Βαδίζοντας προς την ύφεση

Για μία ακόμη φορά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα απέδειξε ότι σχεδιάζει σε βάθος χρόνου, με ρεαλισμό και λαμβάνοντας υπόψη πραγματικά δεδομένα. Όχι την ιδεολογία μόνο.

Πολλοί εξεπλάγησαν που η αύξηση ήταν της τάξης της μισής ποσοστιαίας μονάδας (0,5). Στην ουσία η τράπεζα έφερε το επιτόκιο από τον αρνητικό χώρο στο μηδέν. Ας σημειωθεί, πάντως, ότι το επιτόκιο στις πράξεις αναχρηματοδότησης αυξήθηκε από μηδέν στο 0,5% και το επιτόκιο στα δάνεια μίας ημέρας (overnight) από 0,25% σε 0,75%

Αναγνωρίζοντας τα όρια της γνώσης, η Christine Lagarde ξεκαθάρισε πως δεν μπορεί να εκτιμήσει ποιο είναι το ύψος του «ουδέτερου» επιτοκίου. Δηλαδή, εκείνου του μεγέθους που θεωρητικά θα συνέβαλε στον περιορισμό του πληθωρισμού και ταυτόχρονα δεν θα αποτελούσε ανυπέρβλητο εμπόδιο στην ανάπτυξη.

Το κρίσιμο θέμα, λοιπόν, είναι πώς να «διαβάσει» κανείς την αύξηση. Διότι, με βάση μάλιστα τα όσα έχει ακόμη και πρόσφατα δηλώσει η Lagarde, αυτό που τουλάχιστον γνωρίζουν στην Τράπεζα είναι ότι με την κίνηση αυτή η τράπεζα σφίγγει τα λουριά καλπάζοντας προς μία ύφεση.

Θεωρώ, λοιπόν, ότι η ΕΚΤ αποφάσισε να προχωρήσει σε αύξηση του επιτοκίου πέρα από τα αναμενόμενα διότι δεν θα επανέλθει με νέες αυξήσεις—όπως κάνει  η κεντρική τράπεζα των ΗΠΑ.

Επέλεξε, δηλαδή, το διοικητικό συμβούλιο της ΕΚΤ να δημιουργήσει ένα σοκ στην αγορά, με την λογική ότι επειδή η οικονομία έτσι κι αλλιώς βαδίζει προς την ύφεση, αυτό το σοκ θα είναι συνδυαστικά αρκετό για να συμβάλλει στην συγκράτηση των τιμών. Είναι απόφαση για μία κίνηση και μόνο, (once off).

Συνέχεια δεν θα υπάρξει.

Ταυτόχρονα, αν και τα πρώτα αποτελέσματα δεν είναι ιδιαίτερα ενθαρρυντικά –μετά μία πρώτη ανάκαμψη το ευρώ ξαναγύρισε στην (περίπου)  1:1 ισοτιμία με το δολάριο– η ΕΚΤ αποβλέπει στην μερική ενίσχυση του ευρώ έναντι του δολαρίου. Το ισχυρό δολάριο βοηθά τις ΗΠΑ στην μάχη τους κατά του πληθωρισμού. Το ίδια ελπίζει να πετύχει και η ΕΚΤ. Ή, εναλλακτικά, να σταματήσει τον κατήφορο της ισοτιμίας του ευρώ έναντι του δολαρίου.

Για τις τράπεζες, η αύξηση σημαίνει μικρή απώλεια εσόδων, καθώς στην ουσία η ΕΚΤ τις «πλήρωνε» για τις καταθέσεις τους, σ’ αυτήν. Ταυτόχρονα, το κόστος χρήματος που θα θελήσουν τα «τραβήξουν» από την ΕΚΤ αυξήθηκε – είτε για overnight είτε για αναχρηματοδότηση.

Παράλληλα, είναι σαφές ότι επιχειρήσεις και νοικοκυριά θα αντιμετωπίσουν αυξημένο κόστος χρήματος, οπότε γενικά ένα πιστωτικό σφίξιμο. Δάνεια με κυμαινόμενο επιτόκιο (που εξακολουθούν να αποτελούν την πλειοψηφία) θα γίνουν ακριβότερα.

Το ενδιαφέρον σημείο είναι ότι η μηχανισμός μετάδοσης της ύφεσης θα λειτουργήσει και από την πλευρά των τραπεζών, όπου ρόλο παίζει και η μορφή των δανείων. Τούτη την εποχή, οι επιχειρήσεις ζητούσαν δάνειο πρωταρχικά για κεφάλαιο κίνησης, προκειμένου να αντιμετωπίσουν τα αυξημένα κόστη τους. Όχι για επενδύσεις. Τώρα, τα δάνεια αυτά που έφεραν υψηλότερο κόστος θα μειωθούν υποχρεωτικά – οπότε η ύφεση ενισχύεται και οι τράπεζες θα δουν μία πηγή εσόδων να αποδίδει λιγότερο– το τελικό καθαρό αποτέλεσμα είναι δύσκολο να εκτιμηθεί, βέβαια.

Η ταυτόχρονη ανακοίνωση για το Transmission Protection Instrument, δείχνει με σαφήνεια ότι η ΕΚΤ θέλει να αποφύγει αναστάτωση στην αγορά των κρατικών ομολόγων και, έτσι, μία γενικευμένη και βαθιά ύφεση. Μολονότι οι ακριβείς όροι δεν είναι απόλυτα σαφείς, σε γενικές γραμμές οι δύο από τους τρεις δεν ανησυχούν χώρες όπως η Ελλάδα: δηλαδή να μην βρίσκεται η οικονομία στην διαδικασία της επιτήρησης για υπερβολικό έλλειμμα και να εφαρμόζει σοβαρή και συνεπή μακροοικονομική πολιτική. Ο τρίτος όρος ως προς την βιωσιμότητα του χρέους είναι πιο αυστηρός διότι εμπλέκει πληθώρα οργανισμών στην εκτίμηση αυτή, από το ΔΝΤ μέχρι τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Σταθερότητας. Η φρασεολογία, όμως, είναι πιο χαλαρή – πρέπει να βρίσκεται το δημόσιο χρέος στον δρόμο της βιωσιμότητας!

Το τελικό συμπέρασμα είναι ότι η ζωή θα γίνει πιο δύσκολη για τράπεζες, νοικοκυριά και επιχειρήσεις.  Και η ΕΚΤ παίρνει αποφάσεις που επιδιώκουν την ελαχιστοποίηση των αρνητικών επιπτώσεων—διότι η  ύφεση δεν θα αποφευχθεί.

Διαβάστε επίσης

Πώς θα λειτουργήσει το νέο εργαλείο της ΕΚΤ κατά του κατακερματισμού της Ευρώπης