Ένας αγριόχοιρος σε άγαλμα: Απρόσμενη ανακάλυψη στην Κρήτη

Άγαλμα σε αγριόχοιρο; Γιατί όχι; Στην κοινωνία της αρχαίας Γόρτυνας, της πόλης που άνθισε στην Κρήτη επί αιώνες, το γλυπτό, που αναπαριστά ένα είδος αγριόχοιρου ήταν η έκπληξη της φετινής ανασκαφής της Ιταλικής Αρχαιολογικής Σχολής, που πραγματοποιεί έρευνες στην περιοχή.

Πρόκειται για ένα ασυνήθιστο εύρημα, που ανοίγει ένα νέο πεδίο συζήτησης για τις αναπαραστάσεις της πανίδας, ειδικά στη Γόρτυνα, δίνοντας έτσι και μία νέα προοπτική στις πολιτιστικές και πιθανόν τις τελετουργικές συνήθειες της κοινωνίας της εποχής.

Ενδιαφέρον είναι εξάλλου το γεγονός, ότι το άγαλμα αποτελούσε, όπως φαίνεται μέρος μιας ευρύτερης γλυπτικής σύνθεσης, καθώς στο σύνολο διασώζεται και τμήμα ανθρώπινου κάτω άκρου σε μέγεθος μεγαλύτερο του φυσικού.

Γενικότερα το πρόγραμμα της ανασκαφής, η οποία διεξήχθη από διεπιστημονική ομάδα αρχαιολόγων και τοπογράφων του Πανεπιστημίου «La Sapienza» της Ρώμης υπό την διεύθυνση της καθηγήτριας Ρίτα Σάσου και σε συνεργασία με την Εφορεία Αρχαιοτήτων Ηρακλείου έδωσε νέες πληροφορίες σχετικά με την αστική διάταξη αυτής της κρητικής μητρόπολης. Ιδίως μάλιστα, η έρευνα είναι επικεντρωμένη στον κύριο άξονα επικοινωνίας της πόλης, του οποίου η εξαιρετικά καλά διατηρημένη, πλακόστρωτη επιφάνεια έχει αποκαλυφθεί σταδιακά μέσω των διαδοχικών ανασκαφών.

Γόρτυνα- Μία ηγεμονική δύναμη

Η κατανόηση της διαχρονικής εξέλιξης του σύνθετου αστικού πλαισίου της Γόρτυνας, που υπήρξε μία από τις ισχυρότερες πόλεις –κράτη της αρχαίας Κρήτης αποτελεί έναν από τους βασικούς στόχους της έρευνας των ιταλών επιστημόνων. Παράλληλα όμως, η αρχαιολογική παρέμβαση στοχεύει και στη δημιουργία των βάσεων για έναν μελλοντικό σχεδιασμό, που θα επιτρέπει την πρόσβαση στον αρχαιολογικό χώρο και την ανάπτυξη εκπαιδευτικών τουριστικών διαδρομών. Ένα ουσιαστικό βήμα για την εξ ολοκλήρου αναβάθμιση του χώρου και την επίσκεψή του από το κοινό.

Η πόλη της Γόρτυνας, η ίδρυση της οποίας ανάγεται στους ομηρικούς χρόνους, όπου αναφέρεται ήδη ως Γόρτυν, ήταν στην πρώτη της ακμή μία ηγεμονική δύναμη στο νησί της Κρήτης, ανταγωνιζόμενη τη γειτονική Κνωσό σε σημασία και ακτινοβολία. Ιστορικές πηγές, συμπεριλαμβανομένου του Στράβωνα, αναφέρουν μάλιστα ότι σε μία πρώιμη περίοδο οι δύο πόλεις ίδρυσαν συμμαχία, η οποία τους επέτρεπε να ασκούν κυριαρχία σε ολόκληρη την Κρήτη. Η συμμαχία αυτή, ωστόσο, διαλύθηκε αργότερα προκαλώντας μια περίοδο επαναλαμβανόμενων συγκρούσεων μεταξύ των δύο δυνάμεων.

Ο ρόλος της στην Ιστορία

Το αρχικό μέγεθος της Γόρτυνας ήταν σημαντικό, με την περιτειχισμένη περίμετρό της να εκτιμάται σε περίπου πενήντα στάδια, που ισοδυναμούν με εννέα χιλιόμετρα, οριοθετώντας μια αστική περιοχή περίπου 1.500 στρεμμάτων. Έφθασε στην μέγιστη ακμή της υπό την Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, ωστόσο στην εποχή του Στράβωνα (1ος π.Χ. – 1ος μ.Χ. αιώνας), που την είχε επισκεφθεί, η πόλη είχε βιώσει μια αξιοσημείωτη δημογραφική παρακμή και η έκτασή της είχε μειωθεί σημαντικά. Ο ίδιος ο γεωγράφος σημειώνει, ότι ο βασιλιάς Πτολεμαίος Δ΄ Φιλοπάτωρ είχε ξεκινήσει την κατασκευή ενός νέου τείχους, ένα έργο που, ωστόσο, που δεν ολοκληρώθηκε πέρα από οκτώ στάδια, περίπου χίλια πεντακόσια μέτρα.

Η συμμετοχή της πάντως, στο ευρύτερο ελληνιστικό, πολιτικό τοπίο επιβεβαιώνεται από τη σύνδεσή της με προσωπικότητες, όπως ο αχαιός στρατηγός Φιλοποίμην, ο οποίος, κατόπιν αιτήματος των ίδιων των Γορτυνίων ανέλαβε τη διοίκηση των στρατιωτικών τους δυνάμεων το 201 π.Χ. Ομοίως, στο πλαίσιο των πολέμων κατά της Μακεδονίας, ένα απόσπασμα πεντακοσίων Γορτυνίων υπό τον διοικητή Κύδα, είχε ενταχθεί στον στρατό του ρωμαίου ύπατου Κόιντου Φλαμινίνου στη Θεσσαλία το 197 π.Χ.

Οι μύθοι

Η πόλη βρισκόταν σε μια εύφορη πεδιάδα που αρδευόταν από τον ποταμό Λήθη, σε απόσταση ενενήντα σταδίων -περίπου δεκαέξι χιλιομέτρων- από το Λιβυκό Πέλαγος, στις ακτές του οποίου διατηρούσε τα δύο κύρια λιμάνια της, το Λεβήν και το Μετάλλουμ.

Τα άμεσα περίχωρα της Γόρτυνας ήταν διάσημα στην αρχαιότητα για τα άλση και τις πηγές τους, ιδιαίτερα την περίφημη πηγή του Σαύρου, περιτριγυρισμένη από λεύκες, που έλεγαν ότι καρποφορούσαν. Αλλά και ο πλάτανος που σκίαζε την πηγή δίπλα στον ποταμό, σύμφωνα με τη δημοφιλή πεποίθηση είχε προστατεύσει το γαμήλιο κρεβάτι της Ευρώπης και του Δία, άλλωστε όπως λεγόταν, διατηρούσε το φύλλωμά του σ΄ όλη τη διάρκεια του χειμώνα.

Σήμερα, ο αρχαιολογικός χώρος της Γόρτυνας, που βρίσκεται στην ομώνυμη τοποθεσία περιλαμβάνει τα εκτεταμένα ερείπια αυτής της σημαντικής πόλης, επιβεβαιώνοντας μέσα τον κεντρικό ρόλο που έπαιξε στην ιστορία του Μινωικού και Ελληνικού πολιτισμού.

Διαβάστε επίσης:

Μια καρδιά για μερικά εκατομμύρια – Εκστρατεία του Βρετανικού Μουσείου να την αποκτήσει

Μουσείο Μπενάκη: Ελληνικές φορεσιές, μια σπουδαία καταγραφή και μία έκθεση

Ανακάλυψη: Καρβέλια από το Βυζάντιο με ελληνική επιγραφή μόλις βγήκαν από το φούρνο