Η Γαλλική ηγεσία, η Γερμανική ευθύνη, η Ευρωπαϊκή ολιγωρία

Η επανεκλογή του Μακρόν δεν θα μπορούσε να είχε έρθει σε πιο καίρια στιγμή για την Ευρώπη.

Χωρίς να έχει αποδείξει ακόμη ότι είναι στο επίπεδο ενός Ντε Γκολ ή ενός Μιτεράν, ο Μακρόν είναι τούτη την στιγμή ο πλέον διορατικός, αποφασιστικός, αποτελεσματικός ηγέτης που διαθέτει η Γηραιά Ήπειρος.

Ηγείται μίας χώρας με τον μεγαλύτερο στρατό στην Ευρώπη, της μόνης με πυρηνική ενέργεια και πυρηνικά όπλα και με τα μέσα να τα χρησιμοποιήσει. Το κυριότερο; Έχει σαφή θέση ως προς την ευρωπαϊκό ταυτότητα και πολιτισμό, ξεκάθαρη εικόνα για την αναγκαία ευρωπαϊκή στόχευση και ρεαλιστική γνώση για τα ευρωπαϊκά ελλείμματα.

Μετά την αποχώρηση της Μέρκελ και την εκλογή του αδοκίμαστου Σολτς στην Καγκελαρία, η ηγεσία της Ευρώπης περνά φυσιολογικά στα χέρια της Γαλλίας. Ίσως να μην είναι πολύ αργά. Γιατί η Ευρώπη έχει πληρώσει πικρά την ιστορική πορεία της Γερμανίας.

Ο Μπίσμαρκ δημιούργησε την Γερμανία μέσα από τρεις πολέμους: με τις Δανία, Αυστρία και Γαλλία. Ο ίδιος κατάφερε να εξισορροπήσει τα συγκρουόμενα συμφέροντα των τότε Μεγάλων Δυνάμεων με ένα περίπλοκο σχήμα φανερών και κρυφών συμμαχιών, που σταδιακά κατέρρευσαν μετά την αποχώρηση του, οδηγώντας την Ευρώπη στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η αμετροέπεια των νικητών με την Συνθήκη των Βερσαλλιών και η αδιαφορία του καπιταλισμού για τους αδύναμους έφερε την Μεγάλη Ύφεση και, ως μερική απόρροιά της, την άνοδο του Χίτλερ και τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Η Γερμανία του Αντενάουερ και του Έρχαρτ ενσωμάτωσε τις ενοχές της στο πασιφιστικό σύνταγμα της και στην ευρωπαϊκή ταυτότητα της, δεν άντεξε όμως, στην προοπτική της γρήγορης επανένωσης, που αποφασίστηκε μονομερώς, άνοιξε τον δρόμο για την επέκταση της δημοκρατίας και του ΝΑΤΟ προς την Ανατολή και δεν έλαβε υπόψη της το ανεξίτηλο αποτύπωμα που άφησε η 45ετής Σοβιετική κατοχή στην Γερμανική υπόσταση.

Αντίθετα με την κρατούσα άποψη, ο Σρέντερ σήμερα, δεν αποτελεί εξαίρεση του κανόνα: αντίθετα, εκφράζει την βαθύτερη, σχεδόν καρμική, σχέση Γερμανίας- Ρωσίας, που δεν έπαψε να αποτελεί αναπόσπαστο κομμάτι της Γερμανικής εθνικής αυτοσυνείδησης.

Η Ostpolitik του Μπραντ, που με αναπόφευκτη συνέπεια λόγω καταγωγής και παιδείας ακολούθησε η Μέρκελ, στηρίχτηκε στις ίδιες λαθεμένες βάσεις με την πολιτική των ΗΠΑ: είχε ως κεντρικό στόχο την εξαγωγή του δυτικού μοντέλου στις χώρες που δεν είχαν την… τύχη να το έχουν βιώσει.

Ακλόνητη ήταν η πίστη πως μόλις οι «άτυχοι» συνειδητοποιούσαν τα υλικά και άυλα αγαθά της δημοκρατίας, θα ασπάζονταν τους θεσμούς και τις λειτουργίες της δημοκρατίας, την υπόσχεση του καπιταλισμού για πλούτο όλων, τις πνευματικές αξίες του Διαφωτισμού, της πολιτικές αξίες της Αγγλίας, τα ανθρώπινα και τα δικαιώματα αυτοδιάθεσης της Αμερικανικής και της Γαλλικής Επανάστασης.

Δύο ήταν τα προβλήματα που προέκυψαν. Καταρχάς, η εξαγωγή του μοντέλου διακυβέρνησης αποδείχτηκε δύσκολη σε κράτη που δεν είχαν την παιδεία, την ιστορική παράδοση και τις πολιτιστικές ρίζες που για αιώνες είχαν καλλιεργηθεί με αίμα και πόνο στην Δύση.

Ακόμη περισσότερο, στην δεκαετία του 1990, το μοντέλο του καπιταλισμού που πρόβαλε η Δύση ως πρότυπο για αντιγραφή δεν είχε καμία σχέση με τις αξίες και πρακτικές της περιόδου 1945-1975—αυτών που οι Γάλλοι με μεγάλη ακρίβεια ονομάζουν les trentes glorieuses.

Το 1990 η Δύση «πούλησε» έναν αδίστακτο καπιταλισμό που δεν ενδιαφέρεται για την δημιουργία αξίας, απορρίπτει το κράτος ως διαιτητή και αδιαφορεί για την τύχη των αδυνάμων. Ας μην απορούμε για την εγκαθίδρυση της κλεπτοκρατίας στην Ρωσία, η ευθύνη βαρύνει και τον Πούτιν και την Δύση.

Το δεύτερο πρόβλημα είναι ότι η Γερμανία προσπάθησε –και σε μεγάλο βαθμό πέτυχε—να δημιουργήσει μία Ευρώπη κατ’ εικόνα της: ανοιχτή στην συναλλαγή με όλους, αδίστακτα ανταγωνιστική στην παραγωγή, σκληρά μονεταριστική στην οικονομική πολιτική, αδιάφορη για τα ανθρώπινα δικαιώματα εκτός των συνόρων της, ουδέτερη σε αξίες.

Ήταν τυφλή στα προβλήματα που επέφερε η δική της φιλοσοφία για το ευρώ στον ευρωπαϊκό διχασμό Βορά- Νότου, εμπόδιο στην ‘ήδη υποτονική προσπάθεια της  Ευρώπης να αποκτήσει δική της εξωτερική και αμυντική πολιτική, μοχλό στην διεύρυνση της Ευρώπης χωρίς την εμβάθυνση της.

Σήμερα, η Γερμανία έχει τα μεγαλύτερα προβλήματα στην εφαρμογή των κυρώσεων. Σήμερα, η Γερμανία είναι ο κατ’ εξοχήν εκπρόσωπος του απάνθρωπου καπιταλισμού του Φρίντμαν και των μονεταριστών – η αντιπληθωριστική νοοτροπία της ήρθε και κούμπωσε με τις πρακτικές των αμερικανικών funds και της αγγλοσαξονικής μεταλλαγής του τραπεζικού συστήματος από χρηματοπιστωτικό διαμεσολαβητή σε χωρίς φραγμούς κυνηγό του άμεσου κέρδους.

Αυτή η Ευρώπη, που πνίγηκε στην προσπάθεια της Γερμανίας να εξιλεωθεί για τις πράξεις της, αδιαφόρησε για τα μαθήματα που άπλετα της πρόσφερε η ιστορία και, έτσι, έδειξε εγκληματική αδιαφορία για την ενεργειακή της ασφάλεια. Πίστεψε στην ειρηνική συνύπαρξη που βασίζεται στον μερκαντιλισμό και όχι στην ταύτιση των αξιών, των ιδεών, των προτεραιοτήτων.

Οι εξελίξεις στην Ουκρανία αφαιρούν δικαιωματικά από την Γερμανία το σκήπτρο της ευρωπαϊκής ηγεσίας. Το παραδίδουν στην Γαλλία, όψιμα δικαιώνοντας πτυχές του οραματισμού του Ντε Γκολ—χωρίς αυτό να σημαίνει ότι η Γαλλία μπορεί να ηγηθεί χωρίς ακολούθους.

Για σχεδόν 70 χρόνια, η Ευρώπη έχει επαναπαυτεί παραδίδοντας την οικονομία της στην Γερμανία και την ασφάλεια της στην Αμερική. Βολεύτηκε και ολιγώρησε. Σήμερα, η συζήτηση για το μέλλον της Ευρώπης είχε ήδη εκφυλιστεί σε μία διαδικασία δημοκρατικής διαβούλευσης με τους αντιπροσώπους των πολιτών.

Δυστυχώς ή ευτυχώς, ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν αφήνει περιθώρια για την πολυτέλεια της μακρόχρονης διανοητικής αναζήτησης και των ατελείωτων φιλοσοφικών συζητήσεων. Η νέα γεωπολιτική πραγματικότητα μας κοιτά κατάματα και μας προκαλεί: ολιγωρία και παράδοση στον αυταρχισμό ή αντίδραση και υπεράσπιση της δημοκρατίας και του καπιταλισμού με ανθρώπινο πρόσωπο;

Το μέγεθος του εγχειρήματος είναι τεράστιο. Οι σημερινές γενεές κοντεύουν να ξεχάσουν τις ακρότητες του σοβιετικού σοσιαλισμού—πολύ περισσότερο τον εγκληματικό εγκέλαδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου.

Ο επιχειρηματικός κόσμος είναι τόσο βαθιά αιχμαλωτισμένος στην χρυσή λάμψη του άμεσου εμπλουτισμού που κοντεύει να ξεχάσει κάθε έννοια ρεαλιστικής κοινωνικής ευθύνης. Και οι δημοκρατικές κυβερνήσεις τόσο άμεσα ενασχολημένες με την επανεκλογή τους, που κοντεύουν να ξεχάσουν το γιατί εκλέγονται.

Το σημερινό οικονομικό και πολιτικό μοντέλο της Δύσης δεν πουλά, δεν πείθει, δεν είναι μακρόχρονα βιώσιμο—ακόμη κι αν η εξαγωγή του ήταν εφικτή.

Η Δύση οφείλει πρώτα και πρωταρχικά να αναμορφώσει τον εαυτό της, να αναγνωρίσει τους λαθεμένους δρόμους που έχει ακολουθήσει, να οχυρώσει την πολιτική και οικονομική δημοκρατία στον τόπο της, απέναντι στους εσωτερικούς (αφαιρώντας τους τα λαϊκίστικα επιχειρήματά τους) και εξωτερικούς (υιοθετώντας ενιαία εξωτερική και αμυντική πολιτική) εχθρούς και μετά να αρχίσει να σκέφτεται αν και πως θα διορθώσει τα κακώς κείμενα εκτός του ζωτικού της χώρου.

Διαβάστε επίσης:

Η οικονομία σε λίμπο

Τι σκέφτονται οι οικονομολόγοι