Το κλεμμένο ψηφιδωτό των εραστών – Επιστροφή στην Πομπηία

Ένα ζευγάρι εραστών ετοιμάζεται να ξαπλώσει στο κρεβάτι. Ο άνδρας βρίσκεται ήδη εκεί ενώ η γυναίκα που θα τον ακολουθήσει, έχει στραμμένη την πλάτη της στον θεατή αποκαλύπτοντας το γυμνό σώμα της. Ένα από τα τολμηρά –αν και όχι ιδιαίτερα- μωσαϊκά της Πομπηίας, φιλοτεχνημένο με τέχνη και μαεστρία, που είχε κλαπεί κατά την διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου μόλις επέστρεψε και εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Πάρκο της περίφημης αρχαίας πόλης.

Η ιστορία του, όπως πολλές αντίστοιχες λεηλασίας έργων τέχνης εν καιρώ πολέμου: Ένας γερμανός λοχαγός της Βέρμαχτ, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για την στρατιωτική αλυσίδα εφοδιασμού στην Ιταλία κατά τη διάρκεια του πολέμου είχε κλέψει το έργο προσφέροντάς το στην συνέχεια σε έναν γερμανό πολίτη ως δώρο. Τα χρόνια πέρασαν ώσπου πρόσφατα, οι κληρονόμοι του τελευταίου ιδιοκτήτη θέλησαν να αποκαταστήσουν αυτήν την πράξη απέναντι στην πολιτιστική κληρονομιά της Ιταλίας και επικοινώνησαν με τους Καραμπινιέρους της Ρώμης για να ρωτήσουν πώς θα το επιστρέψουν στην πατρίδα του. Και έτσι έγινε. Μια διπλωματική αποστολή οργανώθηκε από το Γενικό Προξενείο της Ιταλίας στη Στουτγάρδη της Γερμανίας, το ψηφιδωτό άλλαξε χέρια και εν τέλει το Τμήμα των Καραμπινιέρων, που είναι αρμόδιο για την Προστασία της Πολιτιστικής Κληρονομιάς επέστρεψε το ψηφιδωτό στο Αρχαιολογικό Πάρκο της Πομπηίας.

Πλούτος και πολυτέλεια

Το ερωτικό ψηφιδωτό, που πιστεύεται ότι χρονολογείται περίπου στην εποχή της έκρηξης του Βεζούβιου το 79 μ.Χ. είναι άγνωστο από πού ακριβώς προέρχεται και όπως λέει ο αρχαιολόγος Γκάμπριελ Ζούχτριγκελ, διευθυντής του Αρχαιολογικού Πάρκου της Πομπηίας, πιθανότατα αυτό δεν θα γίνει γνωστό ποτέ. Σε κάθε περίπτωση όμως, μάλλον διακοσμούσε το πάτωμα ενός υπνοδωματίου κάποιας ρωμαϊκής οικίας ή έπαυλης. Εντύπωση άλλωστε, προκαλεί η απόδοση μιας ιδιαίτερης πολυτέλειας στην σκηνή. Περίτεχνο είναι το πόδι του ανάκλιντρου παραπέμποντας σε ξεχωριστή κατασκευή, που δεν ήταν προσιτή για τον καθένα, το ίδιο και τα πλούσια υφάσματα που το καλύπτουν: Τα λευκά, αφράτα σεντόνια και το διακοσμημένο με μπορντούρα, πτυχωτό κάλυμμα.

Μπροστά στο ανάκλιντρο απεικονίζονται και τα σανδάλια του άνδρα ενώ την σύνθεση ολοκληρώνουν και δύο διακοσμητικά στεφάνια στο τοίχο δίπλα τους.

Υπολείπονται βέβαια ακόμη, περαιτέρω μελέτες και αρχαιομετρικές αναλύσεις στο ψηφιδωτό ώστε να επιβεβαιωθεί η αυθεντικότητα του αλλά και να επιχειρηθεί, στο μέτρο του δυνατού η ανασύσταση της ιστορίας του.

Η παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων

«Κάθε λεηλατημένο τεχνούργημα που επιστρέφει είναι μια πληγή που επουλώνεται, γι’ αυτό εκφράζουμε την ευγνωμοσύνη μας στη Μονάδα Προστασίας για το έργο της», όπως δήλωσε ο διευθυντής του Αρχαιολογικού Πάρκου, επισημαίνοντας ακόμη, ότι αυτή η πληγή δεν έγκειται τόσο στην υλική αξία του έργου, όσο στην ιστορική του σημασία, η οποία έχει υπονομευτεί σοβαρά από την παράνομη διακίνηση αρχαιοτήτων.

«Η μελέτη, η γνώση και η δημόσια απόλαυση αυτής της κληρονομιάς είναι τα άνθη λωτού που φυτρώνουν στη λάσπη των κλοπών που προκαλούνται από την απληστία και τον εγωισμό όσων κλέβουν αρχαιολογικά αντικείμενα από την κοινότητα», όπως δηλώνει ο αρχαιολόγος.

Να σημειωθεί, ότι ακόμη και τώρα, 80 χρόνια μετά την Ημέρα της Νίκης στην Ευρώπη, έργα τέχνης και άλλα αντικείμενα που λεηλατήθηκαν κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου εξακολουθούν να επιστρέφουν στους κληρονόμους των νόμιμων ιδιοκτητών τους. Η Γερμανία μόλις φέτος ανακοίνωσε ένα σχέδιο για τη μεταρρύθμιση της διαδικασίας επιστροφής έργων τέχνης, που λεηλατήθηκαν από τους Ναζί.

Πρόσφατες επιστροφές έτσι, που είδαν το φως της δημοσιότητας περιλαμβάνουν ένα έργο του μεγάλου γάλλου ιμπρεσιονιστή Κλοντ Μονέ, που είχε κατασχεθεί από την Γκεστάπο, καθώς και έναν πίνακα του λιγότερο γνωστού βιεννέζου καλλιτέχνη Γιόχαν Φραντς Νίπομουκ Λάουτεραρ, ο οποίος κλάπηκε από έναν στρατιώτη του Αμερικανικού Στρατού αυτή τη φορά, και επέστρεψε στη Γερμανία σχεδόν 80 χρόνια αργότερα με τη βοήθεια της Ομάδας Δίωξης Εγκλημάτων Τέχνης του FBI.

Διαβάστε επίσης:

Ραμνούντας: Ανάδειξη για τον «άγνωστο» αρχαίο δήμο της Αττικής

Επίδαυρος και ιερό του Ασκληπιού με νέο μουσείο – Αντικαθιστά το αιωνόβιο, σημερινό κτήριο

Φίλιππος και Αλέξανδρος: Σχέση αγάπης-μίσους και ψυχολογικές προεκτάσεις