Το κρίσιμο ερώτημα για την ενεργειακή διασύνδεση Ελλάδος-Κύπρου είναι απλό: «ποιος φοβάται ποιόν;» Διότι μπορεί ο Μάκης Κεραυνός να εξαπολύει τους κεραυνούς του για την οικονομική βιωσιμότητα του εγχειρήματος αλλά, προφανέστατα το θέμα είναι πολύ πιο περίπλοκο.

Καταρχάς, η οικονομική πλευρά έχει πράγματι ρίσκα – όπως όλα τα επενδυτικά σχέδια. Πολλά θα εξαρτηθούν από την τιμή του πετρελαίου, την περίοδο απόσβεσης, την διεθνή πορεία των επιτοκίων, την ικανότητα της Κύπρου να εκσυγχρονίσει και επεκτείνει το ενεργειακό δίκτυο της, την πιθανή επέκταση και σύνδεση με το Ισραήλ, τις γεωπολιτικές εξελίξεις κοκ.

Υπάρχουν, όμως, ορισμένα γνωστά και μάλλον σταθερά δεδομένα που δεν μπορούν να αγνοηθούν: η Κύπρος εισάγει κάθε χρόνο προϊόντα πετρελαίου (όχι ακατέργαστο πετρέλαιο) αξίας περίπου 2,86 δις. ευρώ, σε σύνολο ενεργειακών εισαγωγών της τάξης των 2.9 δις. ευρώ.  Στην τελική παραγωγή ενέργειας, τα προϊόντα αυτά καλύπτουν πάνω από το 55% της τελικής κατανάλωσής ενέργειας και παράγουν το 74% έως το 80% του συνόλου της  ηλεκτρικής ενέργειας. Το υπόλοιπο είναι από ΑΠΕ. Η προσπάθεια χρήσης αερίου έχει σταματήσει (το τερματικό για LNG στο Βασιλικό βρίσκεται υπό έρευνα). Στην αγορά βενζίνης κυριαρχεί η ένωση Petroline-Esso κατέχοντας τουλάχιστον το 52% της αγοράς, ακολουθεί η ΕΚΟ με 31,5%  και η Shell με περίπου 11%. Η συνολική κατανάλωση ενέργειας ανέρχεται σε 2,5 ΤWh το έτος και η Κύπρος είναι ένα από τα κράτη της Ε.Ε. με την υψηλότερη χρήση πετρελαίου. Επομένως, διαρθρωτικά η Κύπρος έχει απόλυτη  ανάγκη να αλλάξει το ενεργειακό μίγμα της και το GSI προσφέρει αυτήν την δυνατότητα. Θεωρητικά,  και με αναφορά στα στοιχεία που ακολουθούν, η επένδυση μπορεί να μηδενίσει την παραγωγή ενέργειας από προϊόντα πετρελαίου.

Στην οικονομική πλευρά, που έχει προξενήσει τόσο θόρυβο, οι υπολογισμοί θεωρούνται ρεαλιστικοί και δεν συνάδουν με τις αντιρρήσεις που έχουν εκφραστεί. Ειδικότερα,  εφόσον η Ε.Ε. συμμετέχει με 757 εκατ. ευρώ (όπου τα 100 εκατ. προέρχονται από το Ταμείο Ανάκαμψης – RRF και τα υπόλοιπα από το Connecting Europe Facility -CEF), ο δανεισμός περιορίζεται στα 1.150 δις. ευρώ. Με την λογική που επικρατεί σε επενδύσεις αυτής της μορφής, το 70% των καθαρών αναγκών σε κεφάλαια [i]καλύπτεται με δανεισμό και το 30% με ίδια συμμετοχή ( equity). Η Κύπρος πρέπει να καλύψει περίπου 720 εκατ. καθώς το ποσοστό διασυνοριακού κόστους (CBCA) για την ίδια έχει καθοριστεί στο 63%.  Το ποσό αυτό αποτελεί και την λεγόμενη ρυθμιστική βάση κεφαλαίου (RAB – δηλαδή ποσό που θα ανακτηθεί μέσω τιμολογίων, επιτρεπόμενη απόδοση κεφαλαίου, και αποσβέσεις). Θεωρώντας ότι η Ε.Ε. θα επιτρέψει περίοδο για μακροχρόνιες αποσβέσεις (μπορεί να φτάσουν και τα 35-40 χρόνια) το ετήσιο κόστος εξυπηρέτησης του δανείου για την Κύπρο (τόκος συν αποπληρωμή κεφαλαίου)  ανέρχεται σε περίπου 37 εκατ. ευρώ –με σταθερό επιτόκιο 4%, που συνηθίζεται για επενδύσεις αυτής της μορφής.

Με βάση τα ανωτέρω, το ετήσιο ως προς τις εισαγωγές  όφελος για την Κύπρο κατά συντηρητικούς υπολογισμούς ανέρχεται σε 150-200 εκατ. ευρώ, με μετριοπαθείς υπολογισμούς σε 250-300 και με αισιόδοξους από 400 εκατ. και πάνω. Στους υπολογισμούς αυτούς σημείο τριβής αποτελεί η εγγύηση προς τον ΑΔΜΗΕ για απόδοση επί των δικών του κεφαλαίων 8,3% για 17 χρόνια και τα 25 εκατ. ευρώ το έτος που θα πρέπει να καταβάλει η Κύπρος προκειμένου να επιχορηγήσει πιθανές αυξήσεις στις τιμές.

Ποιο είναι, λοιπόν, το πραγματικό πρόβλημα από την πλευρά της Κύπρου – καθώς η χώρα μας επιθυμεί διακαώς την προώθησε του GSI, στο πλαίσιο της συνολικής ενεργειακής πολιτικής της που άπτεται στρατηγικών συμφερόντων της;

Από την πλευρά της η Κυπριακή κυβέρνηση προτιμά να παίζει παιγνίδι μεταξύ Μάκη Κεραυνού –που κάνει τον κακό αστυνόμο—και Νίκο Χριστοδουλίδη που κρατά τα μπόσικα και κάνει τον καλό ανακριτή. Εμμένει έτσι στα οικονομικά δεδομένα, παρότι αυτά δεν την δικαιολογούν. Οικονομικά ρίσκα υπάρχουν –αλλά αυτό ισχύει για όλες τις επενδύσεις. Και κανείς δεν έχει πει ότι οι υποθέσεις για το GSI δεν είναι ρεαλιστικές—ούτε η Ε.Ε. που συμμετέχει.

Δύο συν ένα προβλήματα παραμένουν κι αυτά συνιστούν την ουσία της υπόθεσης.

Το λιγότερο αιχμηρό αφορά το θέμα της διακυβέρνησης, όπου η Κύπρος δεν φαίνεται να δείχνει ιδιαίτερη εμπιστοσύνη στην διαχείριση από ελληνικής πλευράς.  Αλλά, αυτό είναι ένα θέμα που μπορεί να επιλυθεί με συγκεκριμένους όρους λειτουργίας και λήψης αποφάσεων.

Το δεύτερο αφορά την εμπλοκή της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας  (EPPO) που ερευνά πιθανά αδικήματα στην διάρκεια της πρώτης φάσης του έργου (πριν το αναλάβει ο ΑΔΜΗΕ) που ίσως να σχετίζεται με τις αναθέσεις που έγιναν. Ταυτόχρονα, επειδή «τρέχει» αντίστοιχη έρευνα για το Βασιλικό, η Κύπρος μάλλον ανησυχεί για την δημόσια εικόνα της, την σύνδεση στα μάτια του κόσμου μεταξύ ελληνικής και Κυπριακής διαφθοράς, την επιβολή προστίμων και πιθανή εντολή από την Ε.Ε για ανάκτηση κεφαλαίων.

Ο κύριος (ο «συν ένα»)  λόγος είναι γεωπολιτικός και συμπυκνώνεται σε μία λέξη: Κάσος. Η Κύπρος, δηλαδή, δείχνει πως δεν έχει ιδιαίτερη εμπιστοσύνη στην αποφασιστικότητα της Ελλάδος να αντισταθεί στις βέβαιες αντιδράσεις της Τουρκίας όταν το έργο προχωρήσει. Αν συμβεί αυτό, αν δηλαδή η χώρα μας δεν αντιμετωπίσει την Τουρκία με σθένος και με όρους ισότητας στην αντιπαράθεση, το πλήγμα για την Κύπρο θα είναι μεν οικονομικό αλλά μεγαλύτερο θα είναι το πολιτικό, διότι τότε από απλός δρόμος που είναι σήμερα, μετατρέπεται σε διάπλατη λεωφόρο η ίδρυση δύο κρατών που τόσο επαγγέλλεται ο Τούρκος πρόεδρος. Και όχι μόνο – διότι σ’ αυτήν την περίπτωση θα υπάρξουν πολιτικές εξελίξεις και στην Ελλάδα. Το περιβάλλον, έτσι, επενδύεται με μεγάλο βαθμό αβεβαιότητας κι αυτό θέλουν να αποφύγουν οι Κύπριοι. Μπορούμε άραγε να μιλήσουμε για κάποια απώλεια εμπιστοσύνης;