Η αντιπολίτευση μιλά για ηθική. Ο Νίκος Ανδρουλάκης την προσωποποιεί λέγοντας πως για τον ίδιο είναι «διαρκής αγώνας».

Για το κόμμα του; Και αγώνας  εναντίον ποιου; Ο Αλέξης Τσίπας ανενδοίαστα επιχειρεί ex cathedra (πάντα προς το παρόν)  να αναστήσει από τις στάχτες του, το «ηθικό πλεονέκτημα της αριστεράς» ζητώντας «να ξανασυνδεθεί η πολιτική με την ηθική και το πολιτικό σύστημα με τον πολίτη».  Η θρασύτατη μεταμόρφωση του από εμπρηστή σε πυροσβέστη εντυπωσιάζει μόνο όσους εθελοτυφλούν. Ευτυχώς, η δεξιά και κεντροδεξιά του Κυριάκου Μητσοτάκη σιωπά. Ίσως επειδή αναγνωρίζει πως η  επίκληση της ηθικής ανωτερότητας αποτελεί την μεγαλύτερη (αυτά)απάτη της ελληνικής πολιτικής ζωής.

Η πολιτική ιστορία της χώρας βρίθει από κόμματα, κινήματα, πρόσωπα που επιχείρησαν να διεκδικήσουν το μονοπώλιο της ηθικής ανωτερότητας. Από τον «ανένδοτο αγώνα» και την «ασπίλωτη δικτατορία» μέχρι το «ο λαός δεν ξεχνά τι σημαίνει δεξιά», από την «δεξιά του Κυρίου» μέχρι το «με ένα άρθρο, σε ένα νόμο», η ηθική έχει εργαλειοποιηθεί ως όπλο πολιτικής νομιμοποίησης. Η συζήτηση για το κόμμα της Μαρίας Καρυστινού και η δική της σκόπιμη σιωπή στις σχετικές προτροπές δεν θα μπορούσαν να αποτελέσουν καλύτερο παράδειγμα.

Η ηθική δεν μονοπωλείται από κανένα, διότι δεν μπορεί να αποτελεί εργαλείο– μόνο κοινό έδαφος κοινών αξιών. Η κατηγορία για την ηθική κατάπτωση της κυβέρνησης Μητσοτάκη με αφορμή, π.χ., τον ΟΠΕΚΕΠΕ ενέχει την διάσταση της εξ’ αντιθέτου κατοχής της ηθικής ανωτερότητας, ενώ στην πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα το ορθό θέμα είναι αν η πολιτική ως πράξη ενσωματώνει την ηθική λογοδοσία και την αυτοκριτική;

Η αυτοιδιωτικοποίηση της ηθικής, είτε από κόμμα είτε από πρόσωπο,  μετατρέπει την ηθική σε λάβαρο, οπότε χάνει την καθολικότητα της και αποπροσανατολίζει από το γεγονός ότι η ηθική είναι θέμα ωρίμανσης της κοινωνίας ως σύνολο. Αυτό, μεταξύ άλλων,    εξηγεί γιατί τα κινήματα κατά της διαφθοράς, π.χ. στην Λατινική Αμερική, έχουν γνωρίσει σχεδόν καθολική αποτυχία.  Στην χώρα μας, για κάθε ένα πολιτικό στέλεχος που εμπλέκεται στον ΟΠΕΚΕΠΕ, πολλαπλά είναι τα μέλη της κοινωνίας που είτε λειτούργησαν ως συνεργοί, είτε συνέπλευσαν, είτε σιώπησαν ενώ γνώριζαν. Αν οι κομματικές  αντεγκλήσεις είναι ουσιαστικά άσφαιρες, αυτό οφείλεται ότι σε μεγάλο βαθμό η ηθική αντιμετωπίζεται ως λάφυρο και όχι ως νομιμοποίηση  φυσιολογικής διαδικασίας. Για να μην παραπέμψουμε στον αείμνηστο Θόδωρο Πάγκαλο για ποιος «έφαγε» τι.

Μολονότι η χώρα μας δεν έχει το αποκλειστικό προνόμιο της εργαλειοποίησης της ηθικής, εμείς κάθε φορά την θεοποιούμε – μέχρι που, κάθε φορά,  η πράξη της εξουσίας την αποκαθηλώνει.  Στη δεκαετία του 1980, το ΠΑΣΟΚ οικοδόμησε το δικό του ηθικό αφήγημα απέναντι στην «αμαρτωλή Δεξιά». Η επίκληση του «λαού» ως φορέα της ιστορικής δικαιοσύνης και η ταύτιση της Αλλαγής με την ηθική είχαν ισχυρή συναισθηματική απήχηση — μέχρι την υπονόμευσή της από τα σκάνδαλα της δεκαετίας του 1990.  Στην συνέχεια το «ηθικό πλεονέκτημα της Αριστεράς» λειτούργησε ως η ιστορική δικαίωση της ήττας του Εμφυλίου, μέχρι που η διακυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ απέδειξε πως η ηθική ουδόλως αποτελεί δικό της αποκλειστικό ιδεολογικό προνόμιο.

Η εξουσία δοκιμάζει τους πάντες — και συχνά τους ακυρώνει, της δεξιάς συμπεριλαμβανομένης, κι ας δικαιολογείται αυτή μερικώς επειδή εξακολουθεί να υποφέρει από το ιστορικό σύνδρομο της μετεμφυλιακής ενοχής.  Η προβολή της αριστείας δεν αρκεί για να θεμελιώσει ηθικό πλεονέκτημα απλά επειδή αριστεία αντικειμενικά δεν υπάρχει (για να θυμηθούμε τον Πλάτωνα)  και η εξουσία έτσι κι αλλιώς διαβρώνει (για να παραφράσουμε το γνωστό απόφθεγμα του Λόρδου Άκτον).

Η ηθική είναι προσωπικό (δηλαδή κοινωνικό) και κομματικό (δηλαδή πολιτικό) εσωτερικό αφήγημα και στάση.  Δεν προκύπτει από διακηρύξεις, δεν έχει χρώμα πράσινο, μπλε ή κόκκινο, δεν είναι κληρονομική και δεν μπορεί έτσι να αποτελέσει εργαλείο εξουσίας διότι η εξουσία από την φύση της κινείται στο πλαίσιο του εφικτού—οπότε αναπόφευκτα πάντα έχει «βρώμικα χέρια».   Η ηθική ως εργαλείο και λάβαρο δεν επιτρέπει ούτε την αυτογνωσία ούτε την λογοδοσία, οπότε αργά ή γρήγορα καταρρέει από την ενδογενή υποκρισία της.