Βασίλης Χειρδάρης: Η πραγματικότητα αποδεικνύει ότι η αυστηροποίηση δεν μειώνει την εγκληματικότητα

Οι νέοι κώδικες που αφορούν την ποινική δικαιοσύνη οδεύουν στο πέμπτο έτος τους και το Υπουργείο Δικαιοσύνης αποφάσισε την έκτη (6) και ριζική τροποποίησή τους! Πάνω από μία τροποποίηση κατ΄έτος σε ένα χώρο που απαιτεί ασφάλεια δικαίου και που οι νομοθετικές αλλαγές χρειάζονται επαρκή χρόνο για να αφομοιωθούν, να δοκιμασθούν και να βγουν ασφαλή συμπεράσματα. Αποτελεί παγκόσμιο φαινόμενο η νέα νομοθεσία να αντικαθίσταται από νεότερη χωρίς η πρακτική υλοποίηση της  προηγούμενης να αποδώσει θετικά ή αρνητικά αποτελέσματα. Δυστυχώς η νομοθέτηση στην χώρα μας αποτελεί συνδυασμό πρόσκαιρης επικαιρότητας, ικανοποίηση δημοσίων αισθημάτων και εν θερμώ  πολιτική  απάντηση στην πίεση των γεγονότων που διαμορφώνονται από τα ΜΜΕ. Με δυό λόγια η επικαιρότητα επικρατεί της ασφάλειας δικαίου!

Οι νέες τροποποιήσεις έχουν ξεσηκώσει θύελλα αντιδράσεων από πολλαπλές πηγές (καθηγητές της νομικής, επιστήμονες, δικηγόρους, δικαστές). Όχι άδικα. Εστιάζονται στην αυστηροποίηση των ποινών και της εκτέλεσής τους, στην λεγόμενη «επιτάχυνση» των ποινικών δικών και στην επικράτηση ενός μοντέλου εκδίκασης των υποθέσεων από ένα δικαστή.

Η πρακτική όμως και τα δεδομένα της ελληνικής (αλλά και παγκόσμιας) πραγματικότητας διαψεύδουν τις φιλοδοξίες του Υπουργείου Δικαιοσύνης.

Η βασική κατεύθυνση της δυναμικής αυστηροποίησης της ποινικής νομοθεσίας, ενεργή πολιτική του ίδιου Υπουργείου τα τελευταία χρόνια, έχει καταρριφθεί  από την πραγματικότητα.

Χαρακτηριστικά παραδείγματα η υπέρμετρη αυστηροποίηση που επιχειρήθηκε μετά τους νέους κώδικες κυρίως για τα αδικήματα της ανθρωποκτονίας  και του εμπρησμού.

Για την ανθρωποκτονία η ποινή από κάθειρξη τουλάχιστον 10 ετών ή ισόβια έγινε μία, αποκλειστικά ισόβια. Δεν άφησε ο νομοθέτης  περιθώριο εκτίμησης να δικάσει το δικαστήριο και επι της ποινής (εκτός της ενοχής) αλλά ανέλαβε  ο ίδιος να «δικάσει» και να επιβάλλει  την μία και μοναδική ποινή της ισόβιας κάθειρξης. Αυτή η προβληματική (από πλευράς Συντάγματος, ΕΣΔΑ και ΔΣΑΠΔ) νομοθετική επιβολή της μίας ανώτατης ποινής, που σημαίνει το υπέρτατο όριο της αυστηροποίησης, δεν δημιούργησε καμία απολύτως αποτροπή η ανάσχεση του εγκλήματος αυτού. Το αντίθετο. Αυξήθηκαν οι ανθρωποκτονίες (κυρίως «γυναικοκτονίες»)! Μία ματιά στην καθημερινή ειδησεογραφία αρκεί για να διαπιστώσει την εκκωφαντική αύξησή τους!

Το ίδιο και χειρότερο συνέβη και με την αυστηροποίηση της νομοθεσίας για τον εμπρησμό! Μετά την αυστηροποίηση άνθισαν υπέρμετρα οι εμπρηστές και κάψανε κυριολεκτικά όλη την Ελλάδα.

Άραγε η αυστηροποίηση των ποινών και της εκτέλεσής τους απέτρεψε κανέναν να εγκληματίσει; Βεβαίως και όχι. Το αποτέλεσμα είναι απογοητευτικό.  Αλλά και διεθνώς τα ίδια γίνονται. Στις ΗΠΑ που ακόμα υφίσταται η ποινή του θανάτου σε κάποιες πολιτείες και επιβάλλονται εξοντωτικές ποινές η εγκληματικότητα ανθεί και αυξάνεται. Το αντίθετο γίνεται στις Σκανδιναβικές χώρες που το ποινολόγιο είναι επιεικές και η εγκληματικότητα είναι σαφώς μικρότερη.

Ο εγκληματίας δεν μελετά το πλαίσιο των ποινών όταν αποφασίζει να εγκληματίσει, ούτε εάν εκτίσει στις φυλακές 2 ή 3/5 της ποινής του. Αυτό που τον ενδιαφέρει είναι η μη ανακάλυψή του. Η αναποτελεσματικότητα των διωκτικών αρχών είναι η κύρια αιτία αύξησης της εγκληματικότητας.

Πλέον αυτών η θεσμοθέτηση έκτισης ποινών και για την ήπια εγκληματικότητα (πλημμελήματα) θα δημιουργήσει το αδιαχώρητο στις ήδη κορεσμένες φυλακές της χώρας μας, θα αυξήσει υπέρμετρα τους πόρους που χρειάζονται και ο συγχρωτισμός κρατουμένων μικρής παραβατικότητας με άλλους σοβαρής θα δημιουργήσει νέα άνθιση στην υψηλή εγκληματικότητα μετά τη στρατολόγηση και εκπαίδευση στις ακατάλληλα σωφρονιστικά φυλακές  των κρατουμένων για μικροαδικήματα από τους μεγαλοπαραβάτες. Έτσι σύντομα θα υπερκορεστούν πάλι οι φυλακές και θα γίνει αναγκαστικά αποσυμφόρηση.

Άραγε με τις νέες ρυθμίσεις που προβλέπουν αλλαγές στις αναβολές, όπου θα χορηγείται μόνο μία θα υπάρξει επιτάχυνση; Εκτιμώ ότι θα γίνει το αντίθετο. Τα πινάκια των δικαστηρίων είναι υπερφορτωμένα. Δεν μπορεί το δικαστήριο να δικάσει σε διάστημα μόλις 5 ωρών (από 09.00-15.00 αναιρουμένης μιας τουλάχιστον ώρα για διάλλειμα κλπ) 40 υποθέσεις. Αν μπορεί να συζητήσει 20, δεν έχει κανένα νόημα αν αναβληθούν οι 8 ή 15 από τις 40 του πινακίου, αφού πάλι θα δικάσει τον ίδιο αριθμό  και θα αναβληθούν οι υπόλοιπες. Χρειάζονται μεγαλύτερες και αποτελεσματικότερες αλλαγές (πχ αύξηση αιθουσών, ωραρίου, δικαστών, γραμματέων, μηχανογράφηση, χρήση στατιστικής, καλύτερη κατανομή υποθέσεων). Το ίδιο θα συμβεί και με την ελαχιστοποίηση της προδικασίας, που θα οδηγήσει σε αύξηση των εκδικαζομένων υποθέσεων αφού δεν θα  αφαιρούνται υποθέσεις από τους εισαγγελείς ή τα Συμβούλια.

Τέλος η επιτάχυνση μέσω της αύξησης της αρμοδιότητας των μονομελών συνθέσεων, της μη κατάθεσης  των αστυνομικών  ως μαρτύρων στα δικαστήρια κλπ θα υποβαθμίσει την  ποιότητα της απονομής της δικαιοσύνης και θα αυξήσει τις καταδικαστικές αποφάσεις σε βάρος της χώρας μας από το Δικαστήριο του Στρασβούργου για παραβιάσεις της ΕΣΔΑ.

Το ζητούμενο δεν είναι μόνον η επιτάχυνση αλλά και η απόδοση δικαιοσύνης μέσα στα πλαίσια της δίκαιης δίκης. Για να γίνει αυτό απαιτείται αποτελεσματικότητα, ποιότητα απονομής δικαιοσύνης, δυνατότητα απρόσκοπτης πρόσβασης σε δικαστήριο και ευθυκρισία των δικαστών. Το τελευταίο για σοβαρές υποθέσεις επιτυγχάνεται με πολυμελείς συνθέσεις που δημιουργούν την ασφάλεια στους πολίτες για απονομή πραγματικής δικαιοσύνης και περιορισμό των αυθαιρεσιών.

Η δικαιοσύνη δεν είναι αγώνας σπριντ ταχύτητας. Είναι το τελευταίο καταφύγιο κάθε πολίτη, οφείλοντας να είναι ασφαλές και δίκαιο.

Αυτό επιτυγχάνεται άραγε με το νομοσχέδιο; Φοβάμαι πως όχι…

 

*Ο Βασίλης Χειρδάρης είναι Ποινικολόγος

Διαβάστε επίσης:

Μαρίνος Σκανδάμης: Ο νέος ποινικός κώδικας των ΣΔΙΤ

Ηλίας Μπίσιας: Οι αδιανόητες καθυστερήσεις στην απονομή δικαιοσύνης οδηγούν σε θεσμική πτώχευση – Τι αλλαγές φέρνει το νομοσχέδιο

Πολυχρόνης Τσιρίδης: Θνησιγενείς οι παρεμβάσεις στους Ποινικούς Κώδικες