ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Το 1790 υπήρχε ένα θηριοτροφείο στις όχθες του ποταμού Τάμεση, που φιλοξενούσε μια τίγρη. Μια ήσυχη νύχτα λέγεται, ότι ο βρυχηθμός του ζώου μπορούσε να ακουστεί πέρα από το νερό στο Λάμπεθ, στο νότιο Λονδίνο, όπου ζούσε ο Ουίλιαμ Μπλέικ. Κι ήταν αυτό το πλάσμα που πυροδότησε τη μοναδική ιδιοφυΐα του ριζοσπαστικού οραματιστή για να συνθέσει τους στίχους: «Τίγρη, Τίγρη, που καίγεσαι λαμπερά/ Στα δάση της νύχτας/ Ποιο αθάνατο χέρι ή μάτι/ Θα μπορούσε να σχεδιάσει την τρομακτική σου συμμετρία;».
Εικονογραφημένη, χαραγμένη και τυπωμένη από τον ίδιο τον ποιητή, μία εξαιρετικά σπάνια έκδοση του διάσημου ποιήματος της «Τίγρης» από τα «Τραγούδια της Εμπειρίας» βγαίνει στις 3 Δεκεμβρίου σε δημοπρασία από τον οίκο Christie’s στο Λονδίνο (ανώτατη τιμή εκτίμησης, 120.000 λίρες Αγγλίας). Μαζί με επτά ακόμη ποιήματα, όπως «Το τραγούδι της νοσοκόμας», «Το όμορφο τριαντάφυλλό μου», «Ο σβώλος και το βότσαλο» και «Ο καπνοδοχοκαθαριστής», όλα σε εικονογραφημένες σελίδες με ύψος 10 εκατοστών περίπου από την συλλογή του χειρουργού και αξιόλογου μελετητή του Μπλέικ, σερ Τζέφρι Κέινς.
Γραμμένο το 1793, σε μια εποχή επαναστάσεων και πολέμων, το ποίημα «Η Τίγρη» είναι μία σκοτεινή ελεγεία, που φαντάζεται τον Θεό ως σιδηρουργό, που σφυρηλατεί στο καμίνι το θηρίο της οργής. Εκτός από την «Ιερουσαλήμ: Η προέλευση της Γηραιάς Αλβιώνας» (1804–1820) άλλωστε -τον ανεπίσημο εθνικό ύμνο της Αγγλίας- η «Τίγρη» είναι από τα πιο γνωστά και αγαπημένα ποιήματα του Μπλέικ.
Πρόκειται για μια επική φαντασίωση σατανικών δυνάμεων, ένα έργο για το οποίο κάποιοι έχουν υποστηρίξει, ότι η τίγρη είναι μια μεταφορά για τη Γαλλική Επανάσταση, η οποία είχε ξεκινήσει τέσσερα χρόνια νωρίτερα ενώ άλλοι πιστεύουν, ότι το ζώο αντιπροσωπεύει τη βρετανική κυβέρνηση και τους καταπιεστικούς νόμους που θεσπίστηκαν κατά των διαφωνούντων, όπως ο Μπλέικ για να αποτραπεί η απειλή της επανάστασης στην χώρα.
Ο ανατρεπτικός ποιητής
Την εποχή της δημοσίευσης του ποιήματος, λίγοι άνθρωποι είχαν διαβάσει οτιδήποτε από τον Μπλέικ (1757-1827). Ο πνευματικά ανατρεπτικός Λονδρέζος, που ισχυριζόταν ότι είχε δει αγγέλους στο Πέκαμ Ράι και το πρόσωπο του Θεού στην Μπροντ Στριτ, ήταν πολύ μακριά από τους καλούς ανθρώπους της Αλβιώνας… Κι αν δεν υπήρχαν υποστηρικτές του, οι συνάδελφοί του ρομαντικοί ποιητές Γουίλιαμ Γουόρντσγουορθ και Σάμιουελ Τέιλορ Κόλριτζ, καθώς και οι διανοούμενοι που βρίσκονταν στον κύκλο του Γουίλιαμ Γκόντγουιν και της Μαίρη Γούλστονκραφτ, ο Μπλέικ μπορεί να μην είχε διαβαστεί καθόλου.
Ο «Τίγρης» είναι από τα 17 εικονογραφημένα ποιήματα στα «Τραγούδια της Εμπειρίας», τα οποία ενώθηκαν στην συνέχεια με τα «Τραγούδια της Αθωότητας» κάτω από κοινό τίτλο. Επρόκειτο για την πιο επιτυχημένη έκδοση του Μπλέικ αλλά από αυτήν γνωστά είναι περίπου 45 αντίτυπα, τυπωμένα μεταξύ 1789 και 1827. Κάθε ποίημα χαράχθηκε, μελανώθηκε και τυπώθηκε από τον ποιητή και στη συνέχεια χρωματίστηκε στο χέρι με τη βοήθεια της συζύγου του, Κάθριν, η οποία είχε εργασθεί σε όλα τα έργα του.
Ο Μπλέικ, ο οποίος είχε μαθητεύσει κοντά σε έναν χαράκτη στην ηλικία των 14 ετών, επινόησε τη δική του μέθοδο, την οποία ονόμασε «φωτογραφημένη εκτύπωση». Παραδοσιακά, τα βιβλία τυπώνονταν σε ένα τυπογραφείο και οι εικονογραφήσεις παράγονταν ξεχωριστά. Εκείνος όμως συνδύασε αυτή την διαδικασία χαράζοντας τα σχέδια και τα ποιήματα απ΄ευθείας σε χάλκινες πλάκες με αντίστροφη γραφή.
Λέξεις και εικόνες
«Αντιμετωπίζει τις λέξεις σαν εικόνες, γιατί τις θεωρεί εξίσου σημαντικές και ανατρέχει στο γοτθικό στυλ του Μεσαίωνα και στα μεσαιωνικά εικονογραφημένα χειρόγραφα»», όπως λέει ο Μάρεϊ Μακόλεϊ, επικεφαλής του τμήματος Εκτυπώσεων και Πολλαπλών Εκδόσεων στον οίκο Christie’s στο Λονδίνο. Αλλά είχε και καλούς λόγους για αυτή την επίπονη διαδικασία, γιατί μετά τη Γαλλική Επανάσταση, η έκδοση βιβλίων και φυλλαδίων ελεγχόταν αυστηρά από την κυβέρνηση του Ουίλιαμ Πιτ. Συνδυάζοντας όμως, αυτή τη διαδικασία μπορούσε να ξεφύγει από τον έλεγχο της λογοκρισίας.
«Η έκδοσή τους παίρνει έμπνευση από τα chapbooks, τα οποία ήταν ένα πρώιμο είδος εικονογραφημένης παιδικής λογοτεχνίας», όπως λέει ο Μακόλεϊ. «Τα Τραγούδια της Αθωότητας» αφορούν σε μεγάλο βαθμό τα παιδιά ενώ τα ποιήματα τα «Τραγούδια της Εμπειρίας» είναι πιο σκοτεινά και αφορούν την απογοήτευση».
Ο ποιητής τύπωσε μόνο τέσσερα αντίτυπα των «Τραγουδιών της Εμπειρίας» πριν συνδυάσει τα ποιήματα με εκείνα από τα «Τραγούδια της Αθωότητας» μετά το 1794 και από αυτά, τα δύο είναι σε δημόσιες συλλογές, γεγονός που καθιστά αυτές τις μεμονωμένες σελίδες τόσο σπάνιες. «Είναι ό,τι πιο κοντά στην ουσία του Μπλέικ ως καλλιτέχνη και ποιητή», λέει ο Μακόλεϊ.
Η καθυστερημένη αναγνώριση
Ο Μπλέικ δεν έλαβε ποτέ την αναγνώριση που του άξιζε στη ζωή του, αντίθετα θεωρήθηκε τρελός από τους συγχρόνους του για τις ιδιόμορφες απόψεις του. Ωστόσο, στα τελευταία του χρόνια, τον ανέλαβε μια ομάδα νεαρών ακολούθων, συμπεριλαμβανομένου του ζωγράφου και χαράκτη Σάμουελ Πάλμερ, ο οποίος είδε στα προκλητικά και έντονα οράματά του, έναν άνθρωπο που αντιμετώπιζε την αλήθεια των πραγμάτων. Αργότερα εξάλλου, έγινε ιδιαίτερα σεβαστός από κριτικούς και αναγνώστες για την εκφραστικότητα και τη δημιουργικότητά του, με τα έργα του να θεωρείται ότι βρίσκονται στις απαρχές του Ρομαντισμού
Όπως είχε γράψει ο Κέινς το 1953: «Στο Λονδίνο η φτώχεια, η προκατάληψη, η απάτη και η απελπισία ήταν παντού. Τα «Τραγούδια της Εμπειρίας» είναι η πικρή εικόνα της ζωής όπως την νιώθει το αθώο παιδί καθώς βγαίνει από τις ευτυχισμένες, γεμάτες αυτοπεποίθηση μέρες της παιδικής ηλικίας». Στην δημοπρασία καθένα από τα άλλα φύλλα έχει διαφορετική εκτίμηση.
Διαβάστε επίσης
«How to blue the yellow»: Η Ράνια Ράγκου και ο μυστικός κόσμος των εικόνων της στην Alma Gallery
Λούβρο: Αυτή είναι συλλογή ελληνικής κεραμικής που έκλεισε για το κοινό
Δημοσκόπηση για τον πολιτισμό: Υψηλή η βαθμολογία για μουσεία, μνημεία, αρχαιολογικούς χώρους
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ
