Χρειάστηκε μια απόφαση του Ανώτατου Ειδικού Δικαστηρίου, μια ερμηνεία για το τι σημαίνει «εξαπάτηση εκλογέων» και η παραγνώριση μιας αθωωτικής απόφασης του Εφετείου.

Όλα αυτά δεν έγιναν σε μια νύχτα. Είχαν προηγηθεί μήνες πολιτικής αμηχανίας, θεσμικών καθυστερήσεων και ενός δημόσιου λόγου που, στο όνομα της Δημοκρατίας, μιλούσε λιγότερο για το φαινόμενο και περισσότερο για τη διαχείρισή του. 

Οι τρεις βουλευτές του κόμματος «Σπαρτιάτες» που εξέπεσαν δεν έπεσαν από τον ουρανό. Δεν κατέλαβαν τις έδρες τους βίαια ούτε τις πήραν με δόλο πίσω από κλειστές πόρτες. Βγήκαν κανονικά από τις κάλπες, με σταυρούς και σφραγίδες, σε ένα πολιτικό σύμπαν που γνώριζε ποιοι βρίσκονταν από πίσω τους. Ο Ηλίας Κασιδιάρης, καταδικασμένος για εγκληματική οργάνωση, είχε αποκλειστεί μεν από τις εκλογές αλλά η παρουσία του στη δημόσια σφαίρα, η στήριξή του, οι δηλώσεις γίνονταν στα φανερά. Η ακροδεξιά ήταν πάντα παρούσα με ακάλυπτα πρόσωπα. 

Ήταν άραγε εξαπάτηση ή συγκαλυμμένη ανοχή; Οι δικαστές του Εφετείου είχαν αποφανθεί πως δεν υπάρχει παραπλάνηση. Ούτε στοιχείο, ούτε μαρτυρία, ούτε κάποια ένδειξη ότι ο ψηφοφόρος των Σπαρτιατών ψήφισε χωρίς να ξέρει. Ο Ποινικός Κώδικας είναι σαφής: χρειάζεται ψευδής είδηση, διασπορά, σκοπός επηρεασμού.

Το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο επέλεξε να πατήσει σε αυτήν την ολισθηρή έννοια: ότι το σώμα των εκλογέων εξαπατήθηκε. Έτσι, αγνόησε την απόφαση του Εφετείου. Την περίμενε μεν αλλά όταν ήρθε, προτίμησε να την παρακάμψει. Αν, αντιθέτως, έκρινε με βάση την πραγματική επιρροή του Κασιδιάρη, ότι δηλαδή λειτουργούσε ως άτυπος αρχηγός του κόμματος, ότι λάμβανε κρίσιμες αποφάσεις και καθοδηγούσε την κομματική λειτουργία, τότε ίσως θα υπήρχε μια βάση.

Και οι έδρες; Οι τρεις έδρες που κενώθηκαν δεν καλύφθηκαν. Δεν μεταφέρθηκαν σε άλλους συνδυασμούς, δεν προκηρύχθηκαν επαναληπτικές εκλογές. Απλώς χάθηκαν. Ο Νικήτας Κακλαμάνης μίλησε για «Βουλή των 297» και αναγνώρισε τη θεσμική ασάφεια. Ωστόσο, το κενό δεν είναι μόνο αριθμητικό. Ο Κανονισμός της Βουλής πράγματι προβλέπει ότι οι πλειοψηφίες υπολογίζονται με βάση το σύνολο των 300. Δηλαδή, για την απόλυτη πλειοψηφία, χρειάζονται 151 ψήφοι, ακόμη κι αν υπάρχουν λιγότεροι βουλευτές στην αίθουσα.

Αυτό που δεν προβλέπει κανένας Κανονισμός είναι πώς προχωρά η πολιτική ζωή όταν οι θεσμοί μετατρέπονται σε διαχειριστές τετελεσμένων. Ποια είναι η θεσμική απάντηση στην αναβίωση ακροδεξιών μορφωμάτων; Είναι αρκετό να εκπίπτουν τρεις έδρες όταν έχει χαθεί η ευκαιρία να μπει φραγμός εγκαίρως; Μπορεί ένα κράτος δικαίου να προχωρά με εκ των υστέρων διορθώσεις και υπονοούμενα περί εξαπάτησης, όταν οι μηχανισμοί πρόληψης παραμένουν ασαφείς και επιλεκτικοί;

Δύο χρόνια μετά τις εκλογές, και ενώ η χώρα έχει ήδη νομιμοποιήσει την παρουσία ακραίων μορφωμάτων στο Κοινοβούλιο, η αφαίρεση τριών εδρών μοιάζει περισσότερο με διόρθωση εικόνας. Η Δημοκρατία αποφεύγει να κοιταχτεί στον καθρέφτη και κοιτάει τη ρετουσαρισμένη φωτογραφία της.

Η ακροδεξιά δεν καταρρέει επειδή τρεις έδρες χάθηκαν. Όπως δεν γεννήθηκε από τρεις υποψηφιότητες. Αναπτύσσεται όταν οι θεσμοί είναι αργοί, διστακτικοί ή αποσπασματικοί. Όταν το σύστημα δείχνει πως μπορεί να ανεχτεί, να αφομοιώσει και στο τέλος να αποβάλει αλλά όχι να αποτρέψει. Οι τρεις κατέλαβαν ισάριθμα έδρανα επειδή εκεί έξω υπάρχουν πολίτες που τους πίστεψαν, υπάρχουν πολίτες με τα ίδια μυαλά.