«Ολυμπισμός, Σύγχρονη εφεύρεση, Αρχαία κληρονομιά»: Έκθεση στο Λούβρο για τους Ολυμπιακούς Αγώνες

Με το κύπελλο του Σπύρου Λούη, πρώτου νικητή στον Μαραθώνιο των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων στην Αθήνα το 1896, δάνειο από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, καθώς και με άλλα αντικείμενα, όπως γραμματόσημα, αφίσες, καρτ ποστάλ, τρόπαια, αναμνηστικά και βέβαια ελληνικές αρχαιότητες οργανώνει το Λούβρο από τον Απρίλιο,  έκθεση αφιερωμένη Ολυμπιακούς και Παραολυμπιακούς του 2024, που όπως είναι γνωστό θα διεξαχθούν στο Παρίσι.

Είναι μία μόνο από τις πολιτιστικές εκδηλώσεις, που έχουν προγραμματισθεί να πλαισιώσουν το παγκόσμιο αθλητικό γεγονός και σ’ αυτήν το γαλλικό μουσείο θα παρουσιάσει το πολιτικό πλαίσιο εντός του οποίου δημιουργήθηκαν οι πρώτοι σύγχρονοι Ολυμπιακοί Αγώνες στα τέλη του 19ου αιώνα, τις εικονογραφικές πηγές στις οποίες βασίστηκε η αναβίωσή τους αλλά και τους διοργανωτές, που είχαν την ιδέα να ξαναζωντανέψουν τους αθλητικούς αγώνες της αρχαίας Ελλάδας.

«Ολυμπισμός, Σύγχρονη εφεύρεση, Αρχαία κληρονομιά» είναι ο τίτλος της έκθεσης, που θα διαρκέσει από τις 24 Απριλίου ως τις 16 Σεπτεμβρίου και όπως αναφέρεται από το Λούβρο, ο στόχος είναι, να καταδειχθεί πέραν των άλλων, πώς στο όνομα του αθλητισμού, οι κλάδοι της φιλολογίας, της ιστορίας, της ιστορίας της τέχνης και της αρχαιολογίας ενώθηκαν για να αναβιώσουν το σημαντικότερο αθλητικό γεγονός και του σύγχρονου κόσμου.

Ας σημειωθεί άλλωστε, ότι για την Γαλλία το 2024 σηματοδοτεί την εκατονταετηρίδα των Ολυμπιακών Αγώνων της, από το 1924, όταν το Παρίσι είχε επίσης αναλάβει την διεξαγωγή τους.

Οι απαρχές και ο Κουμπερτέν

Φως στις απαρχές των σύγχρονων Αγώνων ρίχνει επομένως η έκθεση, αρχίζοντας από τον Πιερ ντε Κουμπερτέν και την πρωτοβουλία του για την επαναδιοργάνωσή τους, παρουσιάζοντας όμως και άλλους, Γάλλους και Έλληνες, οι οποίοι συμπαρατάχθηκαν για την επιτυχία του στόχου. Επρόκειτο για μία γαλλο-ελληνική συνεργασία, την οποία το Λούβρο επιδιώκει να αναδείξει, τονίζοντας αναμφίβολα το ρόλο που διαδραμάτισε η Γαλλία και ιδιαίτερα το Παρίσι στη δημιουργία των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων.

Πέρα από την προσωπικότητα όμως, του Κουμπερτέν, ο οποίος έχει συγκεντρώσει την μεγαλύτερη  προσοχή, όπως είναι φυσικό, παρουσιάζονται  και άλλοι, λιγότερο γνωστοί, ιστορικοί, πολιτικοί και καλλιτέχνες.

Όπως ο Δημήτριος Βικέλας, ο σχεδιαστής και ακαδημαϊκός Μισέλ Μπρέαλ, στον οποίο οφείλεται η κατασκευή του πρώτου Ολυμπιακού  Κυπέλλου, γνωστού ως «Bréal’s Cup», ο Σπυρίδων Λάμπρος και άλλοι. Πρόσωπα, που όπως επισημαίνεται, επιδιώκοντας να κατανοήσουν μέσω της μελέτης κειμένων και αρχαιολογικών στοιχείων το αγωνιστικό πνεύμα στην αρχαία Ελλάδα ανέδειξαν τους νέους αγώνες, συνεχίζοντας την παράδοση αιώνων.

Στο πλαίσιο αυτό υιοθετήθηκε ως απαραίτητη προϋπόθεση και η επικράτηση της  ειρήνης, όπως ίσχυε στην αρχαιότητα και όπως προωθείται και σήμερα για την άσκηση του αθλητισμού.

Για την ιστορία εξάλλου, όλες οι πρωτοβουλίες του Βαρόνου ντε Κουμπερτέν κορυφώθηκαν στο εναρκτήριο Ολυμπιακό Συνέδριο, που διοργανώθηκε από την Ένωση Γαλλικών Αθλητικών Ενώσεων στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης τον Ιούνιο του 1894.

Ο εμπνευστής του Μαραθωνίου

Ιστορικός, γλωσσολόγος και εκπαιδευτικός ήταν ο Μισέλ Μπρέαλ  (1832–1915), ο οποίος έζησε στο Παρίσι και παρακολουθώντας  αυτό το εναρκτήριο συνέδριο στη Σορβόννη, θέλησε να αναβιώσει τον αγώνα του Μαραθωνίου, αντλώντας από τις αρχαίες ιστορικές πηγές, αν και με πρωτότυπο τρόπο.

Θεωρείται έτσι, ο πνευματικός πατέρας του σύγχρονου αθλήματος που έχει εξαπλωθεί σε όλο τον κόσμο. Αλλά και το κύπελλο που ανέθεσε ο ίδιος, προκειμένου να απονεμηθεί στον νικητή του πρώτου Μαραθωνίου, τον Σπυρίδωνα Λούη, το 1896, έγινε το πιο διάσημο ολυμπιακό τρόπαιο, εμποτισμένο με ιστορικό και συμβολικό νόημα.

Το ασημένιο κύπελλο δημιουργήθηκε στο Παρίσι από έναν ανώνυμο αργυροχόο σύμφωνα με τις οδηγίες του Μπρέαλ αλλά δεν έχει παρουσιαστεί ποτέ στο παρελθόν στην πόλη όπου παρήχθηκε. Ως «παρισιακόν κομψοτέχνημα», το είχε παρουσιάσει μάλιστα στο ελληνικό κοινό ο πολιτικός και ιστορικός  Σπυρίδων Λάμπρος (1851-1917) και σήμερα αποτελεί ένα από τα σημαντικότερα αντικείμενα της έκθεσης.

«Ολυμπιακοί Αγώνες 1896, μαραθώνιον άθλον έδωκεν, Μιχαήλ Μπρέαλ» αναγράφεται σε αυτό, όπως θα μπορέσουν να δουν οι επισκέπτες της έκθεσης. Το κύπελλο, αποκτήθηκε, όπως είναι γνωστό από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, το 2012, μέσω δημοπρασίας και έκτοτε εκτίθεται μόνιμα στο Κέντρο Πολιτισμού Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος αν και κατά καιρούς έχει φιλοξενηθεί σε υψηλού επιπέδου εκθέσεις. Όπως στο Μουσείο της Ακρόπολης, στο Ολυμπιακό Μουσείο στη Λωζάννη κατά την περίοδο διεξαγωγής του διεθνούς Μαραθωνίου (Σεπτέμβριος 2014 – Μάρτιος 2015) και στο Μουσείο της Ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων στην Αρχαιότητα στην Αρχαία Ολυμπία με αφορμή την Tελετή Αφής της Ολυμπιακής Φλόγας, τον Μάρτιο  του 2020.

Και όπως αναφέρει τώρα σε δήλωσή του ο πρόεδρος του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος Ανδρέας Δρακόπουλος ο δανεισμός του στο Λούβρο «αντικατοπτρίζει τη διαρκή δέσμευση του ΙΣΝ να καταστήσει αυτό το μοναδικό ιστορικό και πολιτιστικό κειμήλιο, το οποίο συγχρόνως συμβολίζει και τις αξίες του αθλητικού πνεύματος και του ευ αγωνίζεσθαι, προσβάσιμο σε ένα συνεχώς ευρύτερο κοινό».

Ένας ολυμπιακός καλλιτέχνης

Προσωπικότητα όχι ευρέως γνωστή αλλά σημαντική στην αναβίωση των Ολυμπιακών Αγώνων ήταν εξάλλου, ο Εμίλ Ζιλιερόν (1850–1924), ο ελβετός σχεδιαστής, που εκπαιδεύτηκε στη σχολή Beaux-Arts  του Παρισιού και συχνά περνούσε χρόνο στο Λούβρο αντιγράφοντας τα αριστουργήματά του.

Ο Ζιλιερόν είχε εγκατασταθεί στην Ελλάδα ως επίσημος καλλιτέχνης των Ολυμπιακών Αγώνων του 1896 και των Μεσολυμπιακών του 1906 σχεδιάζοντας τα τρόπαια των νικητών, με την έμπνευσή του να αντλείται από ανακαλύψεις, που είχαν γίνει σε σημαντικές αρχαιολογικές ανασκαφές, ελληνικές και ξένες, στις οποίες είχε εργαστεί.  Επίσης όμως, ο ίδιος είχε εργασθεί ως σχεδιαστής πάντα, και για την ελληνική βασιλική οικογένεια.

Χρησιμοποιώντας  τις πλέον πρόσφατες τεχνικές αναπαραγωγής της εποχής του, ο Ζιλιερόν είχε εικονογραφήσει επικοινωνιακό υλικό (ιδιαίτερα γραμματόσημα και αφίσες) για το ελληνικό κράτος. Έτσι, με τις κοινωνικές και επαγγελματικές του διασυνδέσεις ήταν ένα βασικό πρόσωπο, όταν ήρθε η ώρα, για να δημιουργήσει την νέα ολυμπιακή εικονογραφία. Οι ιδέες και τα πρότυπα αναφοράς εξάλλου, προέκυψαν από την εμπειρία, που είχε αποκτήσει στις ανασκαφές στην Ακρόπολη, τον Μαραθώνα, τη Βοιωτία, την Εύβοια και αλλού. Ενώ οι κλασικές πηγές χρησιμοποιήθηκαν για την αναπαράσταση των κινήσεων των αρχαίων αθλημάτων.

Τεχνικές και μέσα

Όσον αφορά τις τεχνικές αναπαραγωγής, το σχέδιο, η χύτευση, η ηλεκτροτυπογραφία, η λιθογραφία, η εκτύπωση, η φωτογραφία χρησιμοποιήθηκαν όλες, μαζί με τις όποιες αρχαιολογικές του γνώσεις για τη δημιουργία των τροπαίων και των εικόνων, ιδιαίτερα των γραμματοσήμων. Είναι γνωστό άλλωστε, ότι για πρώτη φορά το 1896 εκδόθηκαν γραμματόσημα, αφιερωμένα σε αθλητικό αγώνα, γεγονός που σηματοδότησε επίσης, την αρχή του Ολυμπιακού φιλοτελισμού.

Στην έκθεση του Λούβρου έτσι, πρόκειται να παρουσιαστούν για πρώτη φορά αρχαιότητες, που ενέπνευσαν τον Εμίλ Ζιλιερόν με βάση τη μελέτη της συλλογής του, που δώρισε πρόσφατα η οικογένειά του στην Γαλλική Σχολή της Αθήνας.

Ο επίτιμος διευθυντής της Γαλλικής Σχολής Αθηνών, καθηγητής Ελληνικής Αρχαιολογίας και Ιστορίας της Τέχνης στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης Αλεξάντρ Φαρνού είναι επιμελητής της έκθεσης, μαζί με την Βιολέν Ζομέ, ανώτερη επιμελήτρια στο Τμήμα Ελληνικών, Ετρουσκικών και Ρωμαϊκών Αρχαιοτήτων του Λούβρου και την αρχαιολόγο του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας Χριστίνα Μητσοπούλου από τη Γαλλική Σχολή Αθηνών.

Διαβάστε επίσης:

Θυρανοίξια για το Καθολικό της Μονής Μεγάλου Σπηλαίου – Αποκατάσταση των τοιχογραφιών

Θεοδόσης Τάσιος: Η γέφυρα του Αλφειού στην Καρύταινα πρέπει να κατεδαφιστεί

ΥΠΠΟ: Οργανωμένες επισκέψεις στους Επισκέψιμους Ενάλιους Αρχαιολογικούς Χώρους