Σε αρκετές περιπτώσεις, τα δικαστήρια έχουν κρίνει ότι ο συνοδηγός δεν δικαιούται αποζημίωση, επειδή είχε ευθύνη για την έκταση της ζημίας.

Η δικαστική υπόθεση που ακολούθησε το θανατηφόρο τροχαίο δυστύχημα του τραγουδιστή Παντελή Παντελίδη εξακολουθεί, χρόνια μετά, να προκαλεί έντονο δημόσιο και νομικό ενδιαφέρον. Όχι μόνο λόγω του προσώπου που ενεπλάκη, αλλά προσφάτως και λόγω του τρόπου με τον οποίο το πολιτικό δικαστήριο αντιμετώπισε το ζήτημα της αποζημίωσης των συνοδηγών και ειδικότερα της συνοδηγού Μίνας Αρναούτη που υπέστη τα βαρύτερα τραύματα και συνεπώς είχε και τις μεγαλύτερες αξιώσεις για την οικονομική της ζημία και την ηθική της βλάβη.

1

Παρότι, λοιπόν, υπέστη σοβαρές σωματικές βλάβες, το δικαστήριο της επιδίκασε ιδιαίτερα περιορισμένο ποσό αποζημίωσης, κρίνοντας ότι συνέτρεχε συνυπαιτιότητά της στο δυστύχημα, επειδή επέβαινε σε όχημα του οποίου ο οδηγός βρισκόταν υπό την επήρεια αλκοόλ.

Η κρίση αυτή άνοιξε εκ νέου τη συζήτηση γύρω από ένα ζήτημα που, αν και νομικά παγιωμένο, συχνά παρερμηνεύεται. Πότε και υπό ποιες προϋποθέσεις μπορεί ένας συνοδηγός να θεωρηθεί συνυπαίτιος σε τροχαίο ατύχημα και, κυρίως, αν η επιβίβαση σε όχημα με μεθυσμένο οδηγό αρκεί από μόνη της για να περιορίσει ή ακόμη και να μηδενίσει την αποζημίωσή του.

Τι είναι η συνυπαιτιότητα και τι σημαίνει πρακτικά για την αποζημίωση

Η έννοια της συνυπαιτιότητας ρυθμίζεται στο άρθρο 300 του Αστικού Κώδικα, σύμφωνα με το οποίο, αν εκείνος που ζημιώθηκε συνέβαλε με δική του υπαιτιότητα στην επέλευση ή στην έκταση της ζημίας, το δικαστήριο μπορεί να μηδενίσει ή να μειώσει την αποζημίωση. Πρόκειται για διάταξη γενικής εφαρμογής, η οποία δεν αφορά μόνο τα τροχαία ατυχήματα, αλλά κάθε περίπτωση αστικής ευθύνης.

Στην πράξη, ωστόσο, η συνυπαιτιότητα αποκτά ιδιαίτερη σημασία στα τροχαία, διότι συνδέεται άμεσα με τη συμπεριφορά των εμπλεκομένων πριν και κατά τον χρόνο του ατυχήματος. Σημαντικό είναι ότι η συνυπαιτιότητα δεν προϋποθέτει ισότιμη ευθύνη. Αρκεί η συμπεριφορά του ζημιωθέντος να συνέβαλε ουσιωδώς είτε στην πρόκληση του ατυχήματος είτε στην επιδείνωση των συνεπειών του.

Δεν σημαίνει, δηλαδή, ότι πρέπει να αποδειχθεί πως ο συνοδηγός είχε ίδια ευθύνη με τον οδηγό στην πρόκληση του ατυχήματος, αλλά αρκεί να προκύπτει πως είχε κάποιο βαθμό υπαιτιότητας για τη ζημία. Με λίγα λόγια, είχε είτε δόλο να επέλθει η ζημία είτε επέδειξε αμέλεια συνειδητά ή ασυνείδητα.

Γιατί η συνυπαιτιότητα του συνοδηγού δεν είναι ο κανόνας

Παρά τη δημόσια αίσθηση που συχνά δημιουργείται, η συνυπαιτιότητα του συνοδηγού δεν αποτελεί τον κανόνα στη νομολογία. Αντιθέτως, τα δικαστήρια αντιμετωπίζουν το ζήτημα με ιδιαίτερη φειδώ, ακριβώς επειδή ο συνοδηγός δεν έχει έλεγχο του οχήματος και δεν λαμβάνει τις κρίσιμες αποφάσεις κατά την οδήγηση.

Η συνυπαιτιότητα δεν τεκμαίρεται και δεν προκύπτει αυτομάτως από το γεγονός της επιβίβασης στο όχημα. Δεν αρκεί, δηλαδή, το ότι κάποιος βρισκόταν στη θέση του συνοδηγού για να θεωρηθεί ότι αποδέχθηκε οποιονδήποτε κίνδυνο. Ομοίως, δεν στοιχειοθετείται συνυπαιτιότητα μόνο και μόνο επειδή ο συνοδηγός δεν παρενέβη, δεν αντέδρασε ή δεν απέτρεψε την επικίνδυνη συμπεριφορά του οδηγού.

Ο βασικός λόγος που δεν καταλογίζεται συνυπαιτιότητα στον συνοδηγό στην πλειονότητα των περιπτώσεων είναι επειδή θεωρείται αναμενόμενο αυτός να εμπιστεύεται τον συνοδηγό, όταν δεν συντρέχει εμφανής λόγος δυσπιστίας. Η εμπιστοσύνη μεταξύ επιβαινόντων, ιδίως όταν πρόκειται για φίλους ή γνωστούς, θεωρείται κοινωνικά και νομικά εύλογη και δεν μετατρέπεται αυτομάτως σε αμέλεια.

Η νομολογία είναι σαφής ότι απαιτείται συγκεκριμένη και αποδεδειγμένη συμπεριφορά του συνοδηγού που να συνδέεται αιτιωδώς με τη ζημία.

Οι κυριότερες περιπτώσεις συνυπαιτιότητας του συνοδηγού και τι ισχύει με το αλκοόλ

Υπάρχουν αρκετές περιπτώσεις στις οποίες τα δικαστήρια έχουν αναγνωρίσει συνυπαιτιότητα συνοδηγού και αυτές παρουσιάζουν κοινά χαρακτηριστικά. Κεντρικό στοιχείο είναι πάντοτε η γνώση και αποδοχή ενός προφανούς κινδύνου.

Ιδίως σε ό,τι αφορά την κατανάλωση αλκοόλ, η νομολογία δεν αρκείται σε αφηρημένες υποψίες. Για να στοιχειοθετηθεί συνυπαιτιότητα, πρέπει να αποδειχθεί ότι ο οδηγός βρισκόταν σε κατάσταση εμφανούς και έντονης μέθης, ότι είχε καταναλώσει σημαντική ποσότητα αλκοόλ και ότι αυτό ήταν αντιληπτό από τον συνοδηγό. Με απλά λόγια, δεν αρκεί το γεγονός ότι είχε πιει, αλλά πρέπει να φαίνεται ότι έχει πιει, όπως είχε συμβεί με την περίπτωση του Παντελίδη. Η εμφανής μέθη, η αστάθεια, η δυσκολία ομιλίας ή η προγενέστερη κατανάλωση μεγάλων ποσοτήτων αλκοόλ παρουσία του συνοδηγού είναι στοιχεία που συνεκτιμώνται.

Συνυπαιτιότητα έχει επίσης αναγνωριστεί όταν ο συνοδηγός παρότρυνε ή ενθάρρυνε επικίνδυνη οδήγηση, όπως υπερβολική ταχύτητα ή επιδεικτικούς ελιγμούς, καθώς και σε περιπτώσεις ενεργούς παρεμβολής στην οδήγηση. Για παράδειγμα, έχει κριθεί σε γερμανικό δικαστήριο ότι η βιντεοσκόπηση της οδήγησης εκ μέρους του συνοδηγού από το κινητό του, ώστε στη συνέχεια το βίντεο να ανέβει σε λογαριασμό social media, όπου αναρτώνται βίντεο επικίνδυνης οδήγησης, αποτελεί ενθάρρυνση αυτής της παράνομης συμπεριφοράς και συνεπώς μορφή συνυπαιτιότητας.

Άλλη μορφή συνυπαιτιότητας μπορεί να είναι η παρεμβολή στην οδήγηση (π.χ. η χρήση κόρνας, οι χειρονομίες, η απόσπαση προσοχής ή η παρεμπόδιση ορατότητας) εκ μέρους του συνοδηγού, κάτι που είναι ξεκάθαρο για το πώς σχετίζεται με το τροχαίο ατύχημα.

Από την άλλη, συνυπαιτιότητα μπορεί να ισχύει και αναφορικά με την έκταση της ζημίας, όπως όταν ο συνοδηγός δεν φορούσε ζώνη. Μπορεί, δηλαδή, ο συνοδηγός να μην έχει καμία εμπλοκή στο ατύχημα, όμως με τη συμπεριφορά του να οδήγησε σε επέλευση μεγαλύτερης ζημίας, όπως ισχύει με τις σωματικές βλάβες λόγω μη χρήσης ζώνης.

Η υπόθεση Παντελίδη έχει οπωσδήποτε μια έντονη ηθική φόρτιση και σίγουρα η επιδίκαση μιας τόσο χαμηλής αποζημίωσης, που δεν καλύπτει ούτε τα βασικά έξοδα της συνοδηγού για τη νοσηλεία και την αποκατάστασή της, προκαλεί ένα αίσθημα αδικίας, όμως πρόκειται για μια εξατομικευμένη κρίση του δικαστηρίου που στηρίχθηκε σε συγκεκριμένα δεδομένα της δικογραφίας, αποτελώντας μια κλασική περίπτωση ευθύνης του συνοδηγού.

Διαβάστε επίσης:

Εφετείο Αθηνών: Τι ποσά θα λάβουν οι Φρόσω Κυριάκου και Μίνα Αρναούτη ως αποζημίωση για το τροχαίο με τον Παντελίδη

Μίνα Αρναούτη: Ο Παντελίδης έχασε 20.000 το βράδυ του δυστυχήματος

Δίκη Παντελίδη: Οδηγός του τζιπ ήταν η Φρόσω Κυριάκου επιμένει η οικογένεια του τραγουδιστή