Η επαναφορά του θεσμού της Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας ήρθε αναπάντεχα – ίσως διότι οι διαβουλεύσεις χρειάζονταν χρόνο και προφύλαξη από αναίτιες διαρροές και λαθεμένες ερμηνείες.

Ίσως, όμως, και επειδή η κυβέρνηση πραγματοποιεί ιδεολογικά άλματα και γι’ αυτά απαιτείται μυστικότητα πριν γίνουν. Διότι, η επαναφορά των ΣΣΕ και ιδιαίτερα ο αναβαθμισμένος ρόλος που δίνεται στην ΓΣΕΕ με την δυνατότητα της να υπογράφει όχι μόνο την εθνική ΣΣΕ αλλά και κλαδικές συμβάσεις έχει σαφέστατα πολιτική διάσταση.

Από την πλευρά της εργοδοσίας μέχρι στιγμής έχουμε την πολύ προσεκτική τοποθέτηση που έκανε ο πρόεδρος του ΣΕΒ Σπύρος Θεοδωρόπουλος στο ραδιόφωνο, και την άμεση ευρύτερη δημοσιοποίηση της σύνοψη της με την λογική του Verba volant, scripta manent («τα λόγια πετούν, τα γραπτά μένουν»).  Και πολύ σωστά έπραξε ο ΣΕΒ.

Όλες οι εθνικές οργανώσεις συμφώνησαν. Κατά μία έννοια η προ των μνημονίων εργασιακή  ομαλότητα επανέρχεται. Θεωρητικά, το πλαίσιο αλλάζει, καθώς επιδιώκει να προσδώσει στις διαπραγματεύσεις εργαζομένων – εργοδοτών ουσιαστικό περιεχόμενο, σε αντίθεση με την μέχρι τον Φεβρουάριο του 2012 περίοδο,  όπου καταργήθηκαν η επεκτασιμότητα και η αρχή της ευνοϊκότερης ρύθμισης, η μετενέργεια περιορίστηκε από 6 σε 3 μήνες  και πάγωσαν οι ωριμάνσεις. Το εργασιακό εκκρεμές πήγε τότε από το ένα άκρο της τιμαριθμικής αναπροσαρμογής στο άλλο της ουσιαστικής—de facto—κατάργησης των ΣΣΕ.

Πολιτικά, η Ν.Δ, προβάλει ένα φιλεργατικό προφίλ, επιχειρεί να θεσμοθετήσει ένα νέο, καινοτόμο περιβάλλον συνεννόησης μεταξύ δύο κύριων πυλώνων της οικονομίας, ελπίζει ότι θα βρει ανταπόκριση ουσίας, θεωρεί πως όλοι κερδίσουν, πιστεύει πως αφαιρεί όπλα από τα χέρια της αντιπολίτευσης και προσδοκά πολιτικά οφέλη από την τόλμη της, καθώς δοκιμάζει έστω και μερικώς να αποτινάξει την κατηγορία του νεοφιλελευθερισμού.

Η ΓΣΕΕ, μετά από 14 χρόνια στην έρημο, αναβαθμίζεται σε κύριο παράγοντα της οικονομικής ζωής. Η προσωπική και θεσμική αντοχή του Γιάννη Παναγόπουλου είναι αξιοθαύμαστη. Με βάση τις μέχρι τώρα πληροφορίες ανοιχτό παραμένει, όμως, το ερώτημα της ουσιαστικής σχέσης της ΓΣΕΕ με τους επικεφαλείς των κλαδικών οργανώσεων. Τι επιρροή μπορεί να έχει, π.χ., στον κλάδο μετάλλου (που αναφέρει και ο Σπύρος Θεοδωρόπουλος) αν ο κλάδος αποφασίσει να ζητήσει και να επιβάλλει κλαδική αύξηση αμοιβών κατά –ας πούμε— ένα υπερβολικό 20%;

Από την πλευρά της εργοδοσίας, θεωρητικά πάντα, η υποχρεωτική εφαρμογή των αυξήσεων από τις μεγάλες επιχειρήσεις και ο άνισος ανταγωνισμός που δημιουργείτο με την μη εφαρμογή τους από μικρότερες και όχι υποχρεωτικά συνδικαλιζόμενες μονάδες δεν θα υπάρχει. Φροντίζουν γι’ αυτό οι όροι της επεκτασιμότητας.

Ως εδώ καλά. Είναι, όμως, τα πράγματα τόσο ειδυλλιακά όσο εμφανίζονται;

Υπάρχουν τουλάχιστον δύο σημεία που χρήζουν προσοχής—πέρα από την περίπτωση ακραίων κλαδικών αιτημάτων που αναφέρουμε πιο πάνω.

Το ένα αφορά την σχέση μεταξύ της ονομαστικής αύξησης της αμοιβής και της αύξησης της παραγωγικότητας. Ήδη, ως χώρα αντιμετωπίζουμε (κι εμείς) το πρόβλημα του μικρού ρυθμού ανόδου της παραγωγικότητας. Αν οι ρυθμοί των αυξήσεων στις ονομαστικές αμοιβές αρχίσουν να ξεφεύγουν από αυτήν της παραγωγικότητας, τότε θα υπάρξει πρόβλημα και ανάπτυξης και ανταγωνιστικότητας και πληθωρισμού.

Το δεύτερο αφορά στην επίπτωση της επεκτασιμότητας εσωτερικά στον κάθε κλάδο . Εφόσον θα επιβληθούν υποχρεωτικά αυξήσεις και σε εταιρείες που δεν έχουν την δυνατότητα να τις καλύψουν – άσχετα αν η κατά το θεωρητικό τεκμήριο «πλειοψηφία» του 40%  μπορεί—δημιουργείται ένα έμμεσος μηχανισμός όπου «στο αλώνι ξεχωρίζει το στάρι από τ’ άχυρο».    Ακόμη κι αν αυτό θεωρηθεί ως μία μορφή αναπόφευκτης  «δημιουργικής καταστροφής», η κυβέρνηση θα πρέπει να είναι έτοιμη να αντιμετωπίσει τις οικονομικές και, κυρίως, τις κοινωνικές επιπτώσεις που θα προκύψουν. Για τις πολιτικές απαιτείται άλλη συζήτηση.

Στην κατάληξη της τοποθέτησης του, ο πρόεδρος του ΣΕΒ τονίζει το γεγονός ότι όλες οι πλευρές προσέρχονται με καλή πίστη. Μολονότι η  ιστορία των διαπραγματεύσεων μας δείχνει όλο το φάσμα από την απόλυτη αντιπαλότητα μέχρι την «για να ξεμπερδεύουμε» συμφωνία, δεν  υπάρχει λόγος αμφισβήτησης της ερμηνείας για την ευνοϊκή έκβαση μηνών συζητήσεων.

Αν, όμως,  η καλή πίστη δεν ισχύσει, κι αν επαναληφθεί η τάση να αγνοούνται αδήριτοι νόμοι της οικονομίας  τότε θα έχουμε πραγματικά ανοίξει τον ασκό του Αιόλου.