Η ενέργεια είναι μέρος μόνο του ευρωπαϊκού προβλήματος

Η Γερμανικής έμπνευσης πρόταση της Commission για μείωση κατά 15% της κατανάλωσης φυσικού αερίου σε όλες τις χώρες, αντιμετωπίστηκε με την πρέπουσα αντίδραση. Απλά δεν ήταν αποδεκτή. Στην ουσία, η Γερμανία ως ένας από τους μεγαλύτερους συγκριτικά και ο μεγαλύτερος σε απόλυτα μεγέθη εισαγωγέας φυσικού αερίου από την Ρωσία, ζητούσε από όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. να μοιραστούν το κόστος της δικής της άφρονας πολιτικής.

Όπως έγραψε προχθές, το θράσος ξεχείλισε.

Οι χώρες του Νότου κρατούν το κλειδί. Η πρόταση τους να επιβληθούν περιορισμοί σε εθνικό επίπεδο με βάση τον βαθμό εξάρτησης της κάθε χώρας από την Ρωσία, έχει ισχυρή οικονομική και πολιτική βάση.

Στον οικονομικό τομέα, δεν υπάρχει καμία λογική στην πρόταση της Commission  – διότι αυτό συνεπάγεται— να επιδοτήσουν οι άλλες χώρες την απώλεια της Γερμανικής ανταγωνιστικότητας και ταυτόχρονα να στηρίξουν την σκληρή δημοσιονομική πολιτική της. Αντίθετα, αν μία χώρα ήταν προνοητική, να μπορεί να το εκμεταλλευτεί.

Στον πολιτικό τομέα, η Γερμανία οφείλει να καταβάλει το οικονομικό κόστος της πολιτικής της απόφασης να εξαρτάται σε τέτοιο βαθμό από την Ρωσία, όταν μάλιστα οι προειδοποιήσεις για τις αρνητικές προοπτικές και επιπτώσεις της συγκεκριμένης ενεργειακής πολιτικής ήταν πολλές, συχνές και σαφείς. Έχει την δυνατότητα να το πράξει υιοθετώντας χαλαρή δημοσιονομική πολιτική και αυξάνοντας το δημόσιο χρέος της.

Το δικό της. Όχι των άλλων.

Το πρόβλημα, βέβαια, είναι ευρύτερο. Η Ε.Ε. και ειδικά η ζώνη του ευρώ δεν έχει καταφέρει να βρει έναν αποδεκτό τρόπο αντιμετώπισης μίας «εθνικής χρεοκοπίας» — (national sovereign-debt defaults), όπου στην ουσία το ελληνικό ευρώ αντιμετωπίζεται από τις αγορές ως διαφορετικό από, π.χ., το Ιταλικό, κι αυτό με την σειρά διαφορετικό από το Γερμανικό ευρώ κοκ.

Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ), που όπως αποδεικνύεται διαθέτει και οικονομικές γνώσεις και κοινωνική ευαισθησία, επιχειρεί να αντιμετωπίσει μερικώς το πρόβλημα με το Transmission Protection Instrument. Μολονότι οι ακριβείς λεπτομέρειες της λειτουργίας του δεν είναι πλήρως γνωστές και παρόλο που σε πρώτη όψη προκύπτει ένας κάπως περίπλοκος μηχανισμός, οι αγορές έχουν αντιδράσει θετικά. Τουλάχιστον αυτό δείχνει η μείωση της απόδοσης, π.χ., του ελληνικού ομολόγου μετά την ανακοίνωση της ΕΚΤ για το ΤΡΙ.

Αυτή η αντίδραση δείχνει δύο πράγματα: πρώτο, ότι οι αγορές έχουν εμπιστοσύνη στην ΕΚΤ. Ο συνδυασμός Mario Draghi και Christine Lagarde πολύ απέχει από την πολιτική των Trichet και Duisenberg. Οι επενδυτές πιστεύουν τα λόγια τους και τις προθέσεις τους, δέχονται ότι έχουν την βούληση, τις γνώσεις και τα εργαλεία για να τις υλοποιήσουν και αντιδρούν ανάλογα.

Το πρόβλημα είναι ότι η ΕΚΤ δεν μπορεί να σηκώνει μόνη της και μόνιμα αυτό το διπλό βάρος: να στηρίζει το ευρώ και να παίρνει αποφάσεις που εμπεριέχουν την διάσταση του πολιτικού ρεαλισμού και της κοινωνικής ευαισθησίας. Η Ε.Ε. οφείλει να αναγνωρίσει ότι οι σύγχρονες προκλήσεις απαιτούν σύγχρονες αντιλήψεις και σύγχρονα εργαλεία.

Στο πλαίσιο αυτό, η επέκταση της αρμοδιότητας του European Stability Mechanism θα ήταν μία από τις λύσεις. Στην πράξη αυτό συνεπάγεται δύο κινήσεις. Η μία είναι να επιτρέψουν οι εθνικές κυβερνήσεις τις κεντρικές τράπεζες να «νομισματοποιήσουν» (monetize) το υπερβάλλον δημόσιο χρέος. Έτσι κι αλλιώς οι κεντρικές τράπεζες έχουν χάσει την ανεξαρτησία τους και σε μεγάλο βαθμό λειτουργούν ως προέκταση των υπουργείων οικονομικών, ικανοποιώντας τις ανάγκες δημόσιας δαπάνης-χρηματοδότησης.

Στην βάση αυτή, το ESM θα μπορούσε να αποκτήσει τα μέσα για να λειτουργήσει ως μηχανισμός αναχαίτησης και διαχείρισης των πιθανών national sovereign-debt defaults, όπως ακριβώς έχουν προτείνει σοβαροί οικονομολόγοι – π.χ. ο Willem Buiter.

Παρά την δημιουργία του EU Recovery Fund, η Ε.Ε. τείνει να κινείται σε ολοένα και πιο συντηρητικές λύσεις. Η υπογράμμιση της Commission ότι το Ταμείο Ανάκαμψης είναι ένα έκτακτο μέτρο δείχνει τον συντηρητισμό της σκέψης και ταυτόχρονα την αδυναμία κατανόησης και προσαρμογής του ευρωπαϊκού εγχειρήματος στα νέα ευρωπαϊκά αλλά και παγκόσμια δεδομένα.

Η ενεργειακή κρίση έχει φέρει την Ευρωπαϊκή Ένωση ενώπιον του εαυτού της. Ο παραμορφωτικός καθρέφτης της δημοσιότητας δείχνει πολλαπλά είδωλα. Στην ηγεσία της εναπόκειται να ξεχωρίσει το αληθινό από το ψεύτικο και να πάρει τις εξαιρετικά δύσκολες και επώδυνες αποφάσεις που θα της επιτρέψουν να επιβιώσει.

Στην συγκεκριμένη φάση και στην συγκεκριμένη στιγμή, η ατολμία ισοδυναμεί με θάνατο.

Διαβάστε επίσης

Το μέλλον της Ευρώπης είναι ζοφερό