Ακρωτήρι Θήρας – Έφτασε η ώρα για την αποκατάσταση των ζημιών στον προϊστορικό οικισμό

Σεπτέμβριος του 2005, στις 23 του μήνα, ημέρα Παρασκευή και ο αρχαιολογικός χώρος του Ακρωτηρίου της Θήρας προστατευμένος από το νέο βιοκλιματικό στέγαστρο δέχεται τους επισκέπτες του νησιού.

Η κατάρρευση τμήματός του θα έχει τραγικές συνέπειες με τον θάνατο ενός ανθρώπου και τον τραυματισμό άλλων ενώ στα χρόνια που θα ακολουθήσουν, η αναζήτηση των αιτιών και η προσπάθεια αποκατάστασης του στεγάστρου αποτελούν την προτεραιότητα, παρά τις «πρώτες βοήθειες» φυσικά, που δόθηκαν και στα μνημεία.

Είκοσι χρόνια μετά όμως, η ολοκληρωμένη αποκατάσταση και των οικοδομικών καταλοίπων του προϊστορικού οικισμού της Θήρας, στο τμήμα του, που υπέστη καταστροφές εξ αιτίας της πτώσης του στεγάστρου –πέραν όλων των άλλων συσσωρευμένων φθορών- είναι απολύτως επιβεβλημένη. Σ’ αυτό αποσκοπούν οι μελέτες, που εγκρίθηκαν χθες από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο υπογεγραμμένες από τον αρχιτέκτονα μηχανικό-αναστηλωτή Δημήτρη Κουτσογιάννη και τον πολιτικό μηχανικό Χρίστο Καρναβέζο.

Στο κέντρο περίπου του ανασκαμμένου οικισμού και σε μια έκταση 615 τ.μ. βρίσκεται η περιοχή –αποκαλούμενη σήμερα Τομέας Δ- που θα δεχθεί τις επεμβάσεις. Περιλαμβάνει τέσσερεις συνεχόμενες κατοικίες ευρισκόμενες μεταξύ της λεγόμενης Τριγωνικής πλατείας, της πλατείας Μυλώνος και της πλατείας Διπλών Κεράτων, με διαφορετικές εισόδους σε κάθε πλευρά. Σε κάποιες από αυτά μάλιστα, μπορεί κανείς να δει στο εσωτερικό τους, ακόμη και τα κατάλοιπα της ηφαιστειακής τέφρας από την μεγάλη έκρηξη, που κατέστρεψε τον οικισμό και το νησί ολόκληρο.

Όλα τα κτήρια παρουσιάζουν βλάβες ωστόσο, που προήλθαν είτε από ανθρώπινη δραστηριότητα είτε όμως από τους σεισμούς και στην σύγχρονη εποχή από την πτώση του στεγάστρου. Φθορές έχουν προκαλέσει και παλαιές αποικίες εντόμων (σφήκες για την ακρίβεια) στα αρχικά πηλοεπιχρίσματα ενώ δεν είναι αμελητέα η χρήση ασύμβατων υλικών με τα υπάρχοντα, στις στερεωτικές επεμβάσεις, που είχαν γίνει κατά το παρελθόν.

Οι φθορές και οι επεμβάσεις

Μια σειρά από προβλήματα, που θα πρέπει να αντιμετωπισθούν, εντόπισαν έτσι οι μελέτες. Είναι η αποδιοργάνωση της λιθοδομής, η απόκλιση της τοιχοποιίας από την κατακόρυφο, η κατάρρευση τμημάτων της και οι βλάβες σε φέροντα στοιχεία από οπλισμένο σκυρόδεμα, κυρίως λόγω της πλήρωσης κενών ξύλινων στοιχείων με τσιμεντοκονίαμα ή οπλισμένο σκυρόδεμα. Και ασφαλώς, τμήματα της τοιχοποιίας που κατέρρευσε βρίσκονται διάσπαρτα στον συγκεκριμένο χώρο, μαζί με νεώτερα υλικά, που προέκυψαν από την πτώση του στεγάστρου (μεταλλικά και ξύλινα στοιχεία, πετροβάμβακας κ.ά).

Συγκεκριμένες εργασίες που θα αναστρέψουν την υπάρχουσα κατάσταση προτάθηκαν έτσι από τους μελετητές. Αφορούν κυρίως την ανακατασκευή-ανάκτηση τμημάτων της τοιχοποιίας με την συμπλήρωση των κενών, την αντιμετώπιση αποκλίσεων των παρειών ή του συνόλου της τοιχοποιίας, την συγκόλληση ρηγματωμένων λίθων με κονίαμα και αν χρειαστεί με μεταλλικές ράβδους, καθώς και την επισκευή νεότερων στοιχείων από οπλισμένο σκυρόδεμα.

Επίσης προβλέπονται επεμβάσεις για την αναστολή της διάβρωσης, η κατασκευή μεταλλικών στοιχείων αντιστήριξης, η συντήρηση των νεότερων ξύλινων στοιχείων στα ανώφλια των πλαισίων από οπλισμένο σκυρόδεμα και των παλαιών κονιαμάτων, καθώς και την επισκευή ή την αφαίρεση των νεότερων επιχρισμάτων.

Να σημειωθεί, ότι η μελέτη λαμβάνει υπ΄όψιν στοιχεία και άλλων σχετικών που έχουν προηγηθεί. Επιπλέον έχει εκπονηθεί και πλήθος μελετών από εξειδικευμένη ομάδα συντηρητών αρχαιοτήτων και έργων τέχνης, καθώς και προτάσεις αποκατάστασης τομέων του χώρου από την ομ. καθηγήτρια του Αριστοτέλειου Κλαίρη Παλυβού.

Η άνθιση και η πτώση

Περί τα 100 στρέμματα οι οικισμού, ένα μικρό μέρος του δηλαδή, που είναι ανασκαμμένο καλύπτει το στέγαστρο δημιουργώντας έτσι, ένα επιτόπιο μουσείο με εκτεταμένο δίκτυο διαδρόμων κυκλοφορίας για τους επισκέπτες. Το ηφαίστειο που κατέστρεψε, ήταν και το ίδιο που διατήρησε αυτόν τον οικισμό διαφυλάσσοντας μέσα στις χιλιετίες που ακολούθησαν την μεγάλη έκρηξη, τις πλούσια διακοσμημένες κατοικίες των ανθρώπων, που αποκαλύπτουν έναν πολιτισμό προηγμένο, ζωηρό και ανοιχτό στις προκλήσεις. Μία Πομπηία της Προϊστορικής εποχής κατά πολύ παλαιότερη και σημαντικότερη εκείνης.

Από τα μέσα της 3ης π.Χ. χιλιετίας άρχισε η κατοίκηση στην περιοχή του Ακρωτηρίου ενώ η συγκεκριμένη εγκατάσταση εμφανίζεται στην 2η π.Χ. χιλιετία. Η μεγάλη άνθισή του παρατηρείται κατά την Νεοανακτορική περίοδο (1700-1500 π.Χ), πιθανώς και λόγω της μεγάλης σχέσης του με την Κρήτη και το ναυτιλιακό του εμπόριο αλλά η φύση είχε άλλα σχέδια. Η έκρηξη του ηφαιστείου δεν κατέστρεψε μόνον το Ακρωτήρι και το νησί αλλά και τα άλλα γύρω του σε μια απόσταση 60 περίπου χιλιομέτρων.

Πέρασαν μερικοί αιώνες ώσπου να ξαναεμφανιστεί στο χάρτη κατοίκησης και πολλοί ακόμη έως ότου εντοπισθούν τα πρώτα οικοδομικά κατάλοιπα. Οι εξορύξεις θηραϊκής γης (ελαφρόπετρας) από την Θηρασιά, το 1866 για την κατασκευή της διώρυγας του Σουέζ ήταν η αφορμή ενώ στα αμέσως επόμενα χρόνια υπήρξαν και οι πρώτες ανασκαφές ξένων αρχαιολόγων αλλά χωρίς σοβαρά αποτελέσματα.

Έναν περίπου αιώνα αργότερα ο Σπυρίδων Μαρινάτος ξεκίνησε την συστηματική ανασκαφή του οικισμού, η οποία διεκόπη λόγω του αιφνίδιου θανάτου του, το 1974 για να ακολουθήσει όμως ο Χρήστος Ντούμας, που επικέντρωσε την προσοχή του στην αποσαφήνιση του συνόλου, την μελέτη των ευρημάτων και την ανάδειξή τους. Πολύτιμη και η οργάνωση των εργαστηρίων, όπου συντηρούνται οι περίφημες τοιχογραφίες.

Διαβάστε επίσης:

Η «Μόνα Λίζα» των χειρογράφων-Μία Βίβλος που λάμπει στο χρυσό

Λούβρο: Μόλις έκλεισε γκαλερί με ελληνικές αρχαιότητες για λόγους ασφαλείας

Τα σνακ μπαρ της Πομπηίας – Φαγητό και κρασί στα γρήγορα