Τα μεγάλα «κραχ» του Οκτωβρίου και ποιο είναι το χειρότερο δίμηνο για τις ελληνικές μετοχές

Κανένας άλλος μήνας του χρόνου δεν «κουβαλά» τόσο  μεγάλη αρνητική φόρτιση για τις χρηματιστηριακές αγορές σαν κι αυτήν του Οκτωβρίου…

Στη συλλογική μνήμη των επενδυτών, ο Οκτώβριος έχει καταγραφεί ως ο μήνας που φέρνει τα «κραχ» στις μετοχές. Με πρώτο και χαρακτηριστικότερο όλων εκείνον του 1929, το οποίο εξακολουθεί να παραμένει ακόμη ένα ξεχωριστό σημείο αναφοράς και να αποτελεί αντικείμενο αναλύσεων. Παρά το γεγονός ότι σε τρεις βδομάδες συμπληρώνονται 90 χρόνια από τη βιβλική κατάρρευση της Wall Street, που επέφερε την αμερικανική Μεγάλη Ύφεση.

Ακολούθησε το 1987, μήνα Οκτώβριο και πάλι, ακόμη ένα μεγάλο «κραχ» στη… Μέκκα των αγορών που είναι η Νέα Υόρκη. Με τους ισχυρότατους κραδασμούς να μεταδίδονται και στους άλλους «ναούς» του χρήματος διεθνώς.

Το 1997, ήταν οι ασιατικές «τίγρεις» εκείνες που βύθισαν τις μετοχές. Καθώς αποδείχθηκε ότι η ορμητική διάθεση που εμφάνιζαν οι οικονομίες, ορισμένων χωρών της Ασίας, είχε ημερομηνία λήξεως. Τίγρεις μεν, αλλά …χάρτινες.

Πέραν τούτων και δύο βδομάδες πριν έρθει ο Οκτώβριος του 2008 έσκασε η Lehman Brothers. Με τις επιπτώσεις τις μεγαλύτερης, εταιρικής χρεοκοπίας στην παγκόσμια ιστορία,  που ήταν απόρροια του σκασίματος της «φούσκας» των τοξικών ομολόγων, να διαχέονται σε όλες τις διεθνείς αγορές. Και να τις ταλανίζουν για καιρό.

Ακόμη και επί ελληνικού εδάφους, η μεγάλη «φούσκα» του 1999 τρύπησε επίσης λίγες μέρες πριν από το δέκατο μήνα του χρόνου. Για την ακρίβεια, στις 17 Σεπτεμβρίου, άρχισαν να ξηλώνονται οι αχαλίνωτες προσδοκίες και να δίνουν τη θέση τους σε μια ιδιαίτερα σκληρή και μακροχρόνια πτώση.

Το ότι οι αγορές φοβούνται τον Οκτώβριο, αποτελεί κοινό μυστικό, αν και αυτό από μόνο του δεν μπορεί να προδικάσει τη βραχυπρόθεσμη πορεία τους.

Στην προκειμένη περίπτωση, τα διεθνή χρηματιστήρια ξεκίνησαν τον μήνα πατώντας με το αριστερό τους πόδι.

Οι πρώτες μέρες έχουν οδηγήσει τον εμβληματικό αμερικανικό δείκτη Dow Jones στο -1,3%, ενώ ισοϋψείς απώλειες της τάξεως του 3,3% εμφανίζουν οι μεγάλες ευρωπαϊκές αγορές της Φρανκφούρτης, του Λονδίνου και του Παρισιού.

Όλα αυτά στη σκιά των ανησυχιών για επερχόμενη ύφεση και κυρίως στις πολλαπλασιαζόμενες εκτιμήσεις διεθνών επενδυτικών οίκων, που βλέπουν να έρχεται μεγάλος πόνος για τα μετοχικά χαρτοφυλάκια.

Αρνητικό ξεκίνημα έχει κάνει το χρηματιστήριο της Αθήνας, το οποίο στις τέσσερις πρώτες συνεδριάσεις του μήνα, έχει βρεθεί 5,1% χαμηλότερα. Εμφανίζοντας όμως εδώ και καιρό, κραυγαλέα αδυναμία στο να προσελκύσει, σημαντικά επενδυτικά κεφάλαια από ξένους «παίκτες». Ικανά να τροφοδοτήσουν την περαιτέρω άνοδο των τιμών.

Η «ακτινογραφία» των απωλειών που φτάνουν στο 64,51%

Τουλάχιστον σε ότι αφορά την ελληνική αγορά, τα στατιστικά στοιχεία δείχνουν ότι όντως ο Οκτώβριος είναι ένας μήνας φόβητρο για τους επενδυτές. Διότι το τελικό του αποτέλεσμα, εξεταζόμενο σε βάθος 34 ετών είναι βαρύτατα ζημιογόνο. Φτάνοντας σε αθροιστικές απώλειες… 31,46%. Απώλειες που προκύπτουν από την (θεωρητική) παραδοχή ότι ένας  επενδυτής ξεκινά κάθε φορά αγοράζοντας μετοχές την τελευταία μέρα του Σεπτεμβρίου, τις οποίες και πουλά την τελευταία μέρα του Οκτωβρίου. Μετοχές βεβαίως που εκφράζουν πιστά την πορεία του Γενικού Δείκτη.

Αν για παράδειγμα ο επενδυτής αυτός ξεκινούσε το 1985 με 1.000 ευρώ και στη συνέχεια, κάθε Οκτώβριο, φρόντιζε να επανεπενδύει  τα εκάστοτε διαθέσιμά του στα «χαρτιά» του Γενικού Δείκτης, θα είχε μείνει τώρα με… 685,4 ευρώ.

Ωστόσο άλλος μήνας έχει τ’ όνομα κι άλλος έχει τη «χάρη». Διότι ο χρηματιστηριακός Νοέμβριος είναι ακόμη πιο σκληρός για τις ελληνικές μετοχές. Οι οποίες σε χρονικό ορίζοντα 34 ετών (από το 1985 έως και το 2018) μετράνε σωρευτικές απώλειες… 48,22%.

Με βάση λοιπόν τα διαχρονικά στατιστικά δεδομένα, μακράν το χειρότερο δίμηνο για τις ελληνικές μετοχές είναι αυτό του Οκτωβρίου-Νοεμβρίου. Το οποίο στα 34 τελευταία χρόνια έχει δώσει συνολικές ζημιές… 64,51%. Για κάποιον πάντα που μένει μόνο το συγκεκριμένο δίμηνο στην αγορά. Όπου μια αρχική τοποθέτηση 1.000 ευρώ μειώνεται στα 685,4 τον πρώτο μήνα και αυτά, μετά από τις απώλειες  και του δεύτερου μήνα, πέφτουν στα 354,9 ευρώ…

Η προϊστορία και το μετέωρο βήμα των αγορών

Αναμφίβολα, τα στατιστικά ευρήματα και η… προϊστορία, δεν μπορούν να λειτουργήσουν σαν θέσφατο για την πορεία των αγορών, η οποία έχει πολυπαραγοντικό χαρακτήρα. Με την έννοια ότι εξαρτάται από πολλούς και σύνθετους λόγους, όπως επίσης και από τις εκάστοτε συγκυρίες που διαμορφώνονται. Παρά ταύτα, τα στατιστικά στοιχεία μπορούν να λειτουργήσουν και ως ένα πρόσθετο «εργαλείο» αξιολόγησης της αγοράς, ειδικά σε ότι αφορά τους περιοδικούς κύκλους που κάνουν οι μετοχές.

Στην προκειμένη περίπτωση, φαίνεται πως μπορεί η γενική και διαχρονική εικόνα να είναι αρνητική, αλλά αυτό δεν είναι κακό για όσους επιδιώκουν να «χτίσουν» θέσεις σε ελληνικές μετοχές. Γιατί τους δίδεται η ευχέρεια να αγοράσουν φθηνότερα, λόγω της καταγραφόμενης υποχώρησης των τιμών… Ειδικά μάλιστα, όταν στατιστικά και πάλι, ο Δεκέμβριος και κατά κύριο ο Ιανουάριος, έχουν ως διαχρονικό αποτέλεσμα τη σημαντική ανοδική ώθηση στην αγορά…

Πέραν τούτων και σε ότι αφορά τις επιδόσεις του Γενικού Δείκτη τον Οκτώβριο, οι ανοδικές χρονιές υπερισχύουν των αρνητικών με 15 έναντι 19. Καθώς όμως οι πτώσεις έχουν μεγαλύτερη ένταση σε σύγκριση με τις ανόδους, προκύπτει το βαθύ «κόκκινο» στην τελική αποτίμηση. Το ίδιο συμβαίνει και με τον Νοέμβριο, που μετρά 17 ανοδικές και 17 επίσης καθοδικές χρονιές.

Στην παρούσα φάση το ελληνικό χρηματιστήριο παρουσιάζει μια εμφανή δυστοκία στο να κεφαλαιοποιήσει τις προσδοκίες για την οικονομική ανάταξη της χώρας. Από τις εθνικές εκλογές έως τώρα, η αγορά είναι 7,9% πιο κάτω με όρους Γενικού Δείκτη. Όταν στο διάστημα που μεσολάβησε από τις ευρωεκλογές έως τις εθνικές κάλπες οι τιμές είχαν ανέβει κατά 22,2%.

Αν κρατήσουν οι τραπεζικές μετοχές και δεν επιδεινωθεί η κατάσταση στις διεθνείς αγορές, τότε το ελληνικό χρηματιστήριο μπορεί να κάνει βήματα μπροστά. Σε διαφορετική περίπτωση όμως, μπορεί να δυσκολέψουν τα πράγματα. Ίσως και αρκετά.

 Έτσι κι αλλιώς, ασφαλής πλοήγηση στις αγορές δεν υπάρχει. Το ρίσκο είναι αναπόφευκτο και αρκετά ευδιάκριτο, ειδικά στα μεγάλα χρηματιστήρια του πλανήτη, όπου οι αποτιμήσεις έχουν γίνει ιδιαίτερα απαιτητικές. Ο Dow Jones για παράδειγμα έχει ανέβει 240% στην τελευταία δεκαετία. Όπως λέει και μια αμερικάνικη παροιμία «όσο κι αν ψηλώσουν τα δέντρα, ποτέ δεν θα φτάσουν στον ουρανό»… Το πώς και πότε θα ψαλιδιστούν οι τιμές των μετοχών, αποτελεί ανοικτό ερώτημα.

Τι οδήγησε στα χρηματιστηριακά «κραχ»

Στο «κραχ» του 1929,η πρώτη βουτιά έγινε στις 19 Οκτωβρίου, για να ακολουθήσουν ακόμη εντονότερες στις 23 και 24, με την κατάρρευση να συντελείται διαδοχικά στις 28 και 29 του μήνα. Σε μία βδομάδα έγιναν καπνός 30 δισ. δολάρια από τη Wall Street, σχεδόν το ένα τρίτο του τότε αμερικανικού ΑΕΠ.

Ο περιορισμός στην ποσότητα χρήματος φαίνεται να έπαιξε σημαντικό ρόλο, καθώς η κάμψη της κατανάλωσης δεν μπορούσε να απορροφήσει τα αποθέματα των εταιρειών, για τις οποίες έτρεχαν οι μεγάλες δανειακές υποχρεώσεις.

Η περιορισμένη νομισματική πολιτική είχε στόχο να καταπολεμήσει τη χρηματιστηριακή κερδοσκοπία, αλλά επιτάχυνε το σκάσιμο της «φούσκας». Έτσι, η απότομη κατάρρευση των μετοχών έδωσε τη σκυτάλη στον πανικό των καταθετών και τις πτωχεύσεις τραπεζών, ανοίγοντας διάπλατα το δρόμο για τη ζοφερή Μεγάλη Ύφεση. Αυτό ήταν και το τέλος εκείνων που είχαν πιστέψει στην αέναη χρηματιστηριακή άνοδο, ζώντας πρόσκαιρα όπως αποδείχθηκε «με τον εγωκεντρισμό ενός ζάπλουτου και την ανεμελιά που χαρακτηρίζει ένα κολ γκερλ».

Αν και δεν μπορεί προβλεφθεί το πότε, οι «φούσκες» είναι νομοτελειακό ότι θα σκάσουν. Από το 1929 έως το 1932 η αμερικανική χρηματιστηριακή αγορά έχασε το 83% της αξίας της και χρειάστηκε να περάσουν 25 χρόνια για να ξαναφτάσουν οι τιμές εκεί όπου ήταν προ του «κραχ».

Τη «μαύρη Δευτέρα» του 1987 (19 Οκτωβρίου) ο Dow Jones  έκανε βουτιά 22,6%, σκορπίζοντας τον πανικό σε ολόκληρο τον κόσμο. Στην περίπτωση αυτή και εκτός από τα προβλήματα στην αμερικανική οικονομία, καθοριστικό στοιχείο για το «κραχ» έπαιξαν οι εντολές stop loss, οι οποίες ενεργοποιήθηκαν αυτομάτως  και αφειδώς από τα ηλεκτρονικά προγράμματα των χαρτοφυλακίων, που ήθελαν να προστατευτούν από τις μεγάλες απώλειες… Με συνέπεια να βυθιστούν οι τιμές, αφού όλες οι εντολές ήταν για πωλήσεις. Μετά από δύο χρόνια πάντως, η αμερικανική αγορά επανήλθε στα επίπεδα του Οκτωβρίου του 1987.

Με τις ασιατικές «Τίγρεις» οι αγορές δέχθηκαν ισχυρό ταρακούνημα στις 28 Οκτωβρίου του 1997, αλλά σχετικά γρήγορα, η «μπόρα» πέρασε.

Όσο για την ελληνική αγορά, σήμερα βρίσκεται… 87% πιο κάτω από την ιστορική κορυφή των 6.355,04 μονάδων, όπου είχε κλείσει ο Γενικός Δείκτης στις 17 Σεπτεμβρίου του 1999.