Αντώνης Κεφαλάς – Αρθρογράφος
ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Όποιος οικονομολόγος ή πολιτικός θεωρεί ακόμη, σήμερα, ότι η κατάσταση που έχει δημιουργηθεί με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία μπορεί να αντιμετωπιστεί με τα παραδοσιακά οικονομικά μέτρα και μέσα, θα πρέπει να επισκεφτεί ψυχολόγο. Ο νέος Ψυχρός Πόλεμος έχει ξεκινήσει και διαφέρει από τον προηγούμενο.
Η διαφορά είναι στρατηγικά γεωγραφική και πολιτικά εθνικιστική. Και οι παίκτες είναι τρεις. Όχι δύο.
Στην περίοδο μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο, οι δύο αντίπαλες πλευρές στέκονταν πρόσωπο με πρόσωπο στην γραμμή του ποταμού Oder Neisse. Στρατός και τανκς, πύραυλοι και αεροπλάνα. Εκεί ήταν η καρδιά της σύγκρουσης.
Στα μετόπισθεν παιζόταν η μάχη στους ωκεανούς και το φάσμα της πυρηνικής καταστροφής. Η διαμάχη ήταν ιδεολογική. Τα σύνορα ήταν απαραβίαστα. Η Γιάλτα, εξάλλου, το είχε περίπου σιγουρέψει. Και οι μνήμες του Πολέμου ήταν νωπές.
Μερικές φορές οι συγκρούσεις τύχαιναν να είναι… ζεστές. Ποτέ, όμως, άμεσα μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων. Ήταν μέσω αντιπροσώπων. Η κάθε υπερδύναμη, βέβαια, διακήρυσσε με κάθε τρόπο πως δεν είχε καμία σχέση με τους εμπλεκόμενους. Σημασία είχαν τα προσχήματα.
Σήμερα, οι πιθανές συγκρούσεις δεν γνωρίζουν γεωγραφικά όρια. Η Ρωσία ψάχνει να βρει την χαμένη ταυτότητά της έχοντας μετατραπεί σε ένα τεράστιο και άριστα εξοπλισμένο… βενζινάδικο. Φοβάται ότι η Δύση την περικυκλώνει και κινείται με την λογική του Χίτλερ: οι βρυχηθμοί της Ρωσικής αρκούδας έχουν αντικαταστήσει τον ήχο της ναζιστικής μπότας. Και οι δύο με το βήμα της πάπιας. Θέλει να είναι η κληρονόμος της ΕΣΣΔ σε ισχύ και επιρροή. Η ιδεολογία της είναι αδιάφορη. Ποιος βέρος κομμουνιστής θα στρεφόταν κατά του Λένιν;
Η Κίνα βλέπει τον εαυτό της ως την ανερχόμενη υπερδύναμη και δεν αναζητά ταυτότητα αλλά αναγνώριση. Δηλαδή, σεβασμό. Όπως η Ρωσία, διακατέχεται από έντονο εθνικισμό. Θέλει την Ταϊβάν, την θεωρεί αναπόσπαστο κομμάτι της. Ο Xi Jinping δεν έχει ανάγκη να αποκηρύξει κανένα. Ο Μaο είναι στο πλευρό του. Σήμερα, μετά την Ουκρανία, η Ταϊβάν είναι πράγματι το πιο επικίνδυνο μέρος του πλανήτη.
Οι ΗΠΑ αντιμετωπίζονται με συγκατάβαση. Όλοι οι πρόεδροι της θεωρούνται αδύναμοι. Ο Tramp χαρακτηρίζεται ως μαριονέτα που την παίζει άνετα ο Putin. Ο Biden ως αδύναμος κρίκος, που δεν αξίζει καν της προσοχής του Χι. Αν η Κίνα εισβάλει στην Taiwan, οι ΗΠΑ δεν θα εμπλακούν.
Ας αναφερθεί ότι πιο κατάλληλη στιγμή από αυτήν δεν θα βρει η Κίνα. Το σενάριο δεν είναι επιστημονικής φαντασίας.
Οι δυο υπερδυνάμεις έγιναν τρεις. Γεωγραφικά όρια στην σύγκρουση δεν υπάρχουν. Το εθνικιστικό στοιχείο υπερέχει της ιδεολογίας. Η στρατιωτική ισχύς είναι το παν. Τυχαίνει, δε, σε τούτη την φάση, τόσο η Ρωσία όσο και η Κίνα να θεωρούν ότι μαζί υπερέχουν της στρατιωτικής ισχύος των ΗΠΑ. Και ότι η γεωγραφία τις βοηθά κόντρα στον παραδοσιακό αντίπαλό τους.
Είναι επικίνδυνη η ισορροπία που έχει διαμορφωθεί και ακόμη πιο επικίνδυνες οι εκτιμήσεις που γίνονται.
Τι θα φέρει η επόμενη ημέρα;
Αν αφήσουμε κατά μέρος το σενάριο εισβολής στην Taiwan, η Ρωσία έχει κατακτήσει μία πλούσια χώρα (υπέδαφος γεμάτο με απαραίτητα για την οικονομία μέταλλα, έδαφος με τεράστιες καλλιέργειες δημητριακών) και μάλλον δεν θα σταματήσει εκεί. Υπάρχουν και άλλα εδάφη που εποφθαλμιά.
Οι ΗΠΑ δεν έχουν αποφασίσει ακόμη. Το παιγνίδι των αμφιβολιών της περιόδου του Μεσοπολέμου θα παιχτεί ξανά. Η έκβαση θα είναι αβέβαια. Το παρήγορο είναι ότι τα γεγονότα του 9/11 έκαναν την Αμερική να συνειδητοποιήσει ότι τείχη δεν υπάρχουν. Παρά ταύτα η διαμάχη μεταξύ των isolationists και των interventionists θα αναλώσει τις ΗΠΑ.
Το μεγάλο ερώτημα αφορά την Ευρώπη. Με τα αστειάκια του ο Joseph Borrell επιβεβαίωσε το μικρό του αναστήματός του. Ευτυχώς, η επικεφαλής της Κομισιόν, Ursula von der Leyen δεν τον συναγωνίζεται στην γελοιότητα, τον ανταγωνίζεται όμως στην αναποτελεσματικότητα. Δικαιολογημένα ο Macron έχει πάρει κεφάλι – σοφή η απόφαση του πρωθυπουργού να δέσει το ελληνικό άρμα με το γαλλικό.
Αυτό δεν φτάνει, όμως. Όπως προφανώς είχε εκτιμήσει ο Putin, η Ουκρανία ανέστησε το ΝΑΤΟ. Η Βορειοατλαντική Συμμαχία, όμως, δεν μπορεί πλέον να σταθεί μόνο στα πόδια των ΗΠΑ. Αυτές έχουν τώρα να αντιμετωπίσουν την Κίνα. Είναι απαραίτητο σήμερα, να αποκτήσει η Ευρώπη πολιτική και αμυντική οντότητα.
Η Ρωσία έχει, βέβαια, στοιχηματίσει ότι η Ευρώπη δεν θα ανταποκριθεί. Θα αφήσει τις ΗΠΑ μόνες τους. Γι’ αυτό τόλμησε την εισβολή. Ανοιχτή έτσι σε δύο μέτωπα η Αμερική θα υποχωρήσει στρατηγικά. Έτσι κι αλλιώς οι Κινέζοι την θεωρούν δύναμη σε τελική κάμψη. Ο Putin δείχνει να συμφωνεί.
Το παιγνίδι, λοιπόν, θα παιχτεί και το αποτέλεσμα θα εξαρτηθεί σε μεγάλο βαθμό – σε πολύ μεγάλο βαθμό – από την Ευρώπη. Αν ανταποκριθεί θα αποτελέσει το αντίπαλο δέος της Ρωσίας και θα απελευθερώσει την Αμερική να αντιμετωπίσει με πιο ισότιμους όρους την Κίνα. Αν δεν ανταποκριθεί, ο πλανήτης ας προετοιμαστεί για την εξάπλωση του αυταρχισμού.
Σε μεγάλο βαθμό, πολλά θα εξαρτηθούν από την Γερμανία. Υπεύθυνη για δυο παγκοσμίους πολέμους, για τα χειρότερα βασανιστήρια και την μεγαλύτερη γενοκτονία της ιστορίας, η Γερμανία φέρει τεράστια ευθύνη για την σημερινή κατάσταση. Ακολουθώντας μία σχιζοφρενική πολιτική αφενός μεν δεν τήρησε τις υποσχέσεις που έδωσε ο Kol το 1989 και διευκόλυνε την επέκταση της Ε.Ε. προς την Ανατολή, αφετέρου δε αύξησε ραγδαία την εξάρτηση της από την Ρωσία– κάτι ως ζηλωτής του Brest Litovsk. Αν εμείνει στην λογική Schroeder τότε η Γερμανία θα φέρει για τρίτη φορά την ευθύνη της καταστροφής της Ευρώπης. Αν καταφέρει να ξεφύγει από το παρελθόν της, τότε η Ευρώπη θα έχει μέλλον.
Πού αφήνουν όλα αυτά την οικονομία;
Είναι η περίοδος των εξοπλισμών, των δαπανών, των αλλαγών. Του αυξημένου κρατικού παρεμβατισμού, των δημοσίων αγαθών, των ολιγοπωλίων. Όποια χώρα ανέβει στο νέο τραίνο θα επιβιώσει. Η ψηφιακή οικονομία, η ψηφιακή κυβέρνηση, οι αλγόριθμοι.
Η ισορροπία ανάμεσα στη νομισματική και την δημοσιονομική πολιτική θα αποτελεί απολίθωμα. Η νομισματική χρηματοδότηση θα κυριαρχήσει. Πως αλλιώς θα αντιμετωπιστεί η τεράστια μονομερής μεταβίβαση πόρων που επιβάλλει η ενέργεια; Πως αλλιώς θα ξεπεραστεί το βάρος των εξοπλισμών; Της αύξησης του όγκου του δημόσιου τομέα; Του περιφερειακού οικονομικού εθνικισμού που αναπόφευκτα θα ακολουθήσει; Των υποχρεωτικών παρεμβάσεων στις αγορές, της αναγκαίας ανόδου της δαπάνης σε έρευνα και ανάπτυξη, της υποχρεωτικής στήριξης των πλέον αδυνάμων;
Θα ζήσουμε μία νέα οικονομική πραγματικότητα.
Η εισβολή στην Ουκρανία βρίσκει τα κράτη στα πρόθυρα μεγάλων αλλαγών που φέρνει η τεχνολογία. Αυτές θα επιταχυνθούν και έτσι θα υπάρξει νέος κύκλος τεχνολογικής προόδου. ΟΙ κοινωνικές δομές ήταν ήδη υπό πίεση. Τώρα θα κινδυνεύουν να σπάσουν – οπότε το κράτος υποχρεωτικά θα αναλάβει το ρόλο του νυχτοφύλακα.
Το θέμα θα είναι να μην γίνει ο Μεγάλος Αδελφός.
Κατά τα άλλα, καλωσορίσατε στον 21ο αιώνα. Τώρα ξεκίνησε.
Διαβάστε επίσης
Η φυγή προς τα εμπρός είναι που θα εκτιμηθεί
