Την ανάγκη δημιουργίας ενός αναβαπτισμένου Ευρωπαϊκού πατριωτισμού που θα δώσει όραμα στους ευρωπαίους πολίτες για την ολοκλήρωση του ReArm Europe μας τονίζει ο κ. Σωτήρης Σέρμπος, Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνούς Πολιτικής στο Δημοκρίτειο Πανεπιστήμιο Θράκης.

Ο κ. Σέρμπος μας αναλύει τις αναγκαίες προϋποθέσεις για να ευδοκιμήσει τόσο η ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία όσο και για να μετεξελιχθεί αυτό το mega εγχείρημα στο εξίσου σημαντικό ενός κοινού Ευρωπαϊκού στρατού, αναφέροντας και τον αντίκτυπο αυτών των δυο στην Ελλάδα.

1

Ακολουθεί η συνέντευξη του Αναπληρωτή Καθηγητή Σωτήρη Σέρμπου στο mononews.gr

Ποιες προϋποθέσεις χρειάζονται από την Ευρωπαϊκή Ένωση για να ευδοκιμήσει στο βάθος χρόνου το Readiness 2030.

Νομίζω αυτό που απαιτείται, είναι ισχυρή πολιτική βούληση και δέσμευση η οποία όμως πρέπει να είναι διαρκής και σταθερή ανεξάρτητα από τους ιδιαίτερα απαιτητικούς εκλογικούς κύκλους και κρίσιμες αναμετρήσεις που θα μεσολαβήσουν στην Ευρώπη τα χρόνια που έρχονται.

Δεύτερον το σκέλος της χρηματοδότησης το οποίο όμως πρέπει να γίνει με έναν ισορροπημένο τρόπο που θα μπορέσουν όλα τα κράτη μέλη να κινηθούν προς την ίδια κατεύθυνση και τονίζω όσον αφορά αυτό το κομμάτι, είναι διαφορετικό το να φτιάξουν μια Ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία από μια συλλογική Ευρωπαϊκή άμυνα ή ακόμα καλύτερα έναν Eυρωστρατό. Πρέπει να κρατήσουμε την ισορροπία και σε καμία περίπτωση να μην γύρει η πλάστιγγα μπροστά σε εθνικές αμιγώς προτεραιότητες.

Το τρίτο και πάρα πολύ σημαντικό είναι το ζήτημα της κοινωνικής νομιμοποίησης. Να υπάρχει δηλαδή υποστήριξη, να υπάρχει εμπιστοσύνη από τον μέσο Ευρωπαίο για την αναγκαιότητα αυτής της πολιτικής. Θυμίζω στους αναγνώστες μας ότι η Ευρώπη ήταν πάντα ένα Project ειρήνης. Δεν μιλούσαμε ποτέ για μια Ευρώπη με σκληρή ισχύ. Και αυτό έρχεται σε μια περίοδο τρομερά απαιτητική και για τις ευρωπαϊκές οικονομίες.

Ποια αντίληψη επικρατεί εντός της Ε.Ε. για τις ενδεχόμενες απειλές;

Η αντίληψη για τις απειλές, ποιες ακριβώς είναι, ποιος είναι ο εχθρός, πέρα από το ζήτημα της Ρωσίας, είναι κάτι που δεν το έχουμε δει ούτε και σε επίσημα κείμενα. Χρειάζεται μια συμπεριληπτική και ολοκληρωμένη έννοια της ασφάλειας που θα αφορά και τον Ευρωπαϊκό Νότο. Ένα ζήτημα αν θέλετε είναι αυτό.

Ένα άλλο είναι με ποιον τρόπο θα πρέπει να συνεργαστούμε με τρίτες χώρες. Δηλαδή αυτό που ακούτε τα ομονοούντα κράτη. Τι συνεπάγετε αυτό; Είναι πολύ γενικό. Μας ενδιαφέρει για παράδειγμα ο βαθμός ευθυγράμμισης τους με τον πυρήνα της κοινής ευρωπαϊκής εξωτερικής πολιτικής και των αποφάσεων που λαμβάνονται. Για παράδειγμα η Τουρκία έχει μια ευθυγράμμιση της τάξης του 5-6%.

Τι ισχύει περί χρηματοδότησης;

Το κομμάτι της χρηματοδότησης, είναι ένας λόγος παραπάνω να εξασφαλίσει η Ευρώπη την κοινωνική νομιμοποίηση αυτού του εγχειρήματος. Διότι ως τώρα αυτά που έχουμε δει στην περίπτωση του ReArm είναι ότι η μερίδα του Λέοντος θα έρθει από εθνικούς προϋπολογισμούς ή από την δυνατότητα να υπάρχουν οι ρήτρες διαφυγής και ένα άλλο κομμάτι από τα δάνεια. Αυτό όμως δεν ασφαλίζει μια στρατηγική κατεύθυνση ισορροπημένη μεταξύ όλων των κρατών μελών για καλύτερη άμυνα και προφανώς, προσέξτε, μιλάω και για τα θέματα του συντονισμού.

Δηλαδή αυτό που λέμε interoperability (διαλειτουργικότητας) και standardization(τυποποίησης), που είναι πάρα πολύ σημαντικό.

Ποια χώρα θα ρυθμίσει τις εξελίξεις στα εξοπλιστικά;

Εδώ ο ρυθμιστής θα είναι η Γερμανία, η οποία αυτή τη στιγμή, αυτό που ακούμε και από επισκέψεις και επαφές με Γερμανούς αξιωματούχους, είναι ότι η Γερμανία επέστρεψε και πλέον θα βλέπει στρατηγικά αυτά τα ζητήματα.

Πώς θα ρυθμίσουμε τα χρηματοδοτικά;

Θα πρέπει να πράξουμε αυτό που κάναμε και στην πανδημία, με το RRF και το Ταμείο Ανάκαμψης, αυτό να είναι το ίδιο το μοντέλο, δηλαδή το ζήτημα των ευρωομολόγων για την άμυνα, που θα είχανε και μια πολύ θετική ανταπόκριση αυτή τη στιγμή από τις διεθνείς αγορές, είναι κάτι, δηλαδή, η ανάληψη κοινού χρέους, που πρέπει να το εξασφαλίσουμε.

Ποιο θα μπορούσε να είναι αυτό το κοινό όραμα το οποίο θα έχει απήχηση και στην κοινωνία και ποιες κατευθύνσεις μπορούν να πάρουν οι κυβερνήσεις αλλά και συλλογικά η Ευρώπη. Η Κομισιόν, δηλαδή τι μπορεί να προβάλλει ως κοινό όραμα για την άμυνα ;

Δεν μπορεί αυτό το όραμα να το σηκώσει ένας γραφειοκρατικός οργανισμός που ήδη αντιμετωπίζει σοβαρές παθογένειες κατά την υλοποίηση των πολιτικών που αναλαμβάνει.

Εδώ τώρα μπαίνετε στον σκληρό πυρήνα ενός πολιτικού ζητήματος που για αυτό είπα ότι είναι mega project για την Ευρώπη.

Θυμάμαι πόσο προσεκτικός στις τοποθετήσεις του για την άμυνα και την ασφάλεια υπήρξε ο Ζακ Ντελόρ. Πέρα από τον περισσότερο χρόνο που θα απαιτηθεί, αναγνώριζε πως η ιδέα ενός «ευρωστρατού» δεν υπακούει μόνο στον ορθολογισμό της οικονομίας και της αγοράς αλλά εισέρχεται στα άδυτα των εθνικών-κρατών. Στα σκοτεινά μονοπάτια της παρόρμησης, του πάθους και της επίκλησης συναισθήματος. Χωρίς συναίσθημα δεν μπορείς να μοιραστείς στρατιώτες που θα εμπνευστούν από τις ηγεσίες τους. Προστατεύοντας τις κοινωνίες και θωρακίζοντας την ανθεκτικότητα τους. Χύνοντας το αίμα τους στο κυνήγι εφιάλτη και ονείρου.

Στο προτελευταίο βιβλίο του ο Κίσινγκερ σημειώνει πως η ηγεσία καθίσταται απολύτως ουσιώδης σε περιόδους μετάβασης, όταν οι αξίες και οι θεσμοί χάνουν τη σημασία τους και το περίγραμμα ενός άξιου μέλλοντος αποτελεί πεδίο σύγκρουσης και αντιπαράθεσης. Σχολιάζοντας τον Ντε Γκωλ, καταλήγει: «Η πιο ουσιαστική συνεισφορά του ήταν ότι παρέλαβε μια χώρα που είχε χάσει την πίστη στον εαυτό της και έθεσε ως στόχο του, όχι την απόλυτη επικράτηση αλλά ένα είδος αναζωογόνησης της χαμένης της πίστης». Το ίδιο ισχύει για την ΕΕ και την επιβίωση της. Διψάει για έναν αναβαπτισμένο ευρωπαϊκό πατριωτισμό. Με τολμηρές ηγεσίες που θα συνομολογήσουν πράξεις πίστης. Μετατρέποντας την υπονομευμένη ελπίδα σε περήφανη ιστορία.

Για μένα ένα ερώτημα είναι αν και κατά πόσο μπορούμε να φτιάξουμε ένα νέο αφήγημα αναβαπτισμένου ευρωπαϊκού πατριωτισμού μπροστά στα νέα γεωπολιτικά δεδομένα και το δομικό πρόβλημα που αυτή τη στιγμή αντιμετωπίζει η Ευρώπη προκειμένου να παραμείνει κεντρικό υποκείμενο των διεθνών σχέσεων γιατί πρέπει να βρούμε ένα τρόπο να απευθυνθούμε και στις νεότερες γενιές γιατί όχι μόνο δεν έχουν τα βιώματα του Δεύτερου Παγκοσμίου Πολέμου, δεν άκουσαν καν ιστορίες από τους παππούδες και τις γιαγιάδες τους για αυτά τα θέματα.

Είναι όμως αυτές οι νέες γενιές που θα πάρουν την σκυτάλη της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης γιατί περισσότερη άμυνα χωρίς περισσότερη Ευρώπη γενικότερα είναι κάτι που δεν θα είναι εφικτό να φτάσει εκεί που θέλουμε και θα το δείξει στον άλλον.

Δεν αρκεί ο ορθολογισμός που έχει υιοθετηθεί από τις ευρωπαϊκές ηγεσίες;

Ο ορθολογισμός, τον οποίο χρησιμοποιούσαν οι πολιτικές ελίτ του παρελθόντος δεν είναι πλέον αρκετός, ειδικά όταν στην στροφή του δρόμου καραδοκεί ο διαιρετικός λαϊκισμός και μια Ευρώπη με περισσότερο λαϊκισμό θα δυσκολεύσει ακόμα περισσότερο τη λήψη αποφάσεων και το συλλογικό ευρωπαϊκό απέναντι στο εθνικό. Φανταστείτε μια Ευρώπη που θα αρχίσει να λέει ο καθένας «πρώτα η χώρα μου», τι αποτελέσματα θα έχει αυτό για την πολιτική ασφάλειας και άμυνας της Ευρώπης.

Το θέμα είναι πως θα μπορέσεις με πράξεις πίστης να πείσεις τον μέσο ευρωπαίο και εκεί νομίζω είναι ο αναβαπτισμένος ευρωπαϊκός πατριωτισμός που πρέπει να είναι εξωστρεφής αλλά αυτό προϋποθέτει και μια αλλαγή υποδείγματος εκ μέρους των ευρωπαϊκών ηγεσιών.

Όσον αφορά στην κουβέντα Ντράγκι – Μυτιληναίου γιατί σχετίζεται με τα λεγόμενα σας. Ο Ντράγκι, αν τον ερμηνεύσουμε, καταλήγει ότι δεν είναι εφικτό το «πρώτα η χώρα μου» ούτε στον βορρά ούτε στον Νότο αυτή τη στιγμή. Η σκέψη του οδηγεί σε ένωση στρατών, προέτρεψε σε ευρωπαϊκό στρατό.

Προφανώς. Είναι το ζήτημα του interoperability και standardization ή ενός εξευρωπαϊσμού του ΝΑΤΟ, αν θες ως ΕΕ υποθετικά αργότερα να προετοιμαστείς και για μια απόλυτη αποχώρηση της Αμερικής, το βασικό.

Επομένως κρίνετε ότι χρειαζόμαστε ευρωπαϊκό στρατό τώρα;

Φυσικά. Όμως όχι τώρα, αυτό πρέπει να είναι το mega Project σε βάθος δεκαετίας.

Δεν θα φτάσουμε όμως ποτέ εκεί, αν δεν υπάρξει αυτό που έχει πει και ο Ντράγκι, το έχω πει και εγώ πολλές φορές, μια περισσότερο πολιτική Ευρώπη. Αυτό σημαίνει η ελλιπής αρχιτεκτονική της Ευρωζώνης, τα ζητήματα των μακροοικονομικών ανισορροπιών, αυτό που λέμε το Fiscal Union, οι εκθέσεις Ντράγκι και Λέτα. Αυτά είναι ζητήματα τα οποία πρέπει να αντιμετωπιστούν. Αλλιώς κανένα εθνικό κράτος δεν θα φτάσει σε αυτό που λέτε Ευρωστρατό, γιατί θα ακουμπάει το σκληρό πλαίσιο της εθνικής κυριαρχίας. Πρέπει να είναι πάρα πολύ σίγουρο ότι το Project αυτό θα προχωρήσει. Και γι’ αυτό και ο Ντράγκι έβαλε τρία σενάρια μπροστά μας.

1.Ή να παραλύσουμε και να μην κάνουμε τίποτα
2. ή να ακολουθήσουμε αυτόν τον δρόμο που αυτό επιτάσσεται ο ορθολογισμός, αλλά μην τον παίρνετε δεδομένο πλέον, αν δεν αλλάξει το συνολικό αφήγημα, δηλαδή περισσότερης ολοκλήρωσης που κάποιος σου λέει ότι είσαι καταδικασμένος, το διαίρει και βασίλευε σε αυτόν τον νέο κόσμο που αναδύεται για την Ευρώπη θα είναι η ταφόπλακα της ουσιαστικά.
3. Ο τρίτος δρόμος είναι αυτούς που ακολουθούσαμε έως τώρα, το κουτσό-καταφέρνουμε, δεν μας οδήγησε πουθενά.

Τι μπορεί να κάνει η Ελλάδα για τη δικιά της επιβίωση εντός και εκτός Ευρώπης;

Η Ελλάδα αυτή τη στιγμή δεν έχει εναλλακτικές στρατηγικού προσανατολισμού άρα θα έβγαινε ευνοημένη αν όλα αυτά που λέμε στο δυτικό σενάριο καρποφορούσαν με την επιφύλαξη ότι θα πρέπει να είμαστε πάρα πολύ προσεκτικοί όσον αφορά τις συνεργασίες μας με τρίτες χώρες.

Ασφαλώς η συλλογική ευρωπαϊκή άμυνα θα ήταν κάτι απολύτως θετικό για μας, θα μας βοηθούσε να εξισορροπήσουμε ακόμα καλύτερα την απειλή εξ ανατολών άλλα ενδεχομένως να υποχρεώσουμε και την Τουρκία αργότερα σε μια πορεία εκλογίκευσης που θα περνάει και μέσα από το πλαίσιο που σας είπα.

Το ποιο όμως ανησυχητικό για όλες τις χώρες του Ευρωπαϊκού Νότου είναι επειδή δεν μπορούμε να αλλάξουμε τη γεωγραφία μας η γειτνίαση που υπάρχει σε αυτό που λέμε εγγύς εξωτερικό με την περιοχή MENA και το τι είναι διατεθειμένη να κάνει αργότερα η Ευρώπη για να εντοπίσει τις ρίζες αυτών των προβλημάτων ακόμα και με την προβολή σκληρής ισχύος είναι κάτι που αν δεν περπατήσει θα μας επηρεάσει και μας άμεσα όχι να έχει βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα.