Ελληνικό το πρώτο κτήριο για την φροντίδα ηλικιωμένων στον κόσμο – Ανακάλυψη στα Υψίπεδα του Γκολάν

Μία ελληνιστική και στην συνέχεια βυζαντινή πόλη. Με ένα όνομα καθαρά ελληνικό, που της έδωσαν οι Έλληνες ιδρυτές της περί το 200 π.Χ. Και με μία εντυπωσιακή ανακάλυψη σήμερα, για την φροντίδα των ηλικιωμένων ανθρώπων, πριν από πολλούς αιώνες. Πρόκειται για την πόλη Ίππος στα Υψίπεδα του Γκολάν κοντά στην θάλασσα της Γαλιλαίας, όπου ερευνητές του Πανεπιστημίου της Χάιφα αποκάλυψαν ένα μωσαϊκό με ελληνική επιγραφή, στην οποία διαβάζουμε μια ασυνήθιστη ευχή: «Ειρήνη τοις γέρονσιν» (Ειρήνη στους πρεσβύτερους).

Φράση, που για τους αρχαιολόγους δηλώνει πιθανότατα την ύπαρξη ενός γηροκομείου, του παλαιότερου γνωστού ως σήμερα, καθώς χρονολογείται στην Βυζαντινή εποχή, στα τέλη του 4ου ή το αργότερο στις αρχές του 5ου μ.Χ. αιώνα. Όταν η πόλη αποτελούσε σημαντικό χριστιανικό κέντρο λειτουργώντας ως έδρα επισκόπου και διαθέτοντας τουλάχιστον επτά εκκλησίες.

«Είναι η ζωντανή απόδειξη, ότι η φροντίδα και το ενδιαφέρον για τους ηλικιωμένους δεν είναι μια σύγχρονη ιδέα αλλά αποτελούσε μέρος των κοινωνικών θεσμών πριν από περίπου 1.600 χρόνια», όπως λέει ο συν-διευθυντής του ανασκαφικού έργου δρ. Μάικλ ΄Αιζενμπεργκ του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας Zinman και του Τμήματος Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο της Χάιφα.

Κι ενώ η ύπαρξη τέτοιων θεσμών είναι γνωστή από γραπτές πηγές του 5ου και 6ου αιώνα, αυτή είναι η πρώτη φορά, που εντοπίζονται τα φυσικά στοιχεία, οι αποδείξεις δηλαδή, που συνδέονται άμεσα με αυτές τις δραστηριότητες. «Η άμεση αναφορά της επιγραφής σε μία συγκεκριμένη ηλικιακή ομάδα σε συνδυασμό με άλλα χαρακτηριστικά του κτηρίου στο οποίο βρέθηκε και του αστικού πλαισίου του, προτείνει μια οργανωμένη κοινωνική υποδομή, που είχε σχεδιαστεί για να παρέχει φροντίδα και αξιοπρέπεια στους χριστιανούς ηλικιωμένους», συμπληρώνει ο αρχαιολόγος.

Τα ευρήματα της έρευνας, την οποία υπογράφουν πλην του δρα Άιζενμπεργκ, η δρ Αρλέτα Κοβαλέβσκα του Ινστιτούτου Αρχαιολογίας Zinman και ο καθηγητής επιγραφικής Γκρέγκορ Στάαμπ του Πανεπιστημίου της Κολωνίας δημοσιεύτηκαν πρόσφατα στο κορυφαίο επιστημονικό περιοδικό «Zeitsschrift für Papyrologie und Epigraphik».

Το ψηφιδωτό

Η επιγραφή ήρθε στο φως κατά την διάρκεια των ανασκαφών στο Εθνικό Πάρκος Ίππος (Σούσιτα στα εβραϊκά, που σημαίνει επίσης ίππος) σε έναν λόφο στις πλαγιές των Υψιπέδων του Γκολάν, όπου διατηρούνται τα ερείπια της αρχαίας πόλης. Η αρχαιολογική έρευνα σ΄αυτήν την χριστιανική πόλη μάλιστα, έχει ξεκινήσει από το 2000. Και όπως έχουν δείξει τα ευρήματα, κατά την βυζαντινή περίοδο η Ίππος λειτουργούσε ως θρησκευτικός, κοινωνικός και οικονομικός κόμβος, με τους κεντρικούς δρόμους της – τον κύριο decumanus maximus και ένα δίκτυο cardo – ως πρωταρχικές οδικές αρτηρίες.

Το ψηφιδωτό αποκαλύφθηκε κοντά στη διασταύρωση δύο μεγάλων δρόμων, περίπου 100 μέτρα από την κεντρική πλατεία, μέσα σε ένα από τα γύρω οικιστικά τετράγωνα. Η ερευνητική ομάδα ανέλυσε την ελληνική επιγραφή γλωσσικά, στυλιστικά και με βάση τα συμφραζόμενα ενώ αναζήτησε υλικό και από τις ιστορικές πηγές της Βυζαντινής περιόδου, που αναφέρουν ιδρύματα για τους ηλικιωμένους. Εξέτασαν επίσης εικονικές απεικονίσεις γύρω από την επιγραφή, συμπεριλαμβανομένων αυτών που δείχνουν αιγυπτιακές χήνες, κυπαρίσσια, φρούτα και αγγεία. Σύμφωνα με τους ερευνητές, το ψηφιδωτό είχε εγκατασταθεί μάλιστα κοντά στην είσοδο του κτιρίου, τοποθετημένο σε κεντρικό σημείο ώστε να είναι ορατό σε όσους εισέρχονταν σε αυτό.

Η Αντιόχεια Ίππος και οι Σελευκίδες

Το εύρημα ρίχνει νέο φως στο ρόλο των ηλικιωμένων στη βυζαντινή χριστιανική κοινωνία και υπογραμμίζει, ότι η κοινωνία αυτή ίδρυσε όχι μόνο εκκλησίες και θρησκευτικά κτήρια, αλλά και καθιέρωσε θεσμούς με καθημερινές κοινωνικές λειτουργίες, όπως καταθέτουν οι ερευνητές. «Ηταν ένας κοινός και πνευματικός θεσμός ενσωματωμένος στον ιστό της ζωής της πόλης και αντανακλούσε τις κοινωνικές αξίες της περιόδου.

Η επιγραφή απευθύνεται άμεσα σε ένα συγκεκριμένο κοινό και αποτελεί μία σπάνια ματιά στην καθημερινή ζωή των ηλικιωμένων στην αρχαιότητα. Μπορεί να παρέχει μία από τις πρώτες υλικές μαρτυρίες στους Αγίους Τόπους, δείχνοντας πώς η χριστιανική κοινότητα άρχισε να αναλαμβάνει ευθύνες για τη φροντίδα που είχε προηγουμένως αντιμετωπιστεί μόνο από τα οικογενειακά δίκτυα. Αυτή η εξέλιξη πιθανότατα αντανακλά νέους χριστιανικούς τρόπους ζωής έξω από τις παραδοσιακές οικογενειακές δομές, όπως ο μοναχισμός», καταλήγουν οι ερευνητές.

Όσον αφορά την πόλη θεωρείται, ότι υπήρξε αρχικά συνοριακό φρούριο για τους Σελευκίδες -της δυναστείας του Σέλευκου, ενός εκ των διαδόχων του Μεγάλου Αλεξάνδρου. Η πλήρης ονομασία της άλλωστε, Αντιόχεια Ίππος παραπέμπει σε αυτούς ενώ τα χαρακτηριστικά της ήταν απολύτως ελληνικά, με έναν ναό, μία κεντρική αγορά και άλλες δημόσιες κατασκευές. Το δεύτερο συνθετικό « Ίππος», εξάλλου φέρεται να δόθηκε από την εικόνα του οροπέδιου από ψηλά, που μοιάζει πολύ αμυδρά με το κεφάλι και τον λαιμό ενός αλόγου.

Τον 1ο π.Χ. αιώνα πάντως η πόλη πέρασε στους Ρωμαίους αποτελώντας μέρος της Δεκάπολης, μιας ομάδας πόλεων στη ρωμαϊκή Παλαιστίνη, που ήταν πολιτισμικά συνδεδεμένες περισσότερο με την Ελλάδα και την Ρώμη παρά με την Μέση Ανατολή. Στην συνέχεια υπήρξε μέρος της Βυζαντινής αυτοκρατορίας φυσικά και εξακολούθησε να υπάρχει μετά την μουσουλμανική κατάκτηση, ώσπου όμως καταστράφηκε από έναν μεγάλο σεισμό το 749 μ.Χ. Μετά από αυτό, η τοποθεσία εγκαταλείφθηκε και δεν ξανακατοικήθηκε ποτέ.

Διαβάστε επίσης:

Η αθηναϊκή πολυκατοικία – Έκθεση Μιλάκη στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο

«Μαζί με το Παιδί» τα μπαλέτα Μωρίς Μπεζάρ

Υπουργείο Πολιτισμού: Η ”οικία Κοκοβίκου” μετατρέπεται σε χώρο προβολής ταινιών – Τι δήλωσε η υπουργός Πολιτισμού