Τα μερικώς αντικρουόμενα οικονομικά στοιχεία που μόλις δημοσιεύτηκαν στις ΗΠΑ (χαμηλή ανεργία που δείχνει πιθανή μελλοντική πίεση για αύξηση αμοιβών, χαμηλός πληθωρισμός που συνηγορεί για μείωση των επιτοκίων), οι εξίσου αντικρουόμενες απόψεις που προβλήθηκαν (η πίεση από τους δασμούς δεν έχει φανεί ακόμη, η μείωση των επιτοκίων κι αν έρθει δεν μπορεί να είναι πάνω από 0,25 ποσοστιαίες μονάδες, κατά Τραμπ να είναι μία ολόκληρη μονάδα) αναδεικνύουν την αβεβαιότητα που κυριαρχεί στην παγκόσμια οικονομία και που εντείνεται από το γεγονός ότι οι ΗΠΑ και η Ευρώπη (η ζώνη του ευρώ) βρίσκονται σε διαφορετικές φάσεις του κύκλου, έχουν διαφορετικές προτεραιότητες και ακολουθούν αποκλίνουσες μεταξύ τους οικονομικές πολιτικές.

Παράλληλα, η παγκόσμια οικονομία «κάθεται» πάνω σε ένα τεράστιο χρηματοπιστωτικό ρευστό «απόθεμα», που μόνο ανησυχία προξενεί κι αυτό. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι το θέμα αναδεικνύεται ως πρόβλημα ολοένα και πιο συχνά σε οικονομικά φόρα και σε ορισμένα ΜΜΕ που εξειδικεύονται στα οικονομικά. Μόλις πριν δύο ημέρες, στον χορό μπήκε και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) με αναφορά στην άνοδο του παγκόσμιου δημόσιου χρέους.

Επισημαίνεται, δηλαδή, σχετικά ότι μέχρι το τέλος της δεκαετίας το μέγεθος του θα έχει για πρώτη φορά ξεπεράσει το ύψος του παγκόσμιου ΑΕΠ—οπότε υποχρεωτικά θα οδηγήσει σε άνοδο της δαπάνης εξυπηρέτησης και, αναπόφευκτα, σε πιέσεις στους εθνικούς προϋπολογισμούς. Από την σκοπιά αυτή, το ΔΝΤ προειδοποιεί  για την ανάγκη να περιοριστεί ο δημόσιος δανεισμός αν τα κράτη (και ιδιαίτερα τα αναπτυσσόμενα) θέλουν να αποφύγουν την στασιμότητα ή και την ύφεση. Ας σημειωθεί ότι, όπως έχει δείξει η ιστορία,  κρίσεις αυτής της μορφής δεν περιορίζονται ποτέ στους δανειζόμενους. Αναπόφευκτα επηρεάζουν αρνητικά και τους δανειστές—π.χ. μέσω των αναδιαρθρώσεων που γίνονται για να αποφευχθούν τα χειρότερα.

Το ΔΝΤ ανησυχεί, όμως, για ένα ακόμη λόγο: την έλλειψη διαφάνειας. Η αναφορά είναι στο γεγονός ότι στην αγορά των κεφαλαίων δημιουργούνται, λανσάρονται και χρησιμοποιούνται ολοένα και πιο νέα, ολοένα και πιο πολλά, ολοένα και πιο αδιαφανή εργαλεία χρηματοδότησης του χρέους που δεν ελέγχονται και κατά κανόνα συγκαλύπτουν το πραγματικό ύψος του χρέους που έχει αναλάβει μία χώρα. Διαφορετικά, κι αυτό λέει έμμεσα το ΔΝΤ, η κρίση μπορεί να ξεσπάσει χωρίς καμία προειδοποίηση. Κι ας μην αντιταχθεί πως αυτό πάντα συμβαίνει, διότι δεν είναι ορθό. Σε όλες τις κρίσεις που έχει αντιμετωπίσει ο καπιταλισμός της περιόδου 1980-2010, πάντα υπήρξαν προειδοποιήσεις και μάλιστα σαφείς και έντονες. Αγνοήθηκαν, όμως, διότι επικράτησε (και επικρατεί) η λογική πως το κράτος θα παρέμβει και θα λειτουργήσει ως σωτήρας – όπως και έγινε. Αυτή λογική,  όμως, δεν εμποδίζει—αντίθετα ενθαρρύνει–  την διαρκή άνοδο της παγκόσμιας ρευστότητας, με επενδυτές που διαρκώς αναζητούν ολοένα και μεγαλύτερη απόδοσης με ανάλογη αύξηση του ρίσκου που αυτή συνεπάγεται.

ΟΙ τελευταίες (2023) εκτιμήσεις τοποθετούν την παγκόσμια χρηματοδότηση στα 1,4 τετράκις δισεκατομμύρια, με παγκόσμιο ΑΕΠ στα 100 τρις., εμπράγματες εγγυήσεις  στα 250 τρις. και χρηματοπιστωτικές επίσης στα 250 τρις. Από τα υπόλοιπα κεφάλαια,  τα 500 τρις. είναι εκτός του συστήματος , τοποθετημένα σε αδιαφανή χρηματοπιστωτικά εργαλεία, ιδιωτικά επενδυτικά γραφεία και άλλα σχήματα και, σε διαρκώς νεοεμφανιζόμενους αλγόριθμους. Όπως παρατηρεί το ΔΝΤ 59 χώρες που ελέγχουν το 80% του παγκόσμιου ΑΕΠ είναι αυτές που συνεισφέρουν τόσο στην άνοδο του δημόσιου χρέους όσο και στην επιτάχυνση του ρυθμού ανόδου.

Ο μύθος ότι η ευθύνη ανήκει στα αναπτυσσόμενα κράτη, που τόσο προβλήθηκε στην δεκαετία του 1980 και που πρόσφατα (2015) ήρθε ξανά στο προσκήνιο αποδεικνύεται αυτό ακριβώς: μύθος. Όπως και το 2008/10 έτσι και τώρα, η ευθύνη όταν η κρίση ξεσπάσει (διότι θα ξεσπάσει)  θα βαρύνει κυρίως τις αναπτυγμένες ώριμες οικονομίες.

Διαβάστε επίσης

Το ιδεολογικό και πολιτικό αδιέξοδο του Αλέξη Τσίπρα