Γιάννης Παπαδογιάννης: Όταν ο ήλιος ανέτειλε, αλλά οι τράπεζες δεν άνοιξαν

Τη Δευτέρα 29 Ιουνίου 2015 συνέβη κάτι που ο πρώην υπουργός Οικονομικών Γ. Βαρουφάκης είχε χαρακτηρίσει τόσο πιθανό να συμβεί «όσο να μην ανατείλει αύριο ο ήλιος». Αν και ο ήλιος ανέτειλε κανονικά, στις 06.05, ωστόσο οι τράπεζες παρέμειναν κλειστές. Για πρώτη φορά μετά τη μεταπολίτευση επιβλήθηκε ειδική τραπεζική αργία για 20 ημέρες και περιορισμοί στην κίνηση των κεφαλαίων.

Η επιβολή των capital controls έγινε με το τυπικό μοτίβο Βαρουφάκη. Μιλώντας σε κάποιο ραδιοφωνικό πρόγραμμα του BBC την Παρασκευή 28 Ιουνίου, ανέφερε ότι η κυβέρνηση εξέταζε την επιβολή κεφαλαιακών περιορισμών και το κλείσιμο των τραπεζών.

Όταν το θέμα έγινε γνωστό στην Ελλάδα, το διέψευσε και κατόπιν είπε ότι οι δηλώσεις του παρερμηνεύτηκαν ξεκαθαρίζοντας ότι η κυβέρνηση δεν συμφωνεί με την επιβολή περιορισμών. Λίγες ώρες μετά, υπογραφόταν το σχετικό προεδρικό διάταγμα.

Το σκίσιμο των μνημονίων

Τα capital controls αποτέλεσαν την κατάληξη της περίφημης διαπραγμάτευσης της κυβέρνησης του Αλέξη Τσίπρα για το «σκίσιμο των μνημονίων», την κατάργηση της «εξωθεσμικής τρόικας», τη «διαγραφή του χρέους», τον «τερματισμό της λιτότητας», την «αλλαγή πολιτικής στην Ευρώπης» κ.ά.

Μετά την εκλογική αναμέτρηση της 25ης Ιανουαρίου 2015 η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝΕΛ διακατεχόταν από μια μεσσιανική αντίληψη ότι μπορεί να αλλάξει τα πάντα, ποντάροντας τα πάντα στην τουλάχιστον αμφιλεγόμενη άποψη ότι «στο τέλος θα μας δώσουν τα λεφτά γιατί δεν τους συμφέρει να διαλύσουμε την Ευρωζώνη (Αλέκος Φλαμπουράρης, 9-4-2015)».

Ο καιρός περνούσε και η ολοκλήρωση της συμφωνίας μεταφερόταν από εβδομάδα σε εβδομάδα και από μήνα σε μήνα.

Ετσι περίπου 5 μήνες μετά τις εκλογές, συμφωνία δεν υπήρχε, οι καταθέσεις μειώνονταν με ταχύτητα (χάθηκαν 45 δισ. σε λίγους μήνες) και η ανησυχία για τον κίνδυνο εξόδου της Ελλάδας από το ευρώ κυριαρχούσε.

Τον Ιούνιο παγιδευμένη στις αυταπάτες της η κυβέρνηση επιχείρησε να παίξει το τελευταίο της χαρτί: το χαρτί της ρήξης!

Η εμμονή

Ο πρωθυπουργός μιλώντας στις 16 Ιουνίου σημείωσε ότι «η εμμονή των θεσμών σε ένα πρόγραμμα περικοπών που έχει πασιφανώς αποτύχει» είναι πιθανό πως «εξυπηρετεί πολιτικές σκοπιμότητες καθώς και ένα πολιτικό σχέδιο για την ταπείνωση όχι μόνο της ελληνικής κυβέρνησης αλλά και την ταπείνωση ενός ολόκληρου λαού», και άφησε ανοιχτή την προοπτική ρήξης σημειώνοντας ότι «χωρίς καμία απολύτως ρύθμιση του χρέους, δεν αφήνεται κανένα περιθώριο επιλογής στο ελληνικό Κοινοβούλιο, όχι μόνο στον ΣΥΡΙΖΑ, όχι μόνο στην ελληνική κυβέρνηση».

Το φλερτ με την καταστροφή προκάλεσε την παρέμβαση της ΤτΕ και στις 17 Ιουνίου προειδοποίησε ότι «η αποτυχία στις διαπραγματεύσεις θα είναι η αρχή μιας επώδυνης πορείας που θα οδηγήσει αρχικά σε πτώχευση και τελικά στην έξοδο της χώρας από τη Ζώνη του Ευρώ και –πιθανότατα– από την Ε.Ε.». Και ενώ η χώρα βρισκόταν αντιμέτωπη με τον κίνδυνο άτακτης χρεοκοπίας, στις 19 Ιουνίου ο πρωθυπουργός ταξίδεψε για δεύτερη φορά στη Ρωσία όπου προχώρησε σε μια εξαιρετικά αμφιλεγόμενη τοποθέτηση-προαναγγελία ρήξης.

«Ολοι το γνωρίζετε τώρα, αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στη μέση μιας μεγάλης φουρτούνας.

Αλλά είμαστε ένας λαός της θάλασσας που ξέρει να βγαίνει από φουρτούνες και κυρίως δεν φοβάται να ανοιχτεί σε μεγάλα πελάγη, σε καινούργιες θάλασσες, προκειμένου να φτάσει σε νέα και πιο ασφαλή λιμάνια».

Η σύνοδος Κορυφής

Ώρες μόνο μετά την ομιλία του πρωθυπουργού, ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου Ντόναλντ Τουσκ ανακοίνωσε τη σύγκληση έκτακτης Συνόδου Κορυφής για την Ελλάδα πραγματοποιώντας μια εξαιρετικά απειλητική δήλωση-τελεσίγραφο: «Δεν υπάρχει χρόνος για κανένα παιχνίδι. Είναι η πραγματικότητα και θα έχει συνέπειες πρώτα απ’ όλα για τον ελληνικό λαό. Στόχος της συνόδου είναι να βεβαιωθούμε ότι ο ένας καταλαβαίνει τις θέσεις του άλλου και τις συνέπειες των πράξεών μας. Να φύγουν οι ψευδαισθήσεις ότι θα υπάρξει μαγική λύση».

Λύση δεν υπήρξε. Την Παρασκευή 26 Ιουνίου ήταν η τελευταία ημέρα που οι τράπεζες λειτούργησαν κανονικά. Το απόγευμα της 26ης Ιουνίου έληξε η διορία της Ε.Ε. προς την ελληνική πλευρά για την αποδοχή της πρότασής της και αργά το απόγευμα ο πρωθυπουργός προχώρησε στην προκήρυξη δημοψηφίσματος για την 5η Ιουλίου.

Την ίδια στιγμή η ΕΚΤ ενημέρωνε ότι διακόπτει την υποστήριξη της ρευστότητας των ελληνικών τραπεζών. Κάπως έτσι τα capital controls μπήκαν στη ζωή μας.

Το κείμενο είναι του δημοσιογράφου και συγγραφέα Γιάννη Παπαδογιάννη και δημοσιεύθηκε στο kathimerini.gr στις 3 Ιουλίου του 2016.