Ο πλούτος του Τατοΐου διαθέσιμος σε όλους – Ιστορία και πολιτισμός ενός αιώνα στο διαδίκτυο

Έργα τέχνης, είδη μεταλλοτεχνίας, πορσελάνες, κοσμήματα, ενδύματα, έπιπλα και ακόμη  στρατιωτικός εξοπλισμός, παράσημα, βιβλία, αντικείμενα λατρείας και προσωπικά τεκμήρια.

Ένα μοναδικό πολιτιστικό σύνολο, που αποκαλύπτει πτυχές της καλλιτεχνικής παραγωγής, της καθημερινότητας και της πολιτικής ιστορίας της νεότερης Ελλάδας με αντικείμενα που προερχόμενα από τις Συλλογές Τατοΐου  περιλαμβάνονται στην νέα διαδικτυακή Πύλη που δημιούργησε η Διεύθυνση Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων του υπουργείου Πολιτισμού.  Είναι το άνοιγμα στο ευρύ κοινό ενός πλούτου, ιστορικού και καλλιτεχνικού, που παρέμενε επί χρόνια στην αφάνεια, παρά το γεγονός, ότι αυτά τα τεκμήρια έχουν περιέλθει στο ελληνικό κράτος οριστικά από το 2003.

Περισσότερα από 70.000 είναι ως αυτή τη στιγμή τα  τεκμηριωμένα αντικείμενα προσφέροντας μία σπάνια και πολυεπίπεδη εικόνα της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής ιστορίας, από τον 19ο έως τον 20ό αιώνα. Με επίκεντρο την ευρωπαϊκή τέχνη και το design αυτών των περιόδων οι Συλλογές Τατοΐου εκτείνονται χρονικά και γεωγραφικά από την ελληνική αρχαιότητα έως τα καθημερινά αντικείμενα της δεκαετίας του ’60 και από την Ευρώπη έως την Άπω Ανατολή.  Πρόκειται εξάλλου, για την μεγαλύτερη συλλογή του είδους της στη χώρα, αφιερωμένη στις καλές και εφαρμοσμένες τέχνες, την ιστορία και τον υλικό πολιτισμό της νεότερης Ελλάδας.

Η τεκμηρίωση του υλικού

«Η τεκμηρίωση και η ψηφιοποίηση των Συλλογών Τατοΐου, δεν είναι απλώς μια πράξη διάσωσης,είναι μια πράξη γνώσης και ευθύνης απέναντι στην ιστορία», όπως είπε η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη κατά την παρουσίαση του έργου «Συλλογές Τατοΐου: Ξεκλειδώνοντας τον υλικό πολιτισμό και την ιστορία ενός αιώνα», το πρωτοποριακό εγχείρημα του υπουργείου Πολιτισμού για την τεκμηρίωση, καταγραφή και ψηφιοποίηση των κινητών μνημείων του πρώην βασιλικού κτήματος Τατοΐου.  Κάθε αντικείμενο», πρόσθεσε η υπουργός «αποκτά τη δική του φωνή και θέση, σε ένα ευρύτερο αφήγημα, που συνδέει το παρελθόν με το παρόν και προσφέρει πολύτιμα εργαλεία για την έρευνα, την εκπαίδευση και τη δημόσια κατανόηση της ιστορίας. Η τεκμηρίωση δεν είναι μία εφάπαξ ενέργεια αλλά μία μακρά, σύνθετη και επιστημονικά απαιτητική διαδικασία. Ξεκινά από την απογραφή, συνεχίζεται με τη μελέτη, την έρευνα και την ταύτιση, και ολοκληρώνεται με τη δημοσίευση. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, κάθε αντικείμενο αποκτά ταυτότητα, περιεχόμενο και σημασία».

Στοιβαγμένα σε εξαιρετικά κακές συνθήκες μέσα στα κτήρια του Τατοΐου βρέθηκαν εξάλλου, τα  χιλιάδες αυτά  κινητά αντικείμενα, πολλά από τα οποία έχουν χαρακτηριστεί μνημεία, σύμφωνα με το εθνικό θεσμικό πλαίσιο της προστασίας της πολιτιστικής κληρονομιάς.

Ως το τέλος του έτους όμως, θα να έχουν ψηφιοποιηθεί, καταγραφεί και τεκμηριωθεί περισσότερα από 90.000 από αυτά μέσω δύο συγχρηματοδοτούμενων έργων, με συνολικό προϋπολογισμό 2,87 εκατομμυρίων ευρώ. «Κάθε αντικείμενο αποκτά έτσι, τη δική του θέση και φωνή σε ένα ευρύτερο αφήγημα, που συνδέει το παρελθόν με το παρόν και προσφέρει πολύτιμα εργαλεία για την έρευνα, την εκπαίδευση και τον περαιτέρω πολιτιστικό σχεδιασμό», όπως σημείωσε η κυρία Μενδώνη.

Το ιστορικό

Το ιστορικό του εγχειρήματος πάει πίσω στο δημοψήφισμα του 1974, όταν μετά την πολιτειακή μεταβολή η διαχειριστική ευθύνη του κτήματος πέρασε στην Ελληνική Πολιτεία, κυρίως όμως, μετά την απόφαση του Διεθνούς Δικαστηρίου του Στρασβούργου για την βασιλική περιουσία. Ωστόσο «Παρά τη δεδομένη ιστορική σημασία του κτήματος του Τατοΐου, καθώς και την υψηλή περιβαλλοντική του αξία παρέμενε επί δεκαετίες παραμελημένο και αναξιοποίητο από την Ελληνική Πολιτεία, εξ αιτίας ιδεοληψιών και εσφαλμένης νοοτροπίας, στην προσέγγιση της νεότερης ιστορίας μας», όπως είπε η υπουργός Πολιτισμού.

Έπρεπε να φθάσει το 2019, όταν ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης συμπεριέλαβε την προστασία, τη συντήρηση και την ανάδειξη του Τατοΐου στα προγραμματιζόμενα έργα  της κυβέρνησης και έκτοτε, υπό το γενικό συντονισμό του υπουργείου Πολιτισμού, στο πρώην  βασιλικό κτήμα υλοποιείται –με πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης, του ΕΣΠΑ 2014-2020 και 2021-2027, του Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης και ιδιωτικών δωρεών– ένα εξαιρετικά εκτεταμένο και σύνθετο πρόγραμμα έργων συντήρησης, αποκατάστασης και ανάδειξης του ιστορικού πυρήνα του κτήματος.

 Στα 1690 στρέμματα, που καταλαμβάνει αυτός ο ιστορικός πυρήνας βρίσκονται κτήρια-μνημεία, στα οποία είναι σε εξέλιξη οι εργασίες αποκατάστασης, οι οποίες στην  πρώτη και κύρια φάση τους, σημείωσε η κυρία Μενδώνη  έχουν ορίζοντα ολοκλήρωσης το 2026.

 «Το σύνολο των υλοποιούμενων έργων», πρόσθεσε «εντάσσονται σε ένα συνεκτικό και ολοκληρωμένο σχέδιο για τη μετατροπή και αξιοποίηση του Τατοΐου ως ανοιχτού και προσβάσιμου περιαστικού χώρου πρασίνου πολλαπλών δραστηριοτήτων, ελκυστικού για όλες τις κατηγορίες πολιτών καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους. Ο όλος σχεδιασμός αποσκοπεί στην ανάδειξη του κτήματος ως χώρου ιστορικής μνήμης, πολιτισμού, εκπαίδευσης, περιβαλλοντικής αγωγής και αναψυχής εντός του αποκατεστημένου και προστατευόμενου φυσικού τοπίου, με σεβασμό στην ιδιαίτερη φυσιογνωμία του και στην παράλληλη διασφάλιση της μακροπρόθεσμης βιωσιμότητάς του».

Το Εθνικό Αρχείο Μνημείων

Η ψηφιοποίηση και η ψηφιακή καταγραφή και τεκμηρίωση  των συλλογών των κινητών αντικειμένων του Τατοΐου, που βαίνει προς την ολοκλήρωσή της  σηματοδοτεί παράλληλα και την ένταξη και την ενσωμάτωσή τους στα πληροφοριακά συστήματα του Εθνικού Αρχείου Μνημείων. Τα τελευταία χρόνια άλλωστε, μετά την ολοκλήρωση της κύριας φάσης ανάπτυξης και απόδοσης των πληροφοριακών αυτών συστημάτων σε παραγωγική χρήση από τις υπηρεσίες του υπουργείου Πολιτισμού, η Ελλάδα διαθέτει σε λειτουργία το Εθνικό Αρχείο Μνημείων. Πρόκειται, να σημειωθεί, για τον ακρογωνιαίο λίθο για την ανάπτυξη και εφαρμογή όλων των δημοσίων πολιτικών για την προστασία, συντήρηση, ανάδειξη και αξιοποίηση του πολιτιστικού αποθέματος της χώρας.

Το Αρχείο, πλήρως ψηφιακό επιτρέπει στις Υπηρεσίες του ΥΠΠΟ και στους συνεργαζόμενους φορείς να γνωρίζουν ανά πάσα στιγμή την ταυτότητα, τη θέση και την κατάσταση διατήρησης όλων των στοιχείων της υλικής πολιτιστικής κληρονομιάς ανά την Επικράτεια, το νομικό και διαχειριστικό καθεστώς τους, καθώς και την προσβασιμότητα και διαθεσιμότητά τους.

Η κυρία Μενδώνη αναφέρθηκε όμως και στην έντυπη έκδοση του υπουργείου Πολιτισμού «Ξεκλειδώνοντας το Τατόι», η οποία περιέχει συνοπτικά, μέρος των συλλογών του. «Η έκδοση αυτή δίνει στο κοινό τη δυνατότητα να αποκτήσει μια πρώτη επαφή με την άγνωστη έως σήμερα συλλογή αντικειμένων, που πλαισιώνεται από ένα εξίσου άγνωστο αρχείο εγγράφων, φωτογραφιών και άλλων χαρτώων τεκμηρίων, το οποίο ταξινομείται, ψηφιοποιείται και συντηρείται συστηματικά, προκειμένου να αποδοθεί και αυτό, μαζί με τα βιβλία των επιμέρους βιβλιοθηκών των μελών της τέως βασιλικής οικογένειας, στους μελετητές- αρχικά με ψηφιακή πρόσβαση και στη συνέχεια με φυσική». Τέλος η υπουργός Πολιτισμού επισήμανε το σπουδαίο έργο που επιτέλεσαν οι υπηρεσίες  του υπουργείου  και ειδικά  της  Διεύθυνσης Διαχείρισης Εθνικού Αρχείου Μνημείων και της  προϊσταμένης της δρος Μαρίας Ξένης Γαρέζου.

Η διαδικτυακή Πύλη: (https://tatoicollections.culture.gov.gr/)

Διαβάστε επίσης

Λίνα Μενδώνη για Τατόι: Δεν αποκαθιστούμε απλώς μνημεία, επανασυστήνουμε έναν ιστορικό τόπο

Τατόι: Με το βλέμμα στην πυροπροστασία η διαμόρφωση των κήπων

Τατόι: Υπασπιστήριο με ιστορία και χοιροστάσιο που γίνεται πωλητήριο