Μύθοι και θρύλοι με ολίγη από Ιστορία: Αλήθεια και ψέματα για την Ελληνική Επανάσταση

Εσείς τι κάνατε στην ώρα της Ιστορίας;

Διακόσια χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση κι ένα μεγάλο μέρος των Ελλήνων αγνοεί ακόμη βασικές παραμέτρους της, βαυκαλίζεται με μύθους που προσθέτουν υπερηφάνεια στο εθνικό φαντασιακό —αλλά βεβαίως και αποπροσανατολίζουν— παρακάμπτει τις μελανές σελίδες ως να μη συνέβησαν ποτέ, δίνει ερμηνείες σε ιστορικά γεγονότα που απέχουν της πραγματικότητας και… μαζί πορευόμαστε έτσι, μέσα σε μια βολική σύγχυση, όπου όλοι και όλα χωράνε.

Πόσο καλό είναι αυτό για την σημερινή ελληνική κοινωνία και πόσο την βοηθά να προοδεύσει και να εξελιχθεί είναι ένα ζήτημα. Όπως ζήτημα είναι επίσης, ότι ενώ στην Ελληνική Επανάσταση οφείλουμε τα πάντα, δηλαδή την ύπαρξή μας ως χώρα, οι γνώσεις μας γι΄ αυτήν παραμένουν πλημμελείς. «Όλβιος όστις ιστορίης έσχεν μάθησιν», όπως είχε πει ο Ευριπίδης ήδη από τον 4^ο π.Χ. αιώνα αλλά οι επίγονοι, ως σήμερα ακόμη, σπανίως αισθάνονται ευτυχείς στο σχολείο στην ώρα της Ιστορίας.

Δουλειά μου δεν είναι να βρω τι φταίει, ξέρουν εκείνοι που έχουν γράψει τα βιβλία κι εκείνοι που τα διδάσκουν, εμείς όμως ας δούμε μερικά «αξιοθαύμαστα» αποτελέσματα, εξ αιτίας των ανωτέρω, και όχι μόνο ασφαλώς. Προέκυψαν από την πανελλαδική δημοσκόπηση του Κέντρου Φιλελεύθερων Μελετών με θέμα «Πώς βλέπουν οι Έλληνες την Επανάσταση του 1821;» και παρ΄ότι τα συμπεράσματα είναι «καλύτερα», όπως λένε οι ιστορικοί που τα ανέλυσαν, εν τούτοις βασική επίσης διαπίστωση είναι, ότι ορισμένοι μύθοι καλά κρατούν.

Πρώτος απ΄όλους: Πότε επιτέλους έγινε αυτή η Επανάσταση, βρε παιδιά; Διχασμένη η ελληνική κοινή γνώμη εδώ, μοιράζεται σχεδόν στη μέση, υιοθετώντας την άποψη του Δημοτικού Σχολείου και το θρύλο της ύψωσης της σημαίας της Επανάστασης από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό στις 25 Μαρτίου στην Αγία Λαύρα κλπ. κλπ. (Το 42,7%  των ερωτηθέντων πιστεύει, πως αυτό είναι αλήθεια και το 41,1% ότι είναι ψέματα).

Βέβαια ο Υψηλάντης είχε αποφασίσει όντως την κήρυξή της την 25^η Μαρτίου, ακριβώς επειδή συμπίπτει με τον Ευαγγελισμό, τα γεγονότα όμως, είναι γνωστό, ότι τον πρόλαβαν. Φεβρουάριο του 1821 έτσι, θα την κηρύξει ο ίδιος από την Μολδοβλαχία, ενώ αμέσως μετά, εστίες αρχίζουν να φουντώνουν η μία μετά την άλλη και στην Πελοπόννησο που περίμενε το σύνθημα. Ήδη στις 23 Μαρτίου η Καλαμάτα ήταν ελεύθερη από ένοπλα τμήματα των Μανιατών ενώ για τις 25 του ίδιου μήνα δεν αναφέρεται κάτι αξιομνημόνευτο…

Φυσικά το ελληνικό κράτος χρειαζόταν και χρειάζεται μια ημερομηνία για να γιορτάζει την επέτειο και καλά κάνει —κάνουμε— δεδομένου όμως, ότι έχουν περάσει δύο αιώνες θα έπρεπε, έστω στοιχειωδώς να ξέρουμε την αλήθεια.

Οι μύθοι μάς θρέφουν

Στον πίνακα του Νικολάου Γύζη «Κρυφό σχολειό»  ένας ιερωμένος περιτριγυρισμένος από νεαρά ελληνόπουλα, τους μαθαίνει γράμματα σ΄ένα κελί, με το μόνο φως να μπαίνει στο χώρο από ένα μικρό παράθυρο. Αλήθεια ή μύθος; Οι επτά στους δέκα Έλληνες ψηφίζουν σήμερα «αλήθεια» (71,1% αλήθεια έναντι 23,9 μύθος), σύμφωνα με τη δημοσκόπηση και το γεγονός πυροδοτεί για ακόμη μία φορά την αντιπαράθεση ανάμεσα στο «κατασκευασμένο», όπως θεωρείται από τους περισσότερους σύγχρονους ιστορικούς μύθευμα και στην πραγματικότητα.

Μ΄αυτό, τον θρύλο πάντως γαλουχηθήκαμε γενιές και γενιές, είναι γραμμένο μάλιστα τόσο δυνατά στο συνειδητό μας, που απλώς αρνούμαστε να ακούσουμε την άλλη άποψη. Ότι δεν υπάρχουν καθόλου αποδεικτικά στοιχεία για την ύπαρξη κρυφών σχολειών με την έννοια που θέλουμε να τους δίνουμε σήμερα. Ότι αντίθετα, όπως λέει κατηγορηματικά η ιστορικός Μαρία Ευθυμίου.

Στην Τουρκοκρατία υπήρχαν σχολεία, μερικά μάλιστα πολύ καλά, όπως στη Σμύρνη, στις Κυδωνίες, στη Δημητσάνα, στα Αμπελάκα. Ότι κατά βάση οι Τούρκοι δεν ενδιαφέρονταν καθόλου για το γεγονός _ούτε θετικά ούτε αρνητικά_, με αποτέλεσμα οι Έλληνες να έχουν την καλύτερη παιδεία από όλους τους άλλους Βαλκανικούς λαούς (Μιλώντας πάντα βεβαίως, με τις υπάρχουσες συνθήκες). Και μάλιστα, ότι οι Βαλκάνιοι ιστορικοί κατηγορούν σήμερα τους Έλληνες της Τουρκοκρατίας, ότι λόγω της γνώσης γραμμάτων που είχαν, ήθελαν να επιβληθούν σε όλους τους λαούς των Βαλκανίων.

«Δεν λέω βέβαια ότι ήμασταν …Χάρβαρντ, αλλά αναλογικά με τους άλλους υπόδουλους λαούς, ήμασταν πολύ καλύτερα», επισημαίνει με τη γνωστή της αμεσότητα η ίδια, λέγοντας μάλιστα, ότι αντί να είμαστε υπερήφανοι γι΄αυτό, το αρνούμαστε κιόλας. Γιατί άραγε; Σε τι εξυπηρετεί αυτό; Λες και δεν υπάρχουν ένα σωρό άλλα τεκμήρια της βαρβαρότητας του κατακτητή και της δια της βίας επιβολής της εξουσίας του, ώστε να χρειάζεται και ένα «κρυφό σχολειό» για να την αποδείξει.

Από την άλλη, αν το σχολείο αποτελεί σήμερα την κυριότερη πηγή μάθησης για την Επανάσταση, όπως παραδέχονται στην ίδια δημοσκόπηση οι περισσότεροι, κι αν ταυτόχρονα οι επτά στους δέκα δηλώνουν, ότι δεν είναι ικανοποιημένοι από τον τρόπο διδασκαλίας, πώς μπορεί να περιμένει κανείς βελτίωση στο επίπεδο των γνώσεων και κυρίως στην αποκατάσταση της ιστορικής πραγματικότητας. Η επέτειος των 200 χρόνων πάντως, που θα ήταν μια ευκαιρία για να τοποθετηθούν τα πράγματα στις σωστές τους βάσεις, δεν αξιοποιήθηκε. Στα 300 χρόνια ίσως;