Κατά ένα όχι και τόσο παράδοξο τρόπο τείνει να επικρατήσει από σημαντική μερίδα της κοινωνίας  η τάση στήριξης των αγροτών στις κινητοποιήσεις τους.

Κυρίως επειδή οι μετακινήσεις των πολιτών δεν έχουν επηρεαστεί παρά οριακά, το «κόψιμο» της χώρας σε 2 ή 4 ή και 4 κομμάτια δεν έχει προκαλέσει κύμα αγανάκτησης. Αν αυτή η κατάσταση ισχύσει και μέσα στις γιορτές, ίσως οι αντιδράσεις να αλλάξουν.

Η συμπάθεια του κόσμου στηρίζεται σ’ αυτό που εμφανίζεται ως δίκαιο αίτημα: την μη έγκαιρη καταβολή των επιδοτήσεων σε συνδυασμό με την αγανάκτηση των τίμιων αγροτών για την διασπάθιση χρημάτων από επιτηδείους. Κατανοητή η στάση, πλην όμως συγκινησιακή και επιπόλαια.

Καταρχήν, όντως η σημερινή κυβέρνηση φέρει την ευθύνη που δεν ασχολήθηκε με το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ και απαιτήθηκε η παρεμβολή της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας για να σπάσει το απόστημα της ουσιαστικής κατάχρησης χρημάτων. Είναι δύσκολο να πιστέψει κανείς, όμως, πως ενώ ο αγροτικός κόσμος βούιζε για το τι συμβαίνει με τις εταιρείες υποδοχής, την τεχνητή λύση, τους μεγαλοκαρχαρίες, κανένας δεν μιλούσε, όλοι οι άλλοι πλην των άμεσα εμπλεκόμενων στο σκάνδαλο ήταν «τυφλοί τ᾽ ώτα, τον τε νουν, τα όμματα».

Κατά δεύτερο λόγο, όλος ο αγροτικός κόσμος γνωρίζει πως η κυβέρνηση δεν μπορούσε να δώσει χρήματα χωρίς την έγκριση της Ε.Ε., διότι διαφορετικά θα κινδύνευε με την πλήρη απώλεια των επιδοτήσεων. Οι καθυστερήσεις, λοιπόν, οφείλονται σχεδόν αποκλειστικά στην υποχρέωση απέναντι στην Ε.Ε. να διασφαλιστεί η ακεραιότητα των διαδικασιών. Το γεγονός ότι η κυβέρνηση κατάφερε να εκκινήσει ξανά –έστω και με αρχικά μειωμένα ποσά—τις διαδικασίες θα όφειλε να τύχει συγχαρητηρίων και όχι διαμαρτυριών.

Τρίτο, υπάρχει η σαφής υπόσχεση της κυβέρνησης πως όχι μόνο θα δοθούν οι επιδοτήσεις αλλά ακριβώς επειδή δεν θα χαθούν χρήματα μέσα στην μαύρη τρύπα του σκανδάλου, θα υπάρξουν περισσότερα χρήματα για όλους τους άλλους.

Το πρόβλημα, βέβαια, δεν είναι απλά οι επιδοτήσεις. Είναι πολύ βαθύτερο: άπτεται του κομματικού συνδικαλισμού και της αμφίπλευρης αδυναμίας της ηγεσίας του  τομέα και διαδοχικών ηγεσιών του ελληνικού κράτους να αντιμετωπίσουν τα διαρθρωτικά προβλήματα της πρωτογενούς παραγωγής.

Για το πρώτο θέμα αρκεί στην παρούσα φάση η αναφορά στο «κόκκινο μπλόκο» στην Καρδίτσα και στο «γαλάζιο» των Μαλάγρων. Εξάλλου, πασίγνωστες είναι οι συγκρούσεις των ηγεσιών των συνεταιρισμών με αναφορά στην «γαλάζια» και στην «πράσινη» ηγεσίας  τους που έρχονταν σε σύγκρουση και μεταξύ τους και με την «κόκκινη», ζωντανό παράδειγμα  του τριμέτωπου κομματικού αγώνα που τελικά οδήγησε στην έλλειψη εκσυγχρονισμού και στην συσσώρευση τεράστιων χρεών. Μόνο το 2017, η τότε κυβέρνηση των ΣΥΡΙΖΑΝΕΛ ανέφερε χρέη 2,5 δισ. ευρώ συν περίπου 600 εκατ. ευρώ σε ανάκτηση πόρων από την Ε.Ε.

Πολύ απλά: παλιά μου τέχνη κόσκινο.

Ο δεύτερος άξονας προβλημάτων είναι ιδιαίτερα επώδυνος και εν πολλοίς ανεξήγητος. Ίσως να φταίει η μεταπολεμική κίνηση αστικοποίησης όπου το όνειρο του γρήγορου πλουτισμού συνδυάστηκε με αυτό της κοινωνικής ανόδου—τότε που το να είναι κανείς αγρότης θωρείτο περίπου ως κοινωνικό στίγμα. Το γεγονός, όμως, παραμένει ότι μία Ελλάδα παρασυρμένη από το απατηλό για την ίδια όνειρο της εκβιομηχάνισης, επέλεξε να θυσιάσει τον αγροτικό τομέα και σήμερα πληρώνει το κόστος—όπως είχε προειδοποιήσει ο Κωστής Βαρβαρέσος.

Ο κατάλογος των διαρθρωτικών προβλημάτων είναι μακρύς: πολυτεμαχισμός και έτσι μικρό μέγεθος εκμετάλλευσης (πάνω από το 75% των αγροτεμαχίων είναι μικρά), οπότε η εκμηχάνιση είναι δύσκολη, η παραγωγικότητα μικρή (πολύ κάτω από τον μέσο όρο της Ε.Ε.) οι υποδομές παραμένουν ανεπαρκείς (ανεπαρκή δίκτυα άρδευσης) οι εφοδιαστικές αλυσίδες πανάκριβες, η εκπαίδευση περιορισμένη, η εισαγωγή τεχνολογίας επίσης, ο βαθμός μεταποίησης χαμηλός, η γραφειοκρατία περίπλοκη. Δεν υπάρχει κρατικός σχεδιασμός για την διαφοροποίηση των καλλιεργειών, για να επηρεάσει τις απίθανα βάρβαρες κοινοτικές παρεμβάσεις (π.χ. ξερίζωμα ελιών) που δεν λαμβάνουν υπόψη τα ελληνικά συμφέροντα και τις ελληνικές ιδιαιτερότητες. Χωρίς σωστή ενημέρωση οι αγρότες είτε παρασύρονται από τα χρήματα των ειδικών κοινοτικών προγραμμάτων (π.χ. καταστροφή καϊκιών) είτε μαθαίνουν στην εξάρτηση από τις επιδοτήσεις.

Για τις επιδοτήσεις δεν γίνεται τώρα ο καυγάς, σ’ έναν τομέα που επιπλέον είναι εντελώς ανέτοιμος να αντιμετωπίσει την κλιματική κρίση, και μία χώρα που δεν έχει ακόμη συνειδητοποιήσει την αδήριτη ανάγκη να αναπτύξει τον αγροτικό της τομέα διότι αύριο θα πεινάσει;

Εντυπωσιακά για το εγώ είναι μπλόκα. Στο δήθεν όνομα του δίκαιου δίνεται η δυνατότητα της προσωπικής προβολής και της επίδειξης ισχύος. Αποκορύφωμα η έγκληση να έρθει εδώ ο Μητσοτάκης να μιλήσει με 2000 αγρότες, που άνετα εκστόμισε ο Σωκράτης Αλειφτήρας ως αντιπρόεδρος της Ομοσπονδίας Αγροτικών Συλλόγων Λάρισας και εκπρόσωπος Τύπου – να μην χάσει τα πρωτεία ο Λευτερης Βασιλείου  που εμφανίστηκε ως εκπρόσωπος Τύπου της Ένωσης (;) Αγροτικών Συλλόγων Λάρισας.

Η συζήτηση για τις επιδοτήσεις είναι απλώς η κορυφή ενός παγόβουνου που κρύβει δεκαετίες λαθών, συνδικαλιστικών στρεβλώσεων και πολιτικής απροθυμίας. Όσο το αγροτικό ζήτημα εξακολουθεί να αντιμετωπίζεται με όρους μπλόκου, εντυπώσεων και κομματικής σημαίας, η χώρα θα ανακυκλώνει τον ίδιο φαύλο κύκλο. Η Ελλάδα χρειάζεται έναν πρωτογενή τομέα σύγχρονο, παραγωγικό και ανθεκτικό — όχι έναν χώρο όπου η οργή γίνεται εργαλείο και η ευθύνη χάσκει κενή. Κι αν κάτι θα έπρεπε να γεννήσουν τα φετινά μπλόκα, δεν είναι άλλος ένας γύρος οργής, αλλά η επίγνωση ότι χωρίς πραγματική μεταρρύθμιση, αύριο απλώς δεν θα έχουμε τι να μοιράσουμε.