Δυστυχώς, αυτό συμβαίνει σε εποχή όπου οι ηγεσίες αποδεικνύονται ελλιπείς—κι αυτό δείχνει προς την κατεύθυνση της ατολμίας. Από την άλλη πλευρά, όμως, οι κρίσεις έχουν το ιδίωμα ότι συχνά αναδεικνύουν φωτισμένες για την συγκεκριμένη εποχή ηγεσίες που ανταποκρίνονται με διορατικότητα στις προκλήσεις. Ο Zelensky είναι ένα παράδειγμα. Στην Ευρώπη, ο Μακρόν πιθανώς να είναι ένα άλλο.

Ο χρόνος και οι αποφάσεις θα δείξουν.

Σε δύο κρίσιμα σταυροδρόμια βρίσκεται η  Ευρώπη – θα αποφασίσει υπέρ της εμβάθυνσης με την υιοθέτηση κοινής εξωτερικής πολιτικής και την δημιουργία κοινού αμυντικού μετώπου, ή θα παραμείνει μία υπερεκτιμημένη τελωνειακή ένωση, με ορισμένες, αλλά περιορισμένες, εξάρσεις υπερεθνικότητας;

Θα αποφασίσει την έκδοση ευρωομολόγου ή θα παραμείνει προσκολλημένη στις δοξασίες της σφιχτής δημοσιονομικής διαχείρισης ακόμη και σε εποχή πολέμου;

Θα αποκτήσει ξανά την κοινωνική συνείδηση που έχασε με τον καπιταλισμό-καζίνο, ή θα βρεθεί στο έλεος των κοινωνικών και πολιτικών συγκρούσεων που θα φέρει η διατήρηση και η ενίσχυση των ανισοτήτων πάσης μορφής;

Από τις αποφάσεις της θα κριθεί το μέλλον της: θα εξελιχθεί σταδιακά και σχετικά γρήγορα σε μία συνεκτική ευρωπαϊκή υπερδύναμη, ικανή με ελάχιστη συνεισφορά από τις ΗΠΑ να αντιμετωπίσει σε στρατηγικό επίπεδο την Ρωσία; Ή, θα οδεύσει με μεγάλη ταχύτητα στον εγκλωβισμό της στα υπόγεια της γεωπολιτικής, στην οικονομική εξάρτηση από τα αυταρχικά καθεστώτα και στην διάσπαση της κοινωνικής συνοχής;

Κρίσιμο και το ένα βασικό σταυροδρόμι στο οποίο βρίσκεται η Αμερική. Ο Tramp δεν είναι ένα άτομο. Είναι όχλος. Εκτρέφει και εκπροσωπεί ένα κίνημα αιχμάλωτο των προκαταλήψεων του, της ημιμάθειάς του, της εσωστρέφειάς του. Η εισβολή του Putin στην Ουκρανία, δημιούργησε τα πρώτα ρήγματα στο συμπαγές αυτό μέτωπο των οπαδών των fake news και των θεωριών συνομωσίας. Αν το μέτωπο σπάσει κι αν ο πρόεδρος Biden εξακολουθήσει να διαχειρίζεται την εξουσία με σύνεση, τότε οι ΗΠΑ μπορεί ίσως και πάλι να ανακτήσουν την ηθική αίγλη που έχασαν με τις καταστροφικές επιλογές δύο περίπου δεκαετιών.

Σε κρίσιμο σταυροδρόμι και η Κίνα. Χωρίς αμφιβολία η Κίνα επιδιώκει να καταστεί η πρώτη υπερδύναμη, εκτοπίζοντας την Αμερική από την θέση αυτή. Είναι σαφές, επίσης, ότι η ελευθερία που επέτρεψε στο εσωτερικό της χώρας το ΚΚ, έφτασε στα όρια της. Χωρίς να το κρύβει η Κίνα εμφανίζεται ως ο υπέρμαχος του αυταρχικού καπιταλισμού. Δεν είναι, όμως, τόσο σαφές ότι η Κίνα επιδιώκει την αναταραχή ή και την κατάργηση του διεθνούς συστήματος διακυβέρνησης που σταδιακά κτίστηκε μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Μέχρι σήμερα, το χρησιμοποίησε για να προωθηθεί. Αλλά, δείχνει πως έχει επιλέξει να αντιγράψει τις ΗΠΑ και να θέλει να κατακτήσει με την οικονομική και πολιτισμική ισχύ – την λεγόμενη soft power.

Οι πράξεις του Putin, την φέρνουν σε δύσκολη θέση. Επιταχύνοντας την σύγκρουση με την Δύση και μεταφέροντας την σε επίπεδο θερμού –με νοητές προεκτάσεις και πυρηνικού—πολέμου, η Δύση ανασκουμπώθηκε, βρήκε νέα ενότητα, υιοθέτησε νέους στόχους, ξεκίνησε νέο πρόγραμμα εξοπλισμών, ανέκτησε μέρος του ηθικού πλεονεκτήματος που είχε χάσει. Η Κίνα βλέπει τώρα έναν εχθρό που τον θεωρούσε ημιθανή να ανασταίνεται.

Για την Κίνα το ερώτημα είναι ένα: σε ποιο βαθμό μπορεί να υποστηρίξει τον Putin, καθώς ιδεολογικά είναι σύμμαχος αλλά πρακτικά κινδυνεύει να μετατραπεί σε οικονομική και πολιτική βόμβα έτοιμη να εκραγεί; Κατά μία έννοια, λοιπόν,  η Κίνα βρίσκεται στη θέση «μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα». Όποια θέση και να υιοθετήσει έχει κόστος. Με τον Putin, το οικονομικό κόστος θα είναι τεράστιο και ταυτόχρονα θα την φέρει σε άμεση σύγκρουση με την Δύση ως προς τις επιπτώσεις των κυρώσεων στην οικονομία γενικά, στις επιχειρήσεις της ειδικά. Κατά του Putin, –ή με αποστάσεις – προκύπτει θέμα ιδεολογίας και ενότητας του αυταρχικού κόσμου.

Τι θα επικρατήσει λοιπόν; Η ιδεολογία ή ο ρεαλισμός;

Η Ρωσία χάνει ότι και να γίνει. Εδώ κι αν ισχύει το «μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα». Από εδώ και πέρα ο Putin είναι χαμένος ότι και να γίνει: πολιτικά, οικονομικά, στο εσωτερικό και διεθνώς. Κατά μία έννοια η Ρωσία διέβη τον Ρουβίκωνα και επιστροφή δεν έχει.  Η εισβολή, τα ψέματα και οι φοβέρες ούτε θα ξεχαστούν ούτε θα υποτιμηθούν. Και η σανίδα σωτηρίας από την Κίνα δύσκολα θα έρθει—όπως αναλύουμε πιο πάνω.

Το ερώτημα σχετικά με τον Putin είναι το πώς θα πέσει; Με θόρυβο, παίρνοντας μαζί του φίλους και εχθρούς ή κάπως αθόρυβα – με ότι και να σημαίνει αυτό;

Τα κρίσιμα ερωτήματα δεν τελειώνουν εδώ, βέβαια; Θα επιζήσει το διεθνές σύστημα διακυβέρνησης ή θα απαιτεί η δημιουργία άλλου, με βάση τα νέα δεδομένα του νέου Ψυχρού Πολέμου; Θα μπορέσουν να συνυπάρξουν ΗΠΑ και Κίνα, έστω με την λογική της «αμοιβαίας πυρηνικής καταστροφής» ή θα περάσουμε σε φάση εναλλαγής μεταξύ Ψυχρού Μετώπου αλλά με θερμές τοπικές μάχες;

Ένα πράγμα είναι σίγουρο. Η περίοδος μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έφτασε στο τέλος της. Το θέμα είναι να μην φτάσουμε και στον Γ΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Διαβάστε επίσης

Χατζηδάκης-Πλεύρης βάζουν πλάτη σε δύο κρίσιμες μεταρρυθμίσεις