ΣΧΕΤΙΚΑ ΑΡΘΡΑ
Περιουσίες χωρίς κληρονόμο θα ανευρίσκονται πλέον άμεσα από το Δημόσιο, στο οποίο εντός έτους θα αναγνωρίζεται κληρονομικό δικαίωμα.
Οι σχολάζουσες κληρονομίες υπήρξαν για δεκαετίες ένα από τα πιο προβληματικά πεδία ως προς τη διαχείριση της περιουσίας του Δημοσίου.
Η γραφειοκρατία, οι καθυστερήσεις, τα ελλιπή ή ασυντόνιστα μητρώα και η αδυναμία έγκαιρης ανεύρεσης κληρονόμων οδηγούσαν χιλιάδες περιουσίες σε πολυετή εκκρεμότητα.
Το νέο νομοσχέδιο του Υπουργείου Οικονομικών επιχειρεί μια συνολική αναμόρφωση, βασιζόμενο στην ψηφιοποίηση, τη διαφάνεια και αυστηρές προθεσμίες που αλλάζουν ριζικά το τοπίο. Η μεταρρύθμιση δεν είναι τεχνική, αλλά αποτελεί πολιτική επιλογή για την ενεργητική διαχείριση των περιουσιών εκείνων που μένουν «ορφανές», ώστε να αξιοποιούνται είτε υπέρ του Δημοσίου είτε προς όφελος των κοινωφελών σκοπών.
Η αλλαγή αυτή αφορά, όμως, άμεσα και τους πολίτες. Οι κληρονόμοι που δεν κινούνται έγκαιρα κινδυνεύουν περισσότερο από ποτέ να χάσουν την περιουσία του συγγενή τους, καθώς το Δημόσιο αποκτά πλέον ξεκάθαρες και γρήγορες διαδικασίες αναγνώρισης του δικαιώματός του ως εξ αδιαθέτου κληρονόμου.
Μια ψηφιακή επανάσταση: Από τα διάσπαρτα μητρώα στο e-diadoxi
Η μεγαλύτερη τομή του νέου πλαισίου είναι η πλήρης ψηφιοποίηση της διαδικασίας μέσω της δημιουργίας της πλατφόρμας «e-diadoxi», η οποία λειτουργεί ως ολοκληρωμένο πληροφοριακό σύστημα καταγραφής, παρακολούθησης και εκκαθάρισης σχολαζουσών κληρονομιών.
Ταυτόχρονα, θεσπίζεται το Ενιαίο Ψηφιακό Μητρώο Σχολαζουσών Κληρονομιών, ένας κεντρικός κόμβος δεδομένων όπου ανοίγεται ηλεκτρονικός φάκελος για κάθε κληρονομία, περιλαμβάνοντας ληξιαρχική πράξη θανάτου, πιστοποιητικά συγγενών, αποποιήσεις, στοιχεία περιουσίας, πράξεις διαχείρισης και οικονομικές καταστάσεις.
Η αλλαγή είναι θεμελιώδης αν λάβουμε υπόψη τι ίσχυε μέχρι σήμερα. Το προηγούμενο σύστημα βασιζόταν στα κατά τόπους μητρώα του άρθρου 64 του ν. 4182/2013, τα οποία τηρούνταν αποσπασματικά από κάθε Αποκεντρωμένη Διοίκηση, χωρίς ενιαία τυποποίηση, χωρίς κοινή πρόσβαση και συχνά χωρίς επικαιροποίηση. Αυτά τα μητρώα καταργούνται οριστικά με την ενεργοποίηση του νέου συστήματος.
Με λίγα λόγια, η εποχή των χάρτινων φακέλων και των ξεχωριστών αρχείων που δεν είχαν καμία διασύνδεση μεταξύ τους τελειώνει. Τώρα, όλα τα στοιχεία συγκεντρώνονται σε μία ψηφιακή πλατφόρμα, η οποία επιτρέπει ακόμη και αυτοματοποιημένο εντοπισμό πιθανών σχολαζουσών μέσω διασύνδεσης με μητρώα (Ληξιαρχεία, Μητρώο Πολιτών, Μητρώο Διαθηκών).
Έτσι, το Δημόσιο θα ενημερώνεται πλέον άμεσα για κάθε θάνατο και για κάθε υπόθεση όπου δεν εμφανίζεται κληρονόμος, ώστε να εκκινήσουν άμεσα οι διαδικασίες και να καταλήξει η περιουσία σε αυτό, αντί να μένει εκκρεμής και να απαξιώνεται.
Οι νέες προθεσμίες για την ταχεία αναγνώριση του δικαιώματος του Δημοσίου
Η δεύτερη μεγάλη μεταβολή αφορά τον χρόνο μέσα στον οποίο το Δημόσιο αναγνωρίζεται ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος. Η νέα διαδικασία είναι αυστηρή και σύντομη.
Συγκεκριμένα, ενεργοποιείται μόλις η αρμόδια Αποκεντρωμένη Διοίκηση ή η Διεύθυνση Κοινωφελών Περιουσιών ενημερωθεί, μέσω της διαλειτουργικότητας του «e-diadoxi», ότι μετά τον θάνατο ενός προσώπου δεν υπάρχει δημοσιευμένη διαθήκη και ότι όλοι οι εξ αδιαθέτου κληρονόμοι μέχρι και την πέμπτη τάξη είτε έχουν αποποιηθεί είτε δεν υπάρχουν. Η πληροφορία αυτή αντλείται αυτοματοποιημένα από τα Ληξιαρχεία, το Μητρώο Πολιτών, το Μητρώο Διαθηκών και τα Πρωτοδικεία, τα οποία συνομιλούν πλέον ψηφιακά με το νέο σύστημα.
Εφόσον ύστερα από αυτούς τους ελέγχους διαπιστωθεί ότι η κληρονομία είναι σχολάζουσα, το Δημόσιο προχωρά στο επόμενο βήμα: αναρτά ψηφιακή πρόσκληση προς κάθε πιθανό κληρονόμο, δίνοντας προθεσμία ενός έτους για να εμφανιστεί όποιος έχει δικαίωμα.
Η ανάρτηση, επομένως, γίνεται αφού επιβεβαιωθεί ότι δεν υπάρχει διαθήκη και ότι καμία από τις πέντε πρώτες τάξεις εξ αδιαθέτου συγγενών (σύζυγος/τέκνα, γονείς/αδελφοί, παππούδες, προπάπποι, λοιποί συγγενείς μέχρι την πέμπτη τάξη) δεν κληρονομεί. Έτσι, η πρόσκληση αναρτάται μόνον όταν η κληρονομία βρίσκεται ήδη στο κατώφλι της έκτης τάξης, όπου μοναδικός κληρονόμος είναι το Ελληνικό Δημόσιο, κάτι που φυσικά ίσχυε και με το προηγούμενο καθεστώς.
Εάν περάσει ένα έτος χωρίς να εμφανιστεί κληρονόμος, χωρίς να υπάρχει εκκρεμοδικία και χωρίς να προκύπτουν στοιχεία ύπαρξης άλλου δικαιούχου, τότε ο νέος Φορέας υποβάλλει εισήγηση και η Επιτροπή Σχολαζουσών Κληρονομιών γνωμοδοτεί. Μετά από αυτή τη διαδικασία, ο Υπουργός Οικονομικών εκδίδει πράξη διαπίστωσης του κληρονομικού δικαιώματος του Δημοσίου.
Αμέσως μετά, δίνεται μικρή προθεσμία 15 ημερών για αίτηση θεραπείας. Αν περάσει άπρακτη, τότε τεκμαίρεται ότι το Δημόσιο είναι ο μοναδικός εξ αδιαθέτου κληρονόμος έκτης τάξης.
Η στρατηγική του Δημοσίου για ενεργοποίηση περιουσιών
Το Δημόσιο, μέσω του νέου πλαισίου, επιδιώκει όχι απλώς να διαπιστώνει το δικαίωμά του, αλλά να αποκτά και να αξιοποιεί αποτελεσματικά τις σχολάζουσες κληρονομίες. Η σύσταση του Ιδρύματος Διαχείρισης και Εκκαθάρισης Κληρονομιών δημιουργεί έναν ενιαίο φορέα που αναλαμβάνει τη διαχείριση, καταγραφή, αποτίμηση, εκποίηση, όπου χρειάζεται, και την τελική εκκαθάριση. Η διαχείριση, που μέχρι σήμερα ασκούνταν κατακερματισμένα από τις Αποκεντρωμένες Διοικήσεις, πλέον συγκεντρώνεται σε έναν εξειδικευμένο οργανισμό, με υποχρέωση ανάρτησης πλήρους έκθεσης μετά τη λήξη του έργου του στη πλατφόρμα e-diadoxi.
Αξιοσημείωτη καινοτομία είναι και η αμοιβή προς ιδιώτες που καταδεικνύουν στο Δημόσιο άγνωστες σχολάζουσες κληρονομίες. Σύμφωνα με το νομοσχέδιο, όποιος –χωρίς επαγγελματική υποχρέωση– ενημερώνει την αρμόδια αρχή, δικαιούται αμοιβή κατ’ αναλογία με το σύστημα επιβράβευσης άλλων δηλώσεων προς την υπηρεσία.
Πρόκειται για μια στροφή που δείχνει πως το κράτος επιθυμεί να αντιμετωπίζει τη σχολάζουσα κληρονομία όχι ως παθητικός αποδέκτης περιουσίας, αλλά ως ενεργός διαχειριστής περιουσιακών στοιχείων που μπορούν να ενισχύσουν το δημόσιο ταμείο.
Τι να προσέξουν οι κληρονόμοι για να μην χάσουν την περιουσία τους
Η νέα πραγματικότητα σημαίνει ότι οι κληρονόμοι δεν έχουν περιθώρια καθυστέρησης. Η κληρονομία θεωρείται σχολάζουσα ακόμη και όταν ο κληρονόμος είναι άγνωστος ή δεν έχει βρεθεί ή δεν είναι βέβαιο ότι έχει αποδεχθεί την κληρονομία. Με δεδομένο ότι η διαδικασία του Δημοσίου ενεργοποιείται αμέσως με τον θάνατο, κάθε καθυστέρηση αυξάνει σημαντικά τον κίνδυνο απώλειας δικαιωμάτων.
Είναι δεδομένο, λοιπόν, ότι οι κληρονόμοι οφείλουν να ενημερώνονται εγκαίρως για τον θάνατο συγγενών τους και να εκδίδουν χωρίς καθυστέρηση τα απαιτούμενα πιστοποιητικά. Πρέπει επίσης να εξετάζουν άμεσα αν υπάρχει διαθήκη και να δηλώνουν είτε την αποδοχή είτε την αποποίηση της κληρονομίας εντός των νόμιμων προθεσμιών. Η παράλειψη απλών ενεργειών μπορεί να οδηγήσει την κληρονομία στη διαδικασία της σχολάζουσας, χωρίς οι ίδιοι να το αντιληφθούν.
Επιπλέον, η ύπαρξη της πλατφόρμας e-diadoxi σημαίνει ότι οι κληρονόμοι πρέπει να παρακολουθούν τις αναρτήσεις και τις προσκλήσεις, καθώς η προθεσμία του ενός έτους είναι δεσμευτική. Αν δεν εμφανιστούν εγκαίρως, ακόμη και αν έχουν πραγματικό δικαίωμα, το Δημόσιο θα αναγνωριστεί ως μοναδικός κληρονόμος.
Τέλος, επειδή πλέον κάθε υπόθεση καταχωρίζεται στο Ενιαίο Ψηφιακό Μητρώο, οι κληρονόμοι πρέπει να αναλαμβάνουν πρωτοβουλία: να αναζητούν εάν έχει ανοιχθεί φάκελος, να επικοινωνούν με τις αρμόδιες υπηρεσίες και να προσκομίζουν όλα τα απαραίτητα δικαιολογητικά. Η εποχή που μια σχολάζουσα κληρονομία «σερνόταν» και επέτρεπε την εμφάνιση κληρονόμων ακόμη και μετά από χρόνια έχει τελειώσει.
Διαβάστε επίσης:
diathikes.gr: Δημοσίευση διαθηκών σε 3 έως 7 ημέρες – Όλες οι αλλαγές και τα οφέλη
Κληρονομία με χρέη: Τι αλλάζει και πώς θα προστατεύονται οι κληρονόμοι
ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΣΗΜΕΡΑ
