Μάχη με τις αβεβαιότητες δίνει η ελληνική πλευρά για να θέσει τις βάσεις υλοποίησης του έργου της Διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου και  εντείνει τις διπλωματικές κινήσεις ώστε να επανεκκινήσει.

Την ώρα που η ανάφλεξη στη Μέση Ανατολή, αλλάζει τις προτεραιότητες και τον προσανατολισμό ενός από τους συμμάχους του έργου, του Ισραήλ, η ένταξή του στο δρόμο του IMEC , που συνδέει την Ινδία με την Ευρώπη, δημιουργεί ένα παράθυρο ευκαιρίας.

1

Την ίδια στιγμή, η Ευρώπη, δηλώνει ότι θα προστατεύει τις υποθαλάσσιες διασυνδέσεις της από τρίτες χώρες, (μια δήλωση που θέλουμε να πιστεύουμε εννοεί και τις μελλοντικές) και η ελληνική πλευρά συνεχίζει να αναμένει …την κατάλληλη στιγμή.

 “Η ελληνική κυβέρνηση προχωράει   με σχεδιασμό, ο Πρωθυπουργός έχει πει ότι το έργο Διασύνδεσης Ελλάδας-Κύπρου θα γίνει και μπορεί ο χρονισμός του να επηρεάζεται από διάφορες παραμέτρους, αλλά δεν υπάρχει κάτι που θα αλλάξει την πρόθεσή μου να το υλοποιήσουμε” τόνισε πρόσφατα ο υπουργός Ενέργειας Σταύρος Παπασταύρου.

Όμως αν και ο χρονισμός υλοποίησης του έργου παραμένει ασαφής, οι χρηματοδοτικές ανάγκες του είναι σαφείς και έχουν χρονοδιάγραμμα. Ο ΑΔΜΗΕ ζητά από τους ρυθμιστές να καλύψουν τα έξοδα του 2025 και μετρά η αντίστροφη μέτρηση για τον Αύγουστο. Ως τότε, έχει καλυφθεί οικονομικά η Nexans , αλλά θα πρέπει να αποφασιστεί, αν θα συνεχίζει να πληρώνεται και να παράγει καλώδιο….

Η στάση της Ευρώπης

Αν και η Διασύνδεση παραμένει σε αδιέξοδο, με ασαφές χρονοδιάγραμμα έναρξης παρά τις επίσημες – αλλά αόριστες – κυβερνητικές δηλώσεις ότι το έργο θα προχωρήσει, χθες έγινε ένα θετικό βήμα.  Στα Συμπεράσματα της Προεδρίας μετά το χθεσινό Συμβούλιο Υπουργών Ενέργειας  έγινε  ρητή αναφορά σε προστασία της κατασκευής Έργων Κοινού Ενδιαφέροντος και γενικότερα έργων ενεργειακών υποδομών, όπως τα υποθαλάσσια καλώδια, από εμπόδια που θέτουν τρίτες χώρες. Επιπροσθέτως, τα συμπεράσματα υπογραμμίζουν τα κατοχυρωμένα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών-μελών να εκμεταλλεύονται τους φυσικούς τους πόρους σύμφωνα με το Ενωσιακό και Διεθνές Δίκαιο, κάνοντας και ειδική αναφορά στη Σύμβαση των Ηνωμένων Εθνών για το Δίκαιο της Θάλασσας.
Η εξέλιξη αυτή προστίθεται σε μια σειρά από στρατηγικές κινήσεις που πραγματοποιεί η ελληνική πλευρά, οι οποίες οδηγούν αργά αλλά σταθερά σε μια ισορροπία γεωπολιτική, που καθιστούν το έργο αυτονόητο και αδιαμφισβήτητο.

Τόσο ο διαγωνισμός υδρογονανθράκων στα Νότια της Κρήτης όσο και ο θαλάσσιος χωροταξικός σχεδιασμός, αποτελούν δύο σημαντικά βήματα που δημιουργούν το απαραίτητο πλαίσιο για να γίνει η Διασύνδεση του Great Sea Interconnector που θα συνδέσει την Ελλάδα με την Κύπρο μέσω της Κρήτης, και ακολούθως την Κύπρο με το Ισραήλ. Η προκήρυξη για το διαγωνισμό υδρογονανθράκων Νότια της Κρήτης και πλέον μετρά αντίστροφα ο χρόνος  και μέχρι τις 10 Σεπτεμβρίου θα έχει ολοκληρωθεί για να ακολουθήσουν οι διαπραγματεύσεις με τον ανάδοχο. Όπως τόνισε τα οικόπεδα νότια της Κρήτης ακυρώνουν defacto το Τουρκολιβυικό Μνημόνιο.

Δεύτερη κίνηση της Ελλάδας στη γεωπολιτική σκακιέρα, ήταν η ανακοίνωση του θαλάσσιου χωροταξικού σχεδιασμού, ο οποίος αναγνωρίζει επήρεια σε όλα τα ελληνικά νησιά και η υφαλοκρηπίδα της Ελλάδας ακουμπάει την υφαλοκρηπίδα της Κύπρου. “Δεν επηρεαζόμαστε στην άσκηση των δικαιωμάτων μας από οποιαδήποτε απειλή ή ενόχληση”, τόνισε. Και συνέχισε, “το ίδιο θα γίνει και με το καλώδιο”.

Ακόμη ένα σημείο ενίσχυσης ήταν δηλώσεις του Γάλλου Προέδρου Μακρόν και του Πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στη Διάσκεψη της Νίκαιας, όπου επεσήμαναν ότι “η δυνατότητα να ποντίσεις καλώδιο για ηλεκτρική διασύνδεση ή μεταφορά δεδομένων είναι αδιαπραγμάτευτη και δεν τίθεται στην έγκριση κανενός”.

 Το σημαντικότερο όμως παράθυρο ευκαιρίας αποτελεί η ένταξη του έργου στον IMEC, τον  India-Middle East-Europe Economic Corridor  που δημιουργεί γέφυρα εμπορικής διασύνδεσης μεταξύ της Ινδίας με την Ευρώπη και τη Μέση Ανατολή και φέρνει στο τραπέζι τις ΗΠΑ.

Υπενθυμίζεται ότι στις αρχές Μαΐου ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπένζαμιν Νετανιάχου και ο Κύπριος πρόεδρος Νίκος Χριστοδουλίδης  ανακοίνωσαν από την Ιερουσαλήμ ότι η συμφωνία για την ηλεκτρική διασύνδεση των δύο χωρών να υπογραφεί φέτος.

Στο project εμπλέκονται πλέον και επισήμως οι ΗΠΑ αλλά και η Ινδία καθώς το καλώδιο εντάσσεται στον διάδρομο Ινδίας-Μέσης Ανατολής-Ευρώπης (IMEC). Είναι χαρακτηριστικό ότι το κοινό ανακοινωθέν που εκδόθηκε είχε τίτλο «ένα σημαντικό βήμα για την υλοποίηση του οράματος IMEC υπό την ηγεσία των ΗΠΑ».

H IMEC αποτελεί μια διεθνής πρωτοβουλία υποδομών που στοχεύει στη δημιουργία ενός διαδρόμου διασύνδεσης μεταξύ της Ινδίας, της Μέσης Ανατολής και της Ευρώπης και αποτελεί πρωτοβουλία που προωθήθηκε με τον ηγετικό ρόλο των Ηνωμένων Πολιτειών.

Τι γίνεται με τη χρηματοδότηση του έργου

Ο Πρόεδρος Διευθύνων Σύμβουλος του ΑΔΜΗΕ, Μάνος Μανουσάκης, μιλώντας  πρόσφατα στο συνέδριο «Ελλάδα 2025 – 2030, Οικονομία & Ανάπτυξη», αναφέρθηκε στην ανάγκη χρηματοδότησης του έργου λέγοντας: “Αν και παρουσιάζεται καθυστέρηση στις έρευνες για την ηλεκτρική διασύνδεση Κρήτη – Κύπρος, το πρότζεκτ δεν έχει εκτροχιαστεί. Αυτό όμως που έχει καθυστερήσει πάρα πολύ είναι η διασφάλιση του εσόδου για το έργο. Έχουμε επενδύσει 250 εκατ. αποδεικνύοντας την προσήλωσή μας, και δεν έχουμε δει ούτε ευρώ ζωγραφιστό», πρόσθεσε.

Όπως συμπλήρωσε, αν αυτό συνεχιστεί, τότε θα αποτελέσει στοιχείο εκτροχιασμού της διασύνδεσης, γιατί αν δεν υπογραφεί η δανειακή σύμβαση, ο ΑΔΜΗΕ δεν μπορεί να συνεχίσει να καταβάλει ίδια κεφάλαια. «Απευθύνω έκκληση στους Ρυθμιστές Ελλάδας και Κύπρου, ώστε να συνεχιστούν οι αποπληρωμές. Υπάρχουν πιθανοί μέτοχοι από το εξωτερικό, πολύ σημαντικοί οικονομικοί οργανισμοί, που δεν έρχονται να συμφωνήσουν μαζί μας, όσο δεν μπορούμε να προβούμε σε δανειοδότηση» κατέληξε ο επικεφαλής του Διαχειριστή.

Υπενθυμίζεται ότι το καλώδιο Κρήτης-Αττικής υλοποιείται με συγχρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ ύψους μέχρι το ποσό των 535,5 εκατ. ευρώ ενώ για τον Great Sea Intrerconnector έχει προβλεφθεί χρηματοδότηση ύψους 647 εκ. ευρώ. Υπενθυμίζεται ότι, βάσει της συμφωνίας διασυνοριακού επιμερισμού κόστους (CBCA), το 37% της διασύνδεσης θα καλυφθεί από τους Έλληνες καταναλωτές, ενώ το υπόλοιπο 63% από την Κύπρο. 

Το έσοδο αυτό κρίνεται κρίσιμο για την εξασφάλιση της χρηματοδότησης του έργου, παρότι η κυπριακή πλευρά έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν πρόκειται να καταβάλει πληρωμές στον ΑΔΜΗΕ αν δεν προηγηθούν οι απαραίτητες πιστοποιήσεις του διαχειριστή.

Σύμφωνα με τη μεθοδολογία που ενέκρινε η Ρυθμιστική Αρχή Ενέργειας της Κύπρου (ΡΑΕΚ), το επιτρεπόμενο έσοδο για την περίοδο 2025–2029 έχει οριστεί σε 25 εκατ. ευρώ ετησίως, με συνολικό ανώτατο όριο τα 125 εκατ. ευρώ για την πενταετία. Τα ποσά αυτά δεν θα επιβαρύνουν άμεσα τους καταναλωτές, καθώς προβλέπεται να καλυφθούν από τα έσοδα των δικαιωμάτων εκπομπών ρύπων (ETS).

Ωστόσο, για την εκταμίευσή τους απαιτείται έγκριση από την κυβέρνηση, η οποία και διαχειρίζεται τους σχετικούς πόρους κάτι που ανεβάζει τον βαθμό δυσκολίας για να εγκριθεί το επίμαχο κονδύλι όσο το έργο παραμένει στον αέρα.

Σύμφωνα με τη μεθοδολογία εσόδου που έχει εγκρίνει η ΡΑΑΕΥ από τον Σεπτέμβριο του 2024 (μετά την διακρατική συμφωνία με την Κύπρο), ο ΑΔΜΗΕ έχει δικαίωμα να αρχίσει την ανάκτηση εσόδων ήδη από την κατασκευαστική περίοδο, ζήτημα για το οποίο εναντιώθηκε από την πρώτη στιγμή η κυπριακή πλευρά που ζήτησε οι πληρωμές να αρχίσουν με την εμπορική λειτουργία του έργου.

Η κυπριακή πλευρά επισημαίνει ότι είναι παράδοξο οι καταναλωτές να καλούνται να καλύψουν μέρος του κόστους ενός έργου, η τύχη του οποίου παραμένει αβέβαιη, κάτι που η ελληνική ρυθμιστική αρχή φαίνεται πως θα εγκρίνει σε αντίθεση με τη Ρυθμιστική Αρχή της Κύπρου που διατηρεί επιφυλάξεις.

Τέλος,  μεθαύριο Πέμπτη αναμένεται να εγκρίνει η Ρυθμιστική  Αρχή  Ενέργειας (ΡΑΑΕΥ)  το αναθεωρημένο έσοδο του ΑΔΜΗΕ για την ενσωμάτωση στα τέλη χρήσης δικτύου του κόστους των δύο μεγάλων έργων ηλεκτρικής διασύνδεσης: της Κρήτης με την Αττική και της Κρήτης με την Κύπρο συνολικού ύψους  άνω των 3 δισ. κάτι που σημαίνει την επιβολή νέων χρεώσεων από το δεύτερο εξάμηνο του έτους.

Σημειώνεται ότι τα ποσά που θα ενσωματωθούν στους λογαριασμούς δεν είναι υψηλά, αλλά είναι χρεώσεις για ένα έργο που δεν υλοποιείται και είναι άγνωστη η προοπτική του.

Για τη διασύνδεση Κρήτης– Κύπρου, που παραμένει σε στασιμότητα με αυξημένα γεωπολιτικά ρίσκα, η ΡΑΑΕΥ θα αναμένεται, κατά πληροφορίες να εγκρίνει κονδύλι περίπου 7,6 εκατ. ευρώ για το 2025. Το ποσό αυτό θα προστεθεί στο έσοδο που θα ανακτηθεί από τον ΑΔΜΗΕ και από τη διασύνδεση Κρήτης – Αττικής, η οποία έχει τεθεί σε κανονική λειτουργία.