Ελληνική Δικαιοσύνη: Παραμονή σε «καραντίνα» ή μοναδική ευκαιρία εκσυγχρονισμού;

Την ώρα που η χώρα δίνει τιτάνια μάχη με λήψη πρωτόγνωρων περιοριστικών μέτρων, ώστε να μην χαθούν ζωές από την πανδημία , οι εικόνες που δημοσιεύτηκαν την προηγούμενη Παρασκευή από το Εφετείο Αθηνών κυριολεκτικά σοκάρουν.

Η αποκρουστική εικόνα του συνωστισμού δεκάδων ανθρώπων με προστατευτικές μάσκες και γάντια σε  αίθουσα δικαστηρίου και στον προαύλιο χώρο της απλώς και μόνο για να εκφωνηθεί η υπόθεση και να αποφασιστεί πάραυτα η διακοπή της δίκης γίνεται, για άλλη μια φορά, αδιάψευστος μάρτυρας των νοσηρών συνθηκών που επικρατούν στους χώρους της ελληνικής Δικαιοσύνης.

Νοείται άραγε εν έτει 2020, όπου τα ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας κυριαρχούν στη ζωή μας, να είναι επιβεβλημένη η έλευση και ο συνωστισμός εκατοντάδων ανθρώπων σε μια δικαστική αίθουσα για να ενημερωθούν απλώς ότι η δίκη διακόπτεται; Αλλά, ανεξαρτήτως του υφιστάμενου κινδύνου για την δημόσια υγεία λόγω των ειδικών συνθηκών της πανδημίας, έχουμε άραγε ποτέ αναρωτηθεί εάν η εικόνα αυτή συνάδει με την εικόνα δικαστηρίου ευρωπαϊκής χώρας;

Έχουμε ποτέ προβληματιστεί για το εάν η εικόνα αυτή θα έπρεπε να έχει διαγραφεί ανεπιστρεπτί εδώ και δεκαετίες από την καθημερινότητα των ελληνικών δικαστηρίων;

Έχουμε μήπως συνειδητοποιήσει ότι η εικόνα αυτή μειώνει το κύρος της δικαιοσύνης και των λειτουργών της και ότι αυτό μάλλον δεν απασχολεί κανέναν;

Έχουμε μήπως αναλογιστεί με ποιο τρόπο άραγε εκφωνούνται, αναβάλλονται ή διακόπτονται οι υποθέσεις στα δικαστήρια άλλων ευρωπαϊκών χωρών;

Έχουμε μήπως αντιληφθεί ότι σήμερα, με αφορμή την έλευση του Covid-19 στη ζωή μας, έχουμε μια μοναδική ευκαιρία να βελτιώσουμε τις συνθήκες απονομής του δικαίου στην Ελλάδα, να αξιοποιήσουμε τις υφιστάμενες δυνατότητες της τεχνολογίας και να προσαρμοστούμε, επιτέλους, στην ευρωπαϊκή πραγματικότητα;

Έχουμε μήπως διερωτηθεί, εάν υπάρχει σθεναρή βούληση και όραμα εκσυγχρονισμού της Δικαιοσύνης, έτσι ώστε να περάσουμε από τις αναχρονιστικές εικόνες που βλέπουμε και βιώνουμε σε εικόνες  σύγχρονων δικαστηρίων; Ή μήπως εν τέλει μας «βολεύει» να νοσούμε χρονίως από τον γνωστό ιό του «ωχαδερφισμού»;

Με πνεύμα καλοπροαίρετης αυτοκριτικής και ασφαλώς όχι ισοπέδωσης, θα πρέπει να παραδεχτούμε ότι οι περισσότεροι από εμάς που συμπράττουμε στη λειτουργία της Δικαιοσύνης (δικαστές, δικηγόροι και δικαστικοί υπάλληλοι), έχουμε συμβιβαστεί με τις αναχρονιστικές συνθήκες και τις εικόνες που προαναφέραμε, ενώ είναι απολύτως βέβαιο ότι όλοι μας υποφέρουμε διαχρονικά από αυτές.

Φαίνεται ότι αρνούμαστε να αλλάξουμε το κατεστημένο, αποδεχόμενοι de facto, είτε λόγω συνήθειας και απάθειας είτε λόγω αδιαφορίας και ανοχής, μια κατάσταση που δεν μας αξίζει, αλλά ούτε μας τιμά.

Αδιανόητη εικόνα

Η αποκρουστική εικόνα του συνωστισμού εκατοντάδων ανθρώπων που αντικρύσαμε πρόσφατα στο Εφετείο Αθηνών εν μέσω της πανδημίας του Κορωνοϊού θα ήταν αδιανόητη σε ένα δικαστήριο μιας σύγχρονης ευρωπαϊκής χώρας.

Συγκεκριμένα, η συνεδρίαση και, κατ’ επέκταση, η ενώπιον του δικαστηρίου προσέλευση των διαδίκων, μαρτύρων κλπ. θα ήταν περιττές, καθώς η απόφαση περί διακοπής της δίκης και ο προσδιορισμός της νέας δικασίμου θα είχε αποφασιστεί με πρωτοβουλία του προεδρεύοντος δικαστή πριν την ημερομηνία της δικασίμου, θα είχε δε κοινοποιηθεί μέσω της γραμματείας του δικαστηρίου σε όλους ανεξαιρέτως τους παράγοντες της δίκης μέσω e–mail, fax, ή ακόμα και τηλεφωνικώς και στη συνέχεια θα είχε επιδοθεί ταχυδρομικώς.

Η εν λόγω διαδικασία ενημέρωσης δεν αποτελεί καινοτομία, ούτε επινοήθηκε πρόσφατα εξαιτίας της έλευσης της πανδημίας.

Στα δικαστήρια των περισσότερων ευρωπαϊκών χωρών, τυχόν αιτήματα αναβολής/διακοπής εξετάζονται από το δικαστήριο πριν από την ημερομηνία εισαγωγής της υπόθεσης στο ακροατήριο, ενώ το δικαστήριο διατηρεί πάντα το δικαίωμα της αυτεπάγγελτης αλλαγής της ημερομηνίας της συνεδρίασης.

Και στις δύο περιπτώσεις, η ενημέρωση όλων των παραγόντων της δίκης γίνεται με τον προαναφερόμενο τρόπο.

Με αφορμή το ανωτέρω παράδειγμα, αξίζει να αναλογιστούμε τα πλεονεκτήματα ενδεχόμενης εφαρμογής του συστήματος αυτού στην ελληνική δικαστηριακή πράξη: κατακόρυφη πτώση του αριθμού ατόμων που προσέρχονται καθημερινά στα δικαστικά μέγαρα, συρρίκνωση των πινακίων, μείωση της ύλης προετοιμασίας των δικαστών, εξοικονόμηση ετησίως χιλιάδων χαμένων εργατοωρών συνηγόρων, μαρτύρων κλπ. που «θυσιάζονται» στο βωμό της πολύωρης και ανούσιας αναμονής εκφώνησης των υποθέσεών τους έξω από τις δικαστικές αίθουσες.

Οι λύσεις 

Απαραίτητη προϋπόθεση για την υλοποίηση της προαναφερόμενης διαδικασίας στα καθ΄ ημάς είναι η καταρχήν παροχή δικονομικής ευχέρειας στο δικαστήριο να λαμβάνει αποφάσεις εκτός ακροατηρίου περί της αναβολής ή διακοπής της δίκης (κατόπιν αιτήματος των διαδίκων ή και αυτεπαγγέλτως) καθώς και του προσδιορισμού της νέας δικασίμου πριν την ημερομηνία της αρχικώς ορισθείσας συνεδρίασης.

Περαιτέρω, καθίσταται σαφές ότι προαπαιτείται να οργανωθούν ανάλογα οι γραμματείες, να επιστρατευτούν τα σύγχρονα ηλεκτρονικά μέσα επικοινωνίας και να συμπράξουν τα ελληνικά ταχυδρομεία, τα οποία θα επιφορτιστούν με τις κοινοποιήσεις των σχετικών εγγράφων.

Είναι αδιανόητο εν έτει 2020 να είναι άγνωστη στο χώρο της Δικαιοσύνης η ηλεκτρονική ή/και ταχυδρομική αποστολή δικαστικών αποφάσεων, εισαγγελικών προτάσεων, βουλευμάτων κλπ. ή  πιστοποιητικών (π.χ. κληρονομητηρίου) από τις γραμματείες των δικαστηρίων στους πληρεξουσίους δικηγόρους των διαδίκων και να απαιτείται μέχρι σήμερα η αυτοπρόσωπη εμφάνιση στους  χώρους των δικαστηρίων για την παραλαβή κάθε εγγράφου.

Η προσπάθεια εξορθολογισμού και βελτίωσης της απονομής δικαιοσύνης δεν εξαντλείται, κατά την άποψή μας, μόνο στην σύνταξη και ψήφιση νέων εκσυγχρονισμένων Κωδίκων ουσιαστικού και δικονομικού δικαίου, ούτε στην επιτάχυνση έκδοσης των δικαστικών αποφάσεων. Απαιτείται περαιτέρω ολοκληρωμένη αναβάθμιση της ποιότητας των συνθηκών της δικαιοδοτικής λειτουργίας και εκσυγχρονισμός των παρεπόμενων υπηρεσιών που παρέχουν τα ελληνικά δικαστήρια στους πολίτες.

Σε αντίθετη περίπτωση, η Δικαιοσύνη στη χώρα μας κινδυνεύει να χάσει άλλη μία ευκαιρία εκσυγχρονισμού και προσέγγισης των ευρωπαϊκών προτύπων και να παραμείνει σε «καραντίνα», απομονωμένη σε μια άλλη εποχή που μόνη της επιλέγει.

Η απρόσμενη έλευση τoυ Covid-19 στη χώρα μας και οι συνέπειές της στο χώρο της Δικαιοσύνης μας προσφέρουν μια μοναδική ευκαιρία να κάνουμε αποφασιστικά βήματα ανατροπής και απεγκλωβισμού από την «καραντίνα» της χρόνιας αδράνειάς μας.

Ένα πρώτο τεράστιο βήμα προς την κατεύθυνση αυτή έγινε πριν λίγες μέρες με την έναρξη της ψηφιοποίησης δικαστικών πιστοποιητικών και τη δυνατότητα διαδικτυακής λήψης τους.  Θα πρέπει να ακολουθήσουν και άλλα πολλά.

Η αρχή όμως έγινε!

Ευχή όλων μας είναι το έργο αυτό να συνεχιστεί, έτσι ώστε η δοκιμασία που περνάμε – όταν πλέον θα είναι παρελθόν –  να γίνει μνημείο αναφοράς για τον εκσυγχρονισμό της ελληνικής Δικαιοσύνης.

 

Ο κ. Ηλίας Μπίσιας είναι μέλος των Δικηγορικών Συλλόγων Αθηνών (Δ.Σ.Α.), Zυρίχης, Ελβετίας (ZAV, SAV), Φρανκφούρτης, Γερμανίας  (FAV, DAV)