Αναθεώρηση ή ύφεση και κοινωνικοπολιτική σύγκρουση

Θα έλεγα ότι τα πράγματα είναι απλά: αν δεν αναθεωρηθούν οι κανόνες του Συμφώνου Ανάπτυξής και Σταθερότητας ώστε να γίνουν πιο χαλαροί, οι περισσότερες – αν όχι όλες – οικονομίες θα περάσουν σε φάση ύφεσης. Τόσο απλά, χωρίς νούμερα και υπολογισμούς, Μόνο με την κοινή λογική.

Οι κανόνες αυτοί ήταν το τίμημα που πλήρωσε η Ευρώπη για το ευρώ και την συμμετοχή της Γερμανίας σ’ αυτό. Χωρίς Γερμανία, βέβαια, ευρώ δεν θα υπήρχε.

Η σκληρή θέση της Γερμανίας αντικατόπτριζε κατ’ αρχάς τον φόβο του πληθωρισμού. Στο γερμανικό θυμικό ο πληθωρισμός δεν είναι μόνο η αποκήρυξη του Καλβινισμού αλλά και η πηγή των κακών του Γ΄ Ράιχ.

Κατά δεύτερο λόγο, αντανακλούσε την γερμανική αποστροφή για την χαλαρότητα με την οποία θεωρούσε ότι ο Νότος αντιμετώπιζε την χρηστή οικονομική διοίκηση (λίγα έξοδα, αποταμίευση, επένδυση) – οπότε δεν δίσταζε να φορτωθεί με χρέη. Επιπλέον δύσκολα μπορούσαν οι Γερμανοί να κατανοήσουν την αδυναμία των εργοδοτών του Νότου να συνεννοηθούν με τους εργαζόμενους και να διατηρήσουν έτσι την εργατική ειρήνη και την κοινωνική συνοχή.

Κατά τρίτο λόγο, εκπροσωπούσε την ολόκαρδη υιοθέτηση της λογικής της ελεύθερης αγοράς, των λογικών προσδοκιών και, στο τέλος-τέλος, του καπιταλισμού-καζίνο.
Η πίεση της Bundesbank να αρθούν τα μέτρα στήριξης τόσο σύντομα μετά το ξέσπασμα της κρίσης του 2008-2009 είναι η έμπρακτη απόδειξη των ανωτέρω. Δεν ήταν ότι η Γερμανία, δεν ήξερε, δεν καταλάβαινε, δεν εμβάθυνε. Γνώριζε πολύ καλά. Έχει άριστους οικονομολόγους, εξάλλου.

Απλά, το κόστος της ύφεσης ήταν γι’ αυτούς μικρότερο από το κόστος του πληθωρισμού που φοβόντουσαν ότι θα ακολουθήσει.

Σήμερα, η μάχη θα δοθεί και πάλι. Από την αρχή. Ο Βοράς θέλει να ξεκινήσει η σταδιακή απόσυρση των μέτρων και να επιστρέψουμε στην… κανονικότητα. Οι πληθωριστικές πιέσεις που έχουν εμφανιστεί τον κάνουν σκληρό διαπραγματευτή—θεωρεί ότι οι φόβοι του επαληθεύονται.

Ο Νότος γνωρίζει ότι η επαναφορά των άκαμπτων όρων του Συμφώνου θα τον οδηγήσει σε ύφεση. Σε μία εποχή όπου η ανάγκη του κράτους είναι πιο μεγάλη από την εποχή του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το κράτος θα κληθεί να περιοριστεί. Σε μία εποχή όπου η κοινωνική συνοχή δοκιμάζεται όσο ποτέ από την εποχή της Μεγάλης Ύφεσης, το κράτος θα υποχρεωθεί να ανεχθεί ανεργία και φτώχεια. Αύξηση των ανισοτήτων. Πολιτική αντιπαλότητα και άνοδο των ακραίων πολιτικών σχηματισμών.

Το θέμα είναι και πάλι απλό.

Όσο η Ευρώπη εμμένει στην οικονομική πολιτική των τελευταίων 40 ετών, τόσο οι ανισότητες θα μεγεθύνονται, η κοινωνική συνοχή θα διασπάται και οι πολιτικές συγκρούσεις θα οδηγούνται στα άκρα.

Για την Γερμανία και τους συμμάχους της, το θέμα είναι κατά μία έννοια θρησκευτικό. Κυριαρχεί το Προτεσταντικό Ήθος και η τιμωρητική διάθεση που εκπορεύεται από αυτό. Η προσήλωση στους κανονισμούς που διασφαλίζουν την ζώνη άνεσης (comfort zone) είναι περίπου Πρωσική.

Για το Νότο, την Ελλάδα, την Ιταλία, την Γαλλία, η πολιτική οικονομία έχει πάρει… τα πάνω της. Η οικονομική πολιτική δεν ασκείται στο εργαστήριο με δοκιμαστικούς σωλήνες. Έχει σοβαρές κοινωνικές και πολιτικές προεκτάσεις. Κι αυτές θέλει ο Νότος να αποφύγει. Γιατί οδηγούν σε αντίστοιχα αδιέξοδα.

Η χώρα μας, με την παρούσα κυβέρνηση και το συγκεκριμένο οικονομικό επιτελείο δείχνει να έχει ξεκαθαρίσει την θέση της. Και το παρελθόν μας δεν πρέπει να λειτουργήσει ενοχικά.

Η αντιμετώπιση της σημερινής κρίσης ξεφεύγει από κάθε τι που γνωρίζαμε. Είναι πολυεπίπεδη και πολύμορφη. Απαιτούνται ριζοσπαστικές προσεγγίσεις – κι αυτό σημαίνει ότι οι διευθετήσεις για το χρέος είναι αυτές που οφείλουν να είναι ριζοσπαστικές. Πέρα από το γεγονός ότι το όριο του 60% δεν τηρείται, οι αναφορές σε μειώσεις – οπότε σε πρωτογενή πλεονάσματα – δεν μπορεί να γίνουν με βάση τις καταστάσεις που επικρατούσαν πριν από την πανδημία.

Καλά θα κάνουν όλοι να συνειδητοποιήσουν ότι το μόνο που δεν θέλουμε είναι την επιστροφή στην κανονικότητα. Γιατί αυτή η κανονικότητα μας έφερε εδώ που είμαστε.

Διαβάστε επίσης:

H υπέρ-οψία της Γιάννας Αγγελοπούλου

Στο έλεος της γραφειοκρατίας και ο Κώστας Σκρέκας