Ποιος θα σώσει τη Βενετία; Επιστήμονες και φιλάνθρωποι στον αγώνα

Βρίσκεται στο χαμηλότερο τμήμα της Βενετίας, το οποίο πλημμυρίζει πολύ πριν κλείσουν τα κινητά εμπόδια μεταξύ θάλασσας και λιμνοθάλασσας, ένα μέσον που υιοθετήθηκε για να παρεμποδίσει όσο το δυνατόν περισσότερο τα πλοία, που μπαίνουν στο εμπορικό λιμάνι.

Και ο αρχιτέκτονας Μάριο Πιάνα βαρέθηκε να βλέπει την ένδοξη εκκλησία του, η οποία λάμπει μέσα από τα πολύτιμα, χρυσά μωσαϊκά της να πλημμυρίζεται πάνω από εκατό φορές το χρόνο.

Πρόκειται φυσικά για την Βασιλική του Αγίου Μάρκου, ένα περίλαμπρο μνημείο 1000 ετών, που αντιμετωπίζει δραματικό κίνδυνο καταστροφής, παρά τα μέτρα που λαμβάνονται στο πλαίσιο της προστασίας του, από τον επί χρόνια ειδικευμένο αρχιτέκτονα, που είναι ο υπεύθυνος για τη συντήρησή της.

Δική του απόφαση ήταν να τοποθετηθεί το γυάλινο φράγμα γύρω από την πρόσοψή της, που ήδη την προστατεύει με επιτυχία από το 2022. Και τώρα σκοπεύει να εγκαταστήσει περισσότερα εμπόδια στο πίσω μέρος της Βασιλικής, αλλά τα χρήματα είναι λιγοστά.

«Ο εκκλησία του Αγίου Μάρκου χρειάζεται συνεχή συντήρηση αλλά δεν έχει δικά της κονδύλια για το σκοπό αυτό, γιατί δεν χρεώνει την είσοδο στην ίδια τη Βασιλική, παρά μόνο όσον αφορά το μουσείο της και το καμπαναριό, έτσι τα έσοδα δεν είναι αρκετά», λέει σε συνέντευξή του στην «The Art Newspaper».

Γενικότερα άλλωστε ο ίδιος κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για την πόλη των δόγηδων –και πλέον των εκατομμυρίων τουριστών, που εισβάλλουν σ΄αυτήν με κάθε τρόπο- λέγοντας, ότι  απαιτείται επείγουσα δράση για να σωθούν τα σπίτια και οι πολιτιστικοί θησαυροί  από την άνοδο της στάθμης των υδάτων. Γιατί ο  Μάριο Πιάνα έχει προειδοποιήσει, ότι το ιστορικό κτιριακό απόθεμα της πόλης καταρρέει από κάτω προς τα πάνω, με βασικό υπεύθυνο τα νερά της λιμνοθάλασσας.

Πλημμύρες και χοροί

Οι πλημμύρες είναι το συνηθέστατο φαινόμενο πλέον στη Βενετία, γεγονός που απασχολεί την διεθνή κοινότητα ήδη από το 1966. Τότε  συνέβη η μεγαλύτερη πλημμύρα του 20ού αιώνα στην πόλη, φέροντας στην επιφάνεια το πρόβλημα και ταυτόχρονα την ανάγκη εξεύρεσης πόρων για την αντιμετώπισή του. Περισσότερες από τριάντα ήταν οι διεθνείς επιτροπές, που σχηματίστηκαν κατόπιν αυτού, υπό την ομπρέλα της UNESCO για τη διατήρηση της πολιτιστικής κληρονομιάς της Βενετίας.

Και ανάμεσά τους ο Save Venice Inc. αμερικανικός μη κερδοσκοπικός οργανισμός αφιερωμένος στη διάσωση του καλλιτεχνικού πλούτου της, που έγινε γνωστός εσχάτως και στην Ελλάδα, χάρις στον ετήσιο χορό του «Un Ballo in Maschera» πριν από λίγες μέρες στην Νέα Υόρκη με την παρουσία και Ελλήνων σελέμπριτις. (Το mononews έγραψε σχετικά.) Ένα φιλανθρωπικό-κοσμικό γεγονός, που πέρα από την δημοσιότητα αποσκοπεί στην συγκέντρωση χρημάτων, καθώς από το 1971 ο Save Venice έχει χρηματοδοτήσει τη συντήρηση περισσότερων από 2.000 μεμονωμένων έργων τέχνης στη Βενετία.

Φθάνουν αυτά; Προφανώς όχι. Πόσο μάλλον, όταν η αρχή του προβλήματος πάει αιώνες πίσω.

Συγκεκριμένα «στον 15^ο και 16^ο αιώνα, όταν υιοθετείται στη Βενετία η αρχιτεκτονική γλώσσα της Αναγέννησης και του Κλασικισμού και άρχισε να χρησιμοποιείται για τα κτήρια η λευκή πέτρα της Ίστριας αντί για το ξύλο, σε αντίθεση δηλαδή, με ό,τι συνηθιζόταν στο παρελθόν, όταν επιλέγονταν τα ελαφρύτερα δυνατά υλικά», όπως λέει ο Μάριο Πιάνα. «Ήταν μια αλλαγή, που αναπόφευκτα, επρόκειτο να προκαλέσει προβλήματα σταθερότητας, μακροπρόθεσμα. Έτσι  άρχισαν να τοποθετούνται σιδερένιες ράβδοι για να διασφαλιστεί ότι τα κτήρια θα παραμείνουν όρθια». Αλλά το ένα φέρνει το άλλο…

Υγρασία και σκουριά

Με 40 χρόνια εμπειρίας σε κτήρια της Βενετίας και από το 2016 ο επικεφαλής για τη διάσωση της Βασιλικής του Αγίου Μάρκου, ο Μάριο Πιάνα εξηγεί, πόσο δύσκολα και δαπανηρά είναι σήμερα τα πράγματα. Γιατί όπως λέει «οι σιδερένιες ράβδοι,  που συνδέουν τα βαριά, σταθεροποιητικά δάπεδα με τους λεπτούς τοίχους -σχεδιασμένες για να ζυγίζουν όσο το δυνατόν λιγότερο στο μεταβαλλόμενο έδαφος της λιμνοθάλασσας-  σκουριάζουν και σπάνε μέσα στους τοίχους, λόγω της υγρασίας, που ανεβαίνει πολλά μέτρα πάνω στα κτήρια».  Και έτσι απειλείται η ευστάθειά τους.

Η εμφάνιση όμως της φθοράς  έγινε στις αρχές του 20ού  αιώνα, όταν οι άνθρωποι άρχισαν να ζεσταίνουν τα σπίτια τους! «Η μεγάλη απόκλιση μεταξύ εσωτερικής και εξωτερικής θερμοκρασίας οδήγησε σταδιακά στην επιδείνωση των ράβδων σύνδεσης και στις δομικές αστοχίες που αρχίζουμε να βλέπουμε στους κάτω τοίχους τόσων πολλών κτιρίων, οι οποίοι διογκώνονται προς τα έξω», επισημαίνει ο αρχιτέκτονας.

Όσο για την λύση «Η αντικατάσταση των ράβδων σύνδεσης είναι ένα πρώτο βήμα», λέει «αλλά δεν αρκεί, γιατί υπάρχει και η τριχοειδής άνοδος υφάλμυρου νερού μέσα από τους τοίχους, το οποίο καθώς εξατμίζεται, εναποθέτει εντυπωσιακές ποσότητες αλατιού στην πλινθοδομή. Έτσι τα τούβλα, η πέτρα, το κονίαμα και ο σοβάς διαλύονται και οι ζημιές φτάνουν μέχρι τους πρώτους ορόφους των κτηρίων ή και πιο πάνω».

Τεράστια κονδύλια

Ο Πιάνα, με διακεκριμένη σταδιοδρομία στο επίλεκτο Πανεπιστήμιο Αρχιτεκτονικής της Βενετίας  και συγγραφέας του αρχιτεκτονικού πονήματος «Χτίζοντας στη Βενετία» (2023) έχει ορισμένες πρότυπες λύσεις για το πρόβλημα της υγρασίας. Όπως την δημιουργία οριζόντιων εμποδίων κατά μήκος των τούβλων των κτηρίων, αν και σημειώνει, ότι  είναι ένας τρόπος «πολύ ακριβός σε μία πόλη από την οποία οι άνθρωποι απομακρύνονται, επειδή δεν έχουν την οικονομική δυνατότητα να αγοράσουν σπίτι».

Αλλά η  Βενετία δεν χάνει απλώς τους κατοίκους της, το αυτό  συμβαίνει και με το εξειδικευμένο, εργατικό δυναμικό της, που είναι ικανό να συντηρήσει αυτά τα κτήρια, όπως παρατηρεί ο ίδιος. «Οι ξυλουργοί, οι σιδηρουργοί, οι τεχνίτες που μπορούν να αποκαταστήσουν ή να στρώσουν ένα παραδοσιακό δάπεδο  χρησιμοποιώντας εύκαμπτο ασβέστη και όχι άκαμπτο τσιμέντο εξαφανίζονται κι αυτό είναι σοβαρό έλλειμμα για πολύ ευαίσθητο οικοδομικό ιστό της Βενετίας. Ενώ το σημερινό εργατικό δυναμικό, που  προέρχεται κυρίως από την Ανατολική Ευρώπη δεν έχει την κατάλληλη εξειδίκευση  στον τομέα».

Σε κάθε περίπτωση όμως, όλα αυτά μπορεί να ισχύουν  μόνον ως ενδιάμεσα μέτρα εν όψει του σχεδιασμού και της εφαρμογής μιας μεθόδου πρόληψης της χρόνιας ανόδου της στάθμης του νερού. Κάτι, που απαιτεί συντονισμένη πολιτική βούληση εντός της Ιταλίας και βεβαίως τεράστια κονδύλια. Ο Πιάνα μπορεί να είναι συνηθισμένος να βλέπει την πόλη του να κακοποιείται και να παραμελείται, αλλά προειδοποιεί κιόλας, ότι μπορεί αυτή η πόλη να στέκεται εδώ και εκατοντάδες χρόνια αλλά δεν είναι βέβαιο, ότι θα συνεχίσει να το κάνει…

Διαβάστε επίσης:

Ο Μπάιρον στο Μεσολόγγι – Φόρος τιμής στον μεγάλο ποιητή και φιλέλληνα

Η Βίβιεν παίζει χαρτιά και όπως πάντα σοκάρει

Λόρδος Μπάιρον: Φιλελληνισμός, ερωτικά σκάνδαλα και αυτοκαταστροφή