Από τον Πολάκη στα… οικονομικά μοντέλα HANK

Δεν θα ριψοκινδυνεύσω πρόβλεψη για την τύχη του Πολάκη, διότι τα πάντα είναι πιθανά: από την διαγραφή του μέχρι την μη συμμετοχή του στην εκλογική διαδικασία όπως κομψά το έθεσε το κόμμα λίγο μετά το ξέσπασμα της πολιτικής καταιγίδας. Ήδη, o βουλευτής Τρικάλων του ΣΥΡΙΖΑ Σάκης Παπαδόπουλος  έδωσε δείγμα γραφής με ανάρτηση του λέγοντας ότι η απόφαση της Επιτροπής Δεοντολογίας πρέπει να είναι «δίκαιη στις επεξηγήσεις της και ενωτική».

Από εδώ και πέρα, το πολιτικό έδαφος θα είναι κινούμενη άμμος καθώς ο ΣΥΡΙΖΑ διεξάγει μάχη θανάτου. Μπορεί να μην ισχύει το ίδιο για τον Αλέξη Τσίπρα – η δική του πολιτική ζωή είναι ουσιαστικά ανεξάρτητη από αυτήν του κόμματος — αλλά για τους συντρόφους του πάλαι ποτέ ΚΚΕ (εσωτ.) και τους ευκαιριακούς που μεταπήδησαν από το ΠΑΣΟΚ , το αύριο δεν θα είναι το ίδιο – όποια και η έκβαση των εκλογών. Απλά, αν η ήττα είναι μικρή έχουν μικρές ελπίδες επιβίωσης, αν είναι με διαφορά, π.χ., 7 μονάδων και πάνω, τότε λόγο έχει για πολλούς η… μαύρη μαρμάγκα.

Πραγματοποιώντας, λοιπόν, άλμα ελπίδας και αφήνοντας κατά μέρος τα όσα σκοτεινά  συμβαίνουν στο δικό μας χωριό, αναζήτησα να διαβάσω κάτι το πνευματικά ανυψωτικό. Τότε, με σχετική απορία, πολύ ελπίδα και ακόμη περισσότερη χαρά διάβασα για εξελίξεις στην οικονομία που δείχνουν ότι ο τομέας έχει ελπίδα να σταματήσει η καταστροφή του από τους ιδεοληπτικούς οικονομολόγους που τον κυριαρχούν εδώ και 40 χρόνια. Όχι δεν αναφέρομαι σε εξελίξεις μεγεθών αλλά σε πρακτικά βήματα που δείχνουν ότι, τελικά, η παράδοση της πολιτικής οικονομίας δεν χάθηκε. Είναι εξελίξεις σε μεθόδους που επιτρέπουν την ρεαλιστική εκτίμηση των επιπτώσεων της οικονομικής πολιτικής στο πραγματικό εισόδημα των πολιτών ανάλογα (αυτό είναι το καινοτόμο και κρίσιμο στοιχείο)  με την πραγματική οικονομική τους κατάσταση.

Το θέμα – πέρα από το ότι δεν έχει καμία σχέση με τον Πολάκη—δεν είναι τόσο θεωρητικό και μακριά από την καθημερινότητα όσο μπορεί κανείς να νομίζει. Άπτεται άμεσα του γεγονότος ότι οικονομολόγοι και τραπεζίτες κατάλαβαν επιτέλους πως η εκτίμηση των επιπτώσεων μίας οικονομικής πολιτικής (π.χ. της στήριξης των εισοδημάτων στην διάρκεια της πανδημίας) με βάση τους μέσους όρους δεν έχει κανένα νόημα – όπως ακριβώς δεν μας λέει τίποτα απολύτως ένα μέγεθος όπως το κατά κεφαλή εισόδημα.

Τα μοντέλα που κατά κανόνα χρησιμοποιούνται υποθέτουν πως ότι είναι ευνοϊκό για τον μέσο πολίτη είναι επίσης ευνοϊκό για το σύνολο. Δεν λαμβάνουν, έτσι, υπόψη τους τις επιπτώσεις στο εισόδημα και στην κατανομή του (δηλαδή στις ανισότητες που υπάρχουν και που δημιουργούνται) ανάλογα με την εισοδηματική τάξη στην οποία ανήκει ένας πολίτης. Αυτό εξηγεί σε μεγάλο βαθμό το φαινόμενο μία κυβέρνηση να χορηγεί επιδότηση για να περιορίσει την μείωση της αγοραστικής αξίας που επιφέρει ο πληθωρισμός, αλλά στον πολύ κόσμο η επιδότηση να εμφανίζεται πως δεν κάνει διαφορά, πως δεν έχει νόημα.

Τα νέα μοντέλα, που φέρουν τον τίτλο ΗΑΝΚ, κάνουν ακριβώς το αντίθετο. Καταρχάς, στην αξιολόγηση μίας προτεινόμενης οικονομικής πολιτικής ενσωματώνουν νέους στόχους όπως, για παράδειγμα, την χρηματοπιστωτική σταθερότητα, την κοινωνική ενσωμάτωση, την κλιματική αλλαγή, τα γεωπολιτικά προβλήματα με τα αντίστοιχα ρίσκα τους. Κατά δεύτερο λόγο, αποδίδουν κεντρική σημασία στις επιπτώσεις στο εισόδημα και στην κατανομή του — ανάλογα με την οικονομική δυνατότητα του πολίτη. Και, τέλος, επαναφέρουν την σύνδεση της νομισματικής με την δημοσιονομική πολιτική (κάτι που οι σκληροί μονεταριστές έχουν πολεμήσει με κάθε μέσο), δίνοντας έτσι σε μία κυβέρνηση περισσότερους βαθμούς ελευθερίας στις κινήσεις της. Για παράδειγμα, ο υπολογισμός του διαθέσιμου δημοσιονομικού χώρου για τον οποίο τόσα έχουμε ακούσει τελευταία και που αποτελεί περιοριστικό παράγοντα στις κυβερνητικές αποφάσεις, θα μπορεί πλέον να είναι και πιο ακριβής συνολικά και να διατίθεται πιο στοχευμένα ειδικά.

Το συμπέρασμα που ενδιαφέρει τον κάθε πολίτη είναι απλό: τα οικονομικά όπλα αρχίζουν να αλλάζουν μορφή: διαφαίνεται η σοβαρή πιθανότητα ότι θα σταματήσουν να είναι στυγνά εργαλεία που χρησιμοποιούνται καθαρά τεχνοκρατικά και θα αρχίσουν να λαμβάνουν υπόψη τους τις πραγματικές επιπτώσεις πάνω στους πραγματικούς ανθρώπους και όχι πάνω σε ανθρώπους-μοντέλα που υπάρχουν μόνο ως …μέσοι όροι.

Με την έμφαση που δίνεται έτσι σε θέματα πλούτου και ανισοτήτων, κτίζεται ένα ανάχωμα απέναντι στην σχολή των οικονομολόγων που έβλεπε μόνο εξισώσεις—η ανθρώπινη διάσταση δεν υπήρχε ούτε στην φαντασία τους. Είναι μία εξέλιξη που να συνεχιστεί θα επιτρέψει στον τομέα των οικονομικών να βρει την ψυχή που είχε απωλέσει.

Διαβάζω παράλληλα για ανακάλυψη που επιτρέπει την λήψη υδρογόνου από το νερό χωρίς τα προβλήματα που έχουν οι σημερινοί ηλεκτρολύτες, ότι είμαστε κοντά στην δημιουργία quantum υπολογιστών, ότι σε εργαστηριακή μορφή επιτεύχθηκε η απόκτηση ενέργειας με fusion – πρόκειται για τα ιερά δισκοπότηρα της επιστήμης. Είμαστε ένα βήμα πριν από κοσμογονικές αλλαγές, αλλά ο ΣΥΡΙΖΑ μιλάει για πογκρόμ αντιπάλων.

Έλεος.

Διαβάστε επίσης