Γιατί όλοι μιλούν για μία καρέκλα – Ο αρχαίος κλισμός στην Art Athina

Ικέτης φθάνει στην σκηνή του Αχιλλέα ο Πρίαμος για να πάρει το νεκρό σώμα του παιδιού του, του Έκτορα. Κι ο ημίθεος τον δέχεται με τις τιμές που πρέπουν σ΄έναν σεβαστό, γέροντα βασιλιά τηρώντας τους κανόνες της πατροπαράδοτης φιλοξενίας: Σηκώνεται από το θρόνο του και τον παραχωρεί στον Πρίαμο ενώ ο ίδιος κάθεται σ΄ έναν απλό κλισμό.

Έτσι λέει ο Όμηρος αλλά θα έπρεπε να περάσουν μερικοί αιώνες ώστε να έχουμε την απεικόνιση αυτής της καρέκλας, του κλισμού, από τον 5ο π.Χ. αιώνα και μετά, σε ανάγλυφα, όπως η περίφημη επιτύμβια Στήλη της Ηγησούς και σε αγγεία και άλλες παραστάσεις. Σήμερα αυτός ο αρχαίος κλισμός σε σύγχρονη απόδοση παρουσιάζεται μέσα από εξαιρετικά ενδιαφέροντα δείγματα στο περίπτερο της Stefanidou Tsoukala Gallery στην Art Athina. Φέρνοντας έτσι, το αρχαίο ντιζάιν στο παρόν και αποδεικνύοντας την διάρκειά του στο χρόνο. Πρόκειται άλλωστε για ένα έπιπλο καθαρά ελληνικής σύλληψης χωρίς καμία αναφορά σε προγενέστερα σχετικά αντικείμενα, ασσυριακά ή αιγυπτιακά.

Στην έκθεση «Η Καρέκλα Klismos: Ένα Κάθισμα μέσα στον Χρόνο» η παρουσίαση περιλαμβάνει αρχικά, την αυθεντική καρέκλα klismos του 20ού αιώνα, σχεδιασμένη από τον βρετανό αρχιτέκτονα και σχεδιαστή επίπλων Τέρενς Χάρολντ Ρόμπστζον-Γκίμπινγκς (1903–1976), που συνεργάστηκε το 1960 με τους έλληνες κατασκευαστές επίπλων Σούζαν και Ελευθέριο Σαρίδη της φημισμένης φίρμας, με τους οποίους δημιούργησαν την σειρά «Κλισμός».

Και δίπλα της, μία σπάνια εκδοχή του 1985, με την αρχαία καρέκλα επανασχεδιασμένη και «απλοποιημένη» από τον θρυλικό σχεδιαστή Ντέβιντ Χικς (1929-1998), που διατήρησε την κλασική φόρμα της αλλά με στοιχεία του μοντερνισμού. Στο φόντο, ένα ασπρόμαυρο φωτογραφικό τρίπτυχο του Νικολάου Ντε Γκρες με τον ναό του Ποσειδώνα στο Σούνιο προσθέτει, την όχι απαραίτητη αναφορά στην ελληνική αρχαιότητα.

Κομψότητα και άνεση

Ξύλινη φυσικά, και με χαρακτηριστικά κυρτά, λεπτά πόδια, που έδιναν στο έπιπλο εξαιρετική χάρη και κομψότητα –σήμερα θεωρούνται και αχίλλειος πτέρνα του λόγω πιθανής ευθραυστότητας – αυτή η καρέκλα είχε κι άλλα ενδιαφέροντα στοιχεία: Την καμπυλόγραμμη πλάτη, ευφυώς σχεδιασμένη ώστε να αγκαλιάζει το σώμα και κάθισμα φτιαγμένο από τέσσερεις καμπυλωμένες ράβδους με έναν ιστό από δερμάτινες λωρίδες, που πρόσφεραν άνεση.

Δεδομένου εξάλλου, ότι τα βασικά της μέρη ήταν κατασκευασμένα από μασίφ ξύλο οξιάς ή δρυός φαίνεται, ότι ταυτόχρονα ήταν και ελαφριά. Αυτό δείχνει τουλάχιστον, η παράσταση ενός αγγείου στο οποίο ένας σάτυρος απεικονίζεται να μεταφέρει έναν κλισμό στον ώμο του χωρίς καμία προσπάθεια. Σε κάθε περίπτωση όμως, απαιτούνταν ιδιαίτερη δεξιοτεχνία για την κατασκευή της ενώ σαφώς επρόκειτο για ένα έπιπλο, που απευθυνόταν σε συγκεκριμένη οικονομική τάξη.

Είναι παράξενο πάντως, πώς το έπιπλο αυτό εξέλιπε στη συνέχεια, κατά την Ελληνιστική εποχή, αφού δεν εμφανίζεται πια σε παραστάσεις.

Οι νεώτερες εκδοχές

Η επανεμφάνιση του κλισμού θα γίνει δεκαπέντε αιώνες αργότερα, όταν ο Νεοκλασικισμός επικρατεί στην Ευρώπη ως κυρίαρχο ρεύμα που θα διαρκέσει επί μακρόν. Στο Παρίσι συναντώνται οι πρώτες καρέκλες, απομιμήσεις του κλισμού, τον 18ο αιώνα συνδεδεμένες με τον Ζαν Λουί Νταβίντ, που εκτός από επίσημος ζωγράφος του Ναπολέοντα άντλησε σε μεγάλο βαθμό τα θέματα του από την αρχαιοελληνική μυθολογία και ιστορία.

Στη Γαλλία πάντα, του 18ου αιώνα, τον δικό του κλισμό σχεδιάζει και ο αρχιτέκτονας Ζαν-Ζακ Λεκέ, μάλιστα για ένα ξενοδοχείο, όπως επίσης και ο βρετανός ζωγράφος Τζόζεφ Ράιτ ενώ περνώντας πια στον 19ο ο αμερικανός αρχιτέκτονας Μπένζαμιν Χένρι Λατρόμπ θα σχεδιάσει κι αυτός έναν κλισμό στην Φιλαδέλφεια, όπως και οι κατασκευαστές επίπλων Τζον και Χιου Φινλεϊ στη Βαλτιμόρη.

Στις αρχές του 20ού αιώνα τέλος, μια νέα, απλούστερη εκδοχή του κλισμού προέκυψε, σε συνδυασμό με την αρτ ντεκό από τον δανό σχεδιαστή Έντβαρντ Τόμσπον. Δείγματα από αυτές τις καρέκλες υπάρχουν έτσι, σε διάφορα μουσεία από το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης Νέας Υόρκης ως το Μουσείο Τέχνης της Δανίας

Σύμβολο διαχρονικότητας

Σήμερα στο περίπτερο της Stefanidou Tsoukala Gallery στην Art Athina τα δύο ζευγάρια κλισμών παρουσιάζονται μαζί και μία άλλη, εντελώς σύγχρονη, αφαιρετική εκδοχή από τη συλλογή Blue Cycle, τις καρέκλες που είναι κατασκευασμένες από θαλάσσια πλαστικά και άλλα ανακυκλωμένα υλικά. (Το πρόγραμμα BlueCycle λειτουργεί υπό την αιγίδα του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη και στηρίζεται στην έρευνα, τις νέες τεχνολογίες και την καινοτομία για την εξεύρεση λύσεων για τα θαλάσσια πλαστικά απορρίμματα.)

«Η καρέκλα klismos είναι για εμένα κάτι περισσότερο από ένα αντικείμενο design, είναι ένα σύμβολο διαχρονικότητας και πολιτιστικής συνέχειας», όπως δηλώνει η Λώρα Τσουκαλά, διευθύντρια της γκαλερί. «Με αυτή την έκθεση θέλουμε να τιμήσουμε την ελληνική κληρονομιά, να αναδείξουμε τους δημιουργούς που την επανερμήνευσαν και να εντάξουμε τη βιωσιμότητα στον διάλογο για το design του μέλλοντος».

Διαβάστε επίσης:

Χορός εκατομμυρίων για την συλλογή της Πολίν Καρπίδα- Θρίαμβος η δημοπρασία

Τα Μπαλέτα Béjart της Λωζάνης μάγεψαν το κοινό: Μια μοναδική βραδιά για τα παιδιά της Ένωσης «Μαζί για το Παιδί»

Μεγάλη επιστροφή 86 αρχαιοτήτων – Άγνωστος ο συλλέκτης