Ο υπεύθυνος Ευρωπαϊκός Βορράς να πληρώσει

Μπροστά στην ανάγκη, ο δογματισμός υποχώρησε.

Η στροφή της Γερμανίας στο θέμα της ενέργειας θα μπορούσε να θεωρηθεί ως ανάλογο με αυτό που ο Churchill είχε χαρακτηρίσει the turning of the tide (η αλλαγή της παλίρροιας) όσον αφορά την πορεία του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Η Γερμανία έχασε και τους δύο. Από τα μέσα περίπου του 1980 ξεκίνησε έναν άλλο πόλεμο – που ήταν οικονομικός. Τελικά φαίνεται ότι ούτε την οδηγεί σε νίκη.

Το μοντέλο που της έδινε το πλεονέκτημα ήταν οι άνισοι εμπορικοί όροι μεταξύ του Βορρά και του Νότου της Ε.Ε., η τόνωση της ανταγωνιστικότητας της παραγωγής της με μειώσεις κόστους (πρωταρχικά στο κόστος ενέργειας και στην συγκράτηση των αμοιβών εργασίας), το ισχυρό ευρώ (για να ελέγχεται ο πληθωρισμός) και η ελευθερία των αγορών που συμπόρευε, ως ιδιαίτερα ωφελιματική,  με τον οικονομικό δογματισμό της.

Για περίπου ένα χρόνο τώρα η παγκόσμια κοινότητα μιλά, ζει και πληρώνει ακριβά την ενεργειακή κρίση. Ο Κυριάκος Μητσοτάκης, όπως, και ο Mario Draghi, είδαν έγκαιρα τα προβλήματα και πρότειναν λύσεις. Η προσαρμογή στο Ιβηρικό μοντέλο αποτελούσε την βάση της προσέγγισης του Έλληνα πρωθυπουργού.

Η Γερμανία κώφευσε. Φυσικά, το ίδιο έκανε και το φερέφωνο της, στην Ευρωπαϊκή Επιτροπή.

Σήμερα, μπροστά στην λαϊκή κατακραυγή, η Γερμανία υποχώρησε και δέχεται ουσιαστικά να μπουν στο τραπέζι οι ελληνικές προτάσεις. Ως δια θαύματος άλλαξε και η γραμμή της Ε.Ε.

Η Επιτροπή εγκατέλειψε την απραξία και την υποβολή προτάσεων αντιμετώπισης της κρίσης που συνέφεραν σχεδόν μόνο την Γερμανία και τώρα είναι κι αυτή έτοιμη να συζητήσει την παρέμβαση στην αγορά. Τι σύμπτωση!

Η μία αλλαγή θα είναι η (έστω) προσωρινή εγκατάλειψη του λεγόμενου target model, που θεωρητικά δέσμευε τα κράτη-μέλη να έχουν υιοθετήσει ένα συγκεκριμένο μίγμα παραγωγής ενέργειας μέσα σ’ ένα συγκεκριμένο χρονικό διάστημα.

Αυτό είχε, όμως, έτσι κι αλλιώς, δύο προβλήματα. Αφενός πολλές χώρες παρέκκλιναν ατιμωρητί και, αφετέρου, η κλιματική αλλαγή το είχε καταστήσει ξεπερασμένο σε σημαντικό βαθμό.

Η δεύτερη παρέμβαση αφορά την αποδέσμευση της τιμής του ηλεκτρικού από την τιμή του φυσικού αερίου. Εδώ το πρόβλημα είναι πιο σύνθετο, διότι ο άκρατος νεοφιλελευθερισμός μας είχε φέρει ως Ευρώπη στην ακραία κατάσταση όπου η τιμή καθοριζόταν από το Title Transfer Facility (TTF) ή Netherlands Securities Transfer Fund, που χρησιμοποιείται ως σημείο αναφορά για να καθοριστεί η τιμή της MWh σε ευρώ, στην Ευρώπη. Από μία ιδιωτική εταιρεία-οργανισμό.

Η αποδέσμευση σημαίνει ότι το TTF θα συσσωρεύσει ζημιές, καθώς η αποδέσμευση δεν συνεπάγεται και μείωση του κόστους αγοράς του φυσικού αερίου. Τίθεται, λοιπόν, θέμα ευρύτερης παρέμβασης στην αγορά.

Δύο είναι οι απαντήσεις.

Αν η Ε.Ε. θέλει να σεβαστεί ακόμη και εν καιρώ πολέμου την ιερότητα των ελεύθερων αγορών, τότε να αποζημιώνει το ΤΤF με ευρωπαϊκά ομόλογα (με κοινό ευρωπαϊκό χρέος, δηλαδή) όπου το κάθε κράτος-μέλος θα επιβαρυνθεί σε απόλυτη αναλογία με την εξάρτηση του από την Ρωσική ενέργεια.

Η δεύτερη λύση είναι να θυμηθούμε ξανά την λέξη «κρατικοποίηση» . Κάποτε ήταν της μόδας. Μετά εξορίστηκε στην Κόλαση. Ήταν ένα εκκρεμές που πήγε από την μία άκρη στην άλλη. Ο μεσαίος δρόμος ξεχάστηκε, όμως.

Το ουσιαστικό θέμα δεν όφειλε ποτέ να είναι η ιδιοκτησία – ιδιωτική η δημόσια—αλλά η ορθολογική λειτουργία και η διάφανη απεικόνιση του βαθμού στον οποίον μία επιχείρηση (δημόσια ή ακόμη και ιδιωτική) επιβαρυνόταν με κοινωνικό έργο που επηρέαζε τα αποτελέσματα της.

Στην μανία απελευθέρωσης των αγορών, θυσιάσαμε τα δημόσια αγαθά—μεταξύ των οποίων το νερό και η ενέργεια. Μήπως ήρθε η ώρα να ξανασκεφτούμε αν η ταχύτατη μετάβαση από το ένα καθεστώς στο άλλο μας έχει οδηγήσει από το ένα ιδεολογικό άκρο στο άλλο; Μήπως η καταδίκη της προσήλωσης στο μοντέλο της κρατικής ιδιοκτησίας μας έχει αιχμαλωτίσει πρακτικά σε νέο καθεστώς δογματισμού και ακραίας πράξης που μας εμποδίζει να υιοθετούμε αποτελεσματικές λύσεις;

Ο Deng Chao Ping είχε δηλώσει «Δεν έχει σημασία αν η γάτα είναι άσπρη ή μαύρη, αρκεί να πιάνει ποντίκια».

Δεν νομίζω να έχουν απομείνει πολλοί θιασώτες του κρατικοδίαιτου καπιταλισμού ή της κρατικής οικονομίας. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να εξετάζουμε και την περίπτωση να έχουμε για ορισμένα κρίσιμα για την ζωή, για την οικονομία, για την ασφάλεια, δημόσια αγαθά που να παράγονται με ορθολογικές συνθήκες.

Δηλαδή, δεν θα μπορούσε ο κ. Σιάμισιης ή ο κ. Στάσης να λειτουργήσουν τα ΕΛΠΕ και την ΔΕΗ με το δημόσιο να τις ελέγχει; Σαφέστατα θα μπορούσαν. Το πρόβλημα ήταν οι κομματικές παρεμβάσεις και η «υποχρέωση» του κράτους να καλύπτει  ελλείμματα που προκύπταν με πλήρη αδιαφάνεια.

Ο πόλεμος που έχει εξαπολύσει η Ρωσία δείχνει πόσο ευάλωτο είναι το καθεστώς των διόλου ελεγχόμενων αγορών – και ιδιαίτερη αυτών για τα δημόσια αγαθά.

Αν η Γερμανία και οι οικονομικά ομόθρησκοί της θέλουν να διατηρήσουν το απαραβίαστο της πλήρους ασυδοσίας, ας αναλάβουν και το πλήρες οικονομικό κόστος. Από τότε που ιδρύθηκε η Ε.Ε. ο Νότος πληρώνει τον Βορρά, κι ας δίνονται ευρωπαϊκές επιδοτήσεις για αν απαλυνθεί το κόστος.

Η Ευρώπη βρίσκεται σ’ αυτό που, και πάλι, ο Churchill αποκάλεσε the defining moment (η καθοριστική στιγμή). Όπως η Ελλάδα πλήρωσε ακριβά (πανάκριβα ακόμη και με προδιαγραφές…Μυκόνου) τα λάθη της, τώρα ας πληρώσει και η Γερμανία τα δικά τους. Τώρα, ας πληρώσει και ο Βορράς.

Διαβάστε επίσης:

Στις υποκλοπές θα δείξει την ωριμότητα της η κοινωνία