Ρόναλντ Λόντερ: Ο δισεκατομμυριούχος συλλέκτης που αγόρασε δύο φορές τον ίδιο πίνακα

Αγόρασε δύο φορές τον ίδιο πίνακα, αλλά καθώς είναι δισεκατομμυριούχος δεν φαίνεται να το σκέφτηκε και πολύ. Ο Ρόναλντ Λόντερ, κληρονόμος της διάσημης, ομώνυμης εταιρείας καλλυντικών, που ίδρυσε η μητέρα του Έστε Λόντερ το 1946 δεν δίστασε καθόλου, προκειμένου να αγοράσει για δεύτερη φορά ένα έργο του Γκούσταβ Κλιμτ, το οποίο στο ενδιάμεσο είχε επιστραφεί στους νόμιμους ιδιοκτήτες του. Η ιστορία είναι αρκετά παράξενη και σχετίζεται –και αυτή– με τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τις διώξεις των Εβραίων.

«Το μαύρο καπέλο με φτερά», όπως είναι ο τίτλος του πίνακα, που είχε φιλοτεχνηθεί το 1910, βρισκόταν στη περίφημη συλλογή έργων τέχνης του Ρόναλντ Λόντερ επί πέντε δεκαετίες, συγκεκριμένα από το 1973, όταν το αγόρασε από μία γκαλερί της Νέας Υόρκης. Το παρουσίαζε συχνά άλλωστε στην ιδιωτική του γκαλερί, την  Neue Galerie, η οποία βρίσκεται στο Upper East Side της Νέας Υόρκης και την οποία ίδρυσε το 2001. Ανάμεσα στα έργα της συλλογής του εξάλλου, βρίσκονται και άλλα έργα του Κλιμτ, όπως το περίφημο «Πορτρέτο της Αντέλε Μπλοχ- Μπάουερ», που είχε επίσης ανακτηθεί πολλά χρόνια μετά τη λεηλασία του από τους Ναζί στην Αυστρία.

Ο ίδιος ως πρόεδρος της Επιτροπής για την Ανάκτηση Τέχνης και πρόεδρος επίσης του Παγκόσμιου Εβραϊκού Συνεδρίου, είναι ένθερμος υποστηρικτής της ανάκτησης της λεηλατημένης τέχνης από τους Ναζιστές, έχοντας αποκαλέσει μάλιστα αυτά τα έργα «τους τελευταίους αιχμάλωτους του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου». Ωστόσο δεν γλύτωσε ούτε αυτός τις επικρίσεις, αφού κατηγορήθηκε, ότι δεν είχε κάνει αρκετά για να ερευνήσει την προέλευση των έργων της δικής του συλλογής.

Το καπέλο με το λοφίο

Ως απάντηση ο Λόντερ ζήτησε από την Άγκνες Περεστέγκι,  την πρόεδρο της Επιτροπής για την Ανάκτηση Τέχνης, να εξετάσει τις συλλογές της Neue Galerie για τυχόν εκκρεμή ζητήματα προέλευσης. Και πράγματι ύστερα από πολυετείς έρευνες, το 2016 ο ίδιος ανακοίνωσε, ότι ένα έργο της συλλογής του είχε όντως αμφισβητούμενη ιστορία. Το μουσείο δεν δημοσίευσε ποτέ το όνομα αυτού του έργου τέχνης, σιγά σιγά όμως η ιστορία αποκαλύφθηκε.

Ήταν «Το μαύρο καπέλο με φτερά», ένα σχετικά «απλό» έργο  σε σύγκριση με τους εξαιρετικά διακοσμητικούς και πολύχρωμους πίνακες του Κλιμτ. Απεικονίζει μία γυναίκα ντυμένη με εφαρμοστό φόρεμα και με γούνα γύρω από το λαιμό της  ενώ το θέμα του πίνακα, ένα μαύρο καπέλο με ένα μεγάλο λοφίο είναι πάνω από τα κομμένα μαλλιά της.

Ιδιοκτήτης του, το 1928 –πιθανώς και νωρίτερα-  ήταν η εβραϊκής καταγωγής Ιρένε Μπεράν αλλά από το 1934 η τύχη του αγνοούνταν. Κι αυτό, γιατί η Μπεράν, η οποία ζούσε στην πόλη Μπρνό –τώρα στην Τσεχία- έφυγε από την Ευρώπη φοβούμενη τις διώξεις των Ναζιστών. Και είχε δίκιο, καθώς η ίδια και ο σύζυγός της επέζησαν και από το 1947 ζούσαν στη Νέα Υόρκη, αλλά η μητέρα και ο πεθερός της δολοφονήθηκαν και οι δύο στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Τερέζιενσταντ (σημερινό Τερεζίν) στην Τσεχία. Όσο για τον πίνακα είχε εξαφανιστεί.

Η ιδιωτική πώληση

Η επανεμφάνισή του έγινε το 1957 σε μια έκθεση στη Στουτγάρδη της Γερμανίας,  σε συνδιοργάνωση του Φρίντριχ Βελτς, ενός αυστριακού  εμπόρου έργων τέχνης, που ήταν μέλος του ναζιστικού κόμματος. Ο Ρόλαντ Λόρεν συνεργάστηκε με τους απογόνους της οικογένειας Μπεράν και όπως φαίνεται η διαδρομή, που είχε κάνει ο πίνακας αποκαλύφθηκε. Το έργο επιστράφηκε τότε στους αρχικούς ιδιοκτήτες του και αγοράστηκε εκ νέου. Η πώληση ωστόσο έγινε εντελώς ιδιωτικά, έτσι το ποσόν δεν αναφέρθηκε.

Η οικογένεια πάντως σε μια δήλωσή της ανέφερε πως ήταν σίγουρη, ότι η Ιρένε θα χαιρόταν όταν μάθαινε ότι «Το μαύρο καπέλο με φτερά» βρήκε σπίτι στη Νέα Υόρκη, μια πόλη που υπήρξε σημαντική για την προσφυγική της ζωή.

Ο Λόντερ με περιουσία 4,6 δισεκατομμύρια δολάρια, πρόεδρος της Clinique Laboratories από το 1994 και μέλος το ΔΣ της εταιρείας είναι επίσης δωρητής του Τραμπ, ενώ υπηρέτησε ως αναπληρωτής βοηθός υπουργός Άμυνας για τις υποθέσεις του ΝΑΤΟ από το 1983 έως το 1986 και ήταν πρεσβευτής στην Αυστρία για ένα χρόνο.

Διαβάστε επίσης:

Ρόναλντ Λόντερ: Κληρονόμος μιας αυτοκρατορίας και μέγας συλλέκτης ανοίγει το «σπίτι» του

Σε άμεση εφαρμογή ο νόμος για πέντε μεγάλα μουσεία της χώρας – Αντιπαράθεση στη Βουλή