Οι υποδομές στη σύγχρονη οικονομία

Όταν ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Τζο Μπάιντεν, ανακοίνωσε νομοσχέδιο 4 τρισ. δολαρίων για την βελτίωση των υποδομών της χώρας του, οι αντίπαλοι ρεπουμπλικάνοι τον κατηγόρησαν ότι έλεγε ψέματα. Το ποσό των 4 τρισ. δεν αφορούσε τις υποδομές μόνο, του έλεγαν, αλλά και το κοινωνικό κράτος καθώς και την παιδεία.

Δέσμιοι παρωχημένων αντιλήψεων, σκλάβοι της πολιτικής Τραμπ, οι ρεπουμπλικάνοι δεν αντιλήφθηκαν ότι η κοινωνία και η οικονομία του 21^ου αιώνα έχει αλλάξει. Οι συνεκτικοί κρίκοι μεταξύ τομέων έχουν ενισχυθεί και πολλαπλασιαστεί. Η λέξη «υποδομές» έχει αποκτήσει πλέον μία πολύ ευρύτερη σημασία, καλύπτει πλέον ένα πολύ ευρύτερο πεδίο.

Υποδομές ήταν πάντα και θα εξακολουθήσουν να είναι οι δρόμοι, τα γεφύρια, τα τραίνα, τα λιμάνια, τα φράγματα. Αυτή είναι η κλασική έννοια της λέξης.

Στις υποδομές, όμως, τώρα συγκαταλέγεται το κοινωνικό κράτος: ο τομέας της υγείας, οι συντάξεις, οι συνθήκες διαβίωσης του πληθυσμού.

Στις υποδομές συμπεριλαμβάνονται τώρα όλα τα δίκτυα – όχι μόνο του ηλεκτρισμού αλλά των τηλεπικοινωνιών και όλων των συχνοτήτων, των αλυσίδων εφοδιασμού.

Στις υποδομές κατατάσσεται το δίκτυο διαχείρισης κρίσεων.

Στις υποδομές, τέλος, περιλαμβάνεται το πιο πολύτιμο αγαθό του 21^ου αιώνα—η παιδεία: η μάθηση, η απόκτηση δεξιοτήτων, η δια βίου κατάρτιση.

Παραδοσιακά, όταν η εκβιομηχάνιση αποτελούσε το όνειρο όλων των κρατών, η πρώτη φροντίδα όσων είχαν την βούληση να προχωρήσουν γρήγορα και αποτελεσματικά ήταν να κατασκευαστεί η κλασική υποδομή. Η διαδικασία αυτή απαιτούσε την εμπλοκή του κράτους – κι ήταν πλέον ένα μικρό βήμα για να βγει το συμπέρασμα πως με τις συνθήκες αυτές το κράτος είχε και ρόλο να παρεμβαίνει στην ίδια την πορεία της εκβιομηχάνισης.

Αυτό ήταν ένα από τα προβλήματα που αντιμετώπισε η Ελλάδα, ένας από τους λόγους που η εκβιομηχάνιση απέτυχε. Διότι το κράτος δεν συνειδητοποίησε ότι ο ρόλος του ήταν να φτιάξει τις υποδομές (εκείνης της εποχής) και στην συνέχεια να διασφαλίσει τις συνθήκες ανταγωνισμού και την σωστή τιμολογιακή πολιτική – όχι με την έννοια του ελέγχου των τιμών αλλά με την επιβολή της υποχρέωσης οι τιμές να αντανακλούν τα πλεονεκτήματα που αποκτούσε χωρίς κόστος ο ιδιωτικός τομέας.

Σήμερα, στον 21^ο αιώνα είναι απαραίτητο να μην γίνει ξανά το αντίστοιχο λάθος.

Είναι σαφές ότι έχουμε περάσει και πάλι σε φάση μεγαλύτερου κρατικού παρεμβατισμού. Είναι απαραίτητο, λοιπόν, τώρα περισσότερο από πριν, να οροθετηθεί το πλαίσιο λειτουργίας του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα. Και είναι εξίσου απαραίτητο οι δύο πλευρές να εγκαταλείψουν όσα «ήξεραν» και έπρατταν και να ξεκινήσουν από την αρχή, να εφεύρουν και να υιοθετήσουν νέες μεθόδους συνεργασίας.

Το κράτος έχει την ευθύνη για τις σύγχρονες υποδομές – τις κλασικές, το κοινωνικό κράτος, την διαχείριση κρίσεων, τα δίκτυα και την παιδεία. Σε όλα αυτά ο ιδιωτικός τομέας οφείλει να έρθει ως αρωγός. Η πρωταρχική ευθύνη, όμως, ανήκει στο κράτος.

Ο ιδιωτικός τομέας έχει την ευθύνη της παραγωγής. Της επιτυχίας και της αποτυχίας. Το κράτος είναι ήδη αρωγός, εφόσον βέβαια, έχει επιτελέσει την αποστολή του ως προς τις υποδομές. Το κράτος, ταυτόχρονα, έχει την ευθύνη να ρυθμίζει τις αγορές μόνο ως προς δύο βασικούς παράγοντες: τον έλεγχο των μονοπωλιακών ή και ολιγοπωλιακών καταστάσεων και την επιβολή ρυθμιστικών κανόνων και λογιστικών προτύπων, ώστε οι τιμές των αγαθών και υπηρεσιών να αντανακλούν είτε τις θετικές είτε τις αρνητικές externalities που αναπόφευκτα προκύπτουν σε κάθε δραστηριότητα.

Ο ελληνικός πολιτικός κόσμος εξακολουθεί στην πλειοψηφία του να είναι εγκλωβισμένος – όπως το κόμμα του Τραμπ—σε απόψεις για τις υποδομές που μπορούν να χαρακτηριστούν ως παλαιολιθικές.

Η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη ωθεί το σύνολο της Νέας Δημοκρατίας σε δρόμους που είναι περίπου πρωτόγνωροι. Πράττει ορθά—διότι η τεχνολογική επανάσταση της ψηφιοποίησης και της τεχνητής νοημοσύνης δεν αφήνει άλλα περιθώρια.

Το ζητούμενο είναι ο εκσυγχρονισμός των κομμάτων σε επίπεδο που να γίνουν κατανοητές οι τεχνολογικές εξελίξεις και να εκτιμηθούν αντικειμενικά οι επιπτώσεις τους. Η παρούσα κυβέρνηση δείχνει τον δρόμο. Όποιος δεν τον ακολουθήσει ριψοκινδυνεύει την ύπαρξή του.