Ακόμη μεγαλύτερη ανεργία από πριν το κόστος για πληθωρισμό 2%

Η στήλη αυτή είχε συχνά υποστηρίξει ότι οι πληθωριστικές πιέσεις θα ήταν προσωρινές (transitory) καθώς οι αναταραχές στις εφοδιαστικές αλυσίδες θα περιορίζονταν και οι αποχωρήσεις από την αγορά εργασίας θα μειώνονταν. Η ακρίβεια αυτών των προβλέψεων δεν δοκιμάστηκε, διότι ξέσπασε ο πόλεμος της Ουκρανίας και η Ρωσία εισήγαγε την ενέργεια ως υβριδικό όπλο, με αποτέλεσμα να συνεχιστεί η ανοδική πορεία του πληθωρισμού.

Οι κεντρικές τράπεζες αντέδρασαν αυξάνοντας το κόστος του χρήματος. Το πρόβλημα τους ήταν ότι οι τιμές ακολουθούσαν ανοδική πορεία με την ανεργία να παραμένει σε χαμηλά επίπεδα. Η αρχή έγινε από τις ΗΠΑ, όπου η γενική παραδοχή ήταν πως η αύξηση της ζήτησης οδηγούσε τον πληθωρισμό. Η Ευρώπη ακολούθησε, μολονότι ήταν σαφές ότι στην δική της περίπτωση η δραματική αύξηση στο κόστος της ενέργειας έφερε την κύρια ευθύνη για τον πληθωρισμό.

Και στις δύο περιπτώσεις, η υφέρπουσα λογική ήταν πως η άνοδος του πληθωρισμού θα δημιουργούσε ένα φαύλο κύκλο αύξησης αμοιβών, κόστους, τιμών και αυτό δεν έπρεπε να συμβεί. Η οικονομία όφειλε να απαγκιστρωθεί από τις μακροχρόνιες πληθωριστικές πιέσεις.

Η συγκεκριμένη οικονομική πολιτική, όπως γράψαμε (25/9) εγείρει δύο θέματα. Το ένα είναι καθαρά ηθικό: έχει δικαίωμα ένα κράτος να προκαλεί ύφεση προκειμένου να ελέγξει τον πληθωρισμό; Ουσιαστικά, το δίλημμα δεν έχει απάντηση, διότι κανείς δεν μπορεί να υπολογίσει ποιο είναι το μεγαλύτερο κακό; Η ανεργία που προκύπτει από την ύφεση ή η απώλεια της αγοραστικής δύναμης που προκύπτει από τον πληθωρισμό.

Η κρατούσα οικονομική σκέψη είναι, όμως, πως ο πληθωρισμός είναι χειρότερο κακό από την ανεργία. Στις 24/9 υποστήριξα ότι ουσιαστικά η μάχη κατά του πληθωρισμού σ’ αυτό το πρώιμο στάδιο όπου δεν έχει αποδειχτεί η ύπαρξη πληθωριστικών προσδοκιών, ξεκίνησε διότι ωφελεί τις αγορές και όχι τα νοικοκυριά. Όπως παρατηρεί σε πρόσφατο (7/10) άρθρο του ο Paul Krugman, οι ενδείξεις μάλλον τείνουν να υποστηρίξουν την θέση περί μη εγκαθίδρυσης πληθωριστικών προσδοκιών στο κοινωνικό σύνολο.

Το δεύτερο ερώτημα είναι αν η πολιτική αυτή της αύξησης των επιτοκίων θα οδηγήσει σε περιορισμένη ύφεση – μαλακή προσγείωση ή soft landing—ή αν θα απαιτηθεί σημαντική πτώση της οικονομικής δραστηριότητας προκειμένου να αποκλιμακωθεί ο πληθωρισμός.

Αρκετοί οικονομολόγοι υποστήριξαν ότι η τόσο επιθετική πολιτική της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ οδηγούσε σε ανώμαλη προσγείωση –hard landing—δηλαδή σε ύφεση και πιθανώς σε στασιμοπληθωρισμό. Η στήλη είχε ασπαστεί αυτή την πρόβλεψη, ως την πλέον πιθανή (14/9).

Πρόσφατη έρευνα των Olivier Blanchard, Alex Domash και Larry Summers έδειξε με βάση την λεγόμενη Beveridge curve –την σχέση μεταξύ κενών θέσεων (vacancies) και ανεργία– ότι ο έλεγχος του πληθωρισμού και συγκεκριμένα η επίτευξη του στόχου της συγκράτησης του στο 2% το χρόνο, συνεπάγεται για την οικονομία ένα επίπεδο ανεργίας υψηλότερο απ’ ότι στο παρελθόν – 5% αντί για 3,5%.

Τα στοιχεία, βέβαια, αναφέρονται στην οικονομία των ΗΠΑ αλλά στην Ευρώπη επικρατεί έντονα η τάση της παρομοίωσης και της αντιγραφής. Ας μην παραβλέπεται, εξάλλου, το γεγονός ότι παρά την αρχικά αρνητική της θέση η ΕΚΤ μάλλον τείνει τώρα να ακολουθεί τις ΗΠΑ στην υιοθέτηση σφιχτής νομισματικής πολιτικής, καθώς τα γεράκια της νομισματικής πειθαρχίας δείχνουν να έχουν πάρει το πάνω χέρι.

Η εικόνα που περιγράφουμε δεν είναι μόνο τεχνική, Ενέχει σοβαρές κοινωνικές – οπότε και πολιτικές—επιπτώσεις, καθώς μετά από πολλά χρόνια επαναφέρει στο προσκήνιο το λεγόμενο φυσιολογικό ύψος ανεργίας. Μας λέει πολύ απλά ότι για να διατηρηθεί ο πληθωρισμός στον αυθαίρετο στόχο του 2%, θα πρέπει να αυξηθεί η ανεργία ακόμη περισσότερο απ’ ότι στο παρελθόν κι αυτό να είναι ηθικά αποδεκτό από το κοινωνικό σύνολο.

Η αναφορά στο ΝΑΙRU (non-accelerating inflation rate of unemployment) δηλαδή στο επίπεδο της ανεργίας που πρέπει να υπάρχει ώστε να μην οδηγούνται οι τιμές και οι αμοιβές σε άνοδο, μας επαναφέρει στην δεκαετία του 1980, όπου αυτό το επίπεδο ανεργίας θεωρείτο φυσιολογικό (natural rate of unemployment) – με ότι αυτό συνεπάγεται για την ανθρώπινη λειτουργία ενός συστήματος. Ο καπιταλισμός-καζίνο μας λέει τώρα πως αντί για 3,5% ανεργία πρέπει να έχουμε 5%. Και οι αγορές αγαλλίασαν.