Θα πίστευε κανείς πως τα λάθη των δανειστών στα δύο πρώτα μνημόνια θα είχαν οδηγήσει σε μία διάθεση αυτοκριτικής. Μακριά από αυτούς, όμως, οι μαρξιστικές συνήθειες. Οι εκτιμήσεις τόσο της Ε.Ε. όσο και του ΟΟΣΑ για την πορεία της ελληνικής οικονομίας επισημαίνουν τα προβλήματα που έφερε η πρώτη διακυβέρνηση του Σύριζα, παραθέτουν διάφορα νούμερα (με ύφος ex cathedra) και καταλήγουν διατυπώνοντας τις εκατέρωθεν γνωστές κοσμοθεωρίες τους: το μεν κείμενο της Επιτροπής προβλέπει τα καλύτερα για την Ελλάδα σχεδόν μόνο αν υπάρξει η κατάλληλη δημοσιονομική προσαρμογή, το δε του ΟΟΣΑ σχεδόν μόνο αν υλοποιηθούν οι διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.

Κείμενα καλοδουλεμένα και τα δύο, θα μπορούσαν να είχαν παραχθεί από έναν καλό τελειόφοιτο μία καλής οικονομικής σχολής. Κείμενα τεχνοκρατικά, χωρίς ούτε ένα ψήγμα σκέψης από την μακρόχρονη και τιμημένη παράδοση της πολιτικής οικονομίας. Κατά τους συντάκτες των κειμένων αυτών η οικονομία είναι μία μηχανή– το μόνο που έχει να κάνει ο άνθρωπος είναι να κινήσει τα σωστά λεβιέ, τη σωστή στιγμή, με τον σωστό τρόπο. Αναφορά στον ίδιον τον άνθρωπο – δηλαδή στην κοινωνία—δεν υπάρχει.

Να συγχωρεθεί ίσως η απουσία οποιασδήποτε προσπάθειας να διορθωθούν οι αρχικές αστοχίες. Τα λάθη του Σύριζα έσβησαν δια μαγείας τα λάθη των δανειστών, που βρήκαν την ευκαιρία να επανέλθουν ως tabula rasa. Δεν μπορεί, όμως, να συγχωρεθεί ότι δύο «μεγάλοι» οργανισμοί αναλύουν την ελληνική οικονομία σήμερα και αγνοούν παντελώς την ανθρωπιστική κρίση που μαστίζει τα χαμηλά εισοδήματα, τη διάλυση του παραγωγικού ιστού, τη συνολική κατάρρευση του κοινωνικού κράτους, τη ραγδαία αποδυνάμωση της κοινωνικής συνοχής.

Με ψυχρότητα αντιμετωπίζεται η υψηλότατη ανεργία, με αδιαφορία η υπερφορολόγηση, αφ’ υψηλού η εξαφάνιση της μεσαίας τάξης, χωρίς σκέψη οι κίνδυνοι της ανόδου των πολιτικών άκρων. Η οικονομία δεν είναι μόνο μηχανή και μαθηματικά. Είναι και άνθρωποι. Οι δανειστές μας, όμως, παίζουν το ρόλο των άτεγκτων λογιστών. Το αποτέλεσμα θα το πληρώσουν κι αυτοί. Τα φαντάσματα του παρελθόντος ήδη πλανώνται πάνω από την Ευρώπη.