Πού βρισκόταν ο χρυσός της Αιγύπτου; Χρυσωρυχεία και επικερδείς επιχειρήσεις προ Χριστού

Ο χρυσός λάμπει στο πρόσωπο του Τουταγχαμών κι η ακτινοβολία του διαπερνά αιώνες. Και δεν είναι ο μοναδικός χρυσός στο Μεγάλο Αιγυπτιακό Μουσείο που μόλις εγκαινιάστηκε καταπλήσσοντας το διεθνές κοινό με τα σπουδαία εκθέματά του.

Εκατοντάδες, χιλιάδες άλλα, μεγάλα και μικρά αντικείμενα από χρυσό, μάρτυρες της ευημερίας και του πολιτισμού της αρχαίας Αιγύπτου έχουν την θέση τους στο μουσείο προκαλώντας τον θαυμασμό αλλά ενδεχομένως και την απορία: Πού εύρισκαν τόσο χρυσό οι Αιγύπτιοι; Και πόσο εύκολο ήταν γι΄αυτούς να τον αποκτήσουν;

Την απάντηση δίνει μια νέα μελέτη, που αποκαλύπτει πώς η χρυσοθηρία, που κάποτε σάρωσε την αρχαία Αίγυπτο είχε μια τόσο κερδοφόρα άνθηση ώστε να συντελέσει στην οικοδόμηση του πλούτου και της δύναμης του βασιλείου. Συγκεκριμένα οι ερευνητές εντόπισαν τις απαρχές του συστήματος εξόρυξης χρυσού της αρχαίας Αιγύπτου, ένα σύστημα που μετέτρεψε τις ερήμους και τις κοιλάδες των ποταμών της Νουβίας σε μερικές από τις πλουσιότερες πηγές πολύτιμων μετάλλων στον αρχαίο κόσμο.

Η εξόρυξη του χρυσού

Η έρευνα, που υπό την διεύθυνση του αρχαιολόγου Λι Μπέτνεϊ δημοσιεύτηκε στο Journal of Archaeological Science αμφισβητεί έτσι, την παλαιά άποψη, ότι η παραγωγή χρυσού στην αρχαία Αίγυπτο ήταν μικρή και ότι προερχόταν κυρίως από φλέβες σκληρών πετρωμάτων. Αντ΄ αυτού, η μελέτη προτείνει, ότι η εξόρυξη χρυσού από κοίτες ποταμών και ρέματα στην έρημο ήταν πολύ πιο σημαντική από ό,τι πιστευόταν προηγουμένως ενώ οι μέθοδοι εξόρυξης απέφεραν τεράστια κέρδη μετατρέποντας τη Νουβία σε μια μεταλλευτική δύναμη για τους φαραώ.

Επαναπροσδιορίζεται έτσι, ο τρόπος με τον οποίο δημιουργήθηκε ο πλούτος της Αιγύπτου. Αντί για μικρά, απομονωμένα ορυχεία δηλαδή, σκιαγραφείται η εικόνα μιας ακμάζουσας μεταλλευτικής βιομηχανίας, που εκτείνεται από τους χειμάρρους της ερήμου μέχρι την κοιλάδα του Νείλου, μια βιομηχανία, που πιθανότατα παρήγαγε εκατοντάδες τόνους χρυσού κατά τη διάρκεια αιώνων.

Αυτές οι επιχειρήσεις, αν και χειρωνακτικές και επικίνδυνες δημιούργησαν την οικονομική ραχοκοκαλιά, που τροφοδοτούσε τους ναούς, τους στρατούς και τη μνημειώδη αρχιτεκτονική της Αιγύπτου.

Τα ευρήματα δείχνουν επίσης, ότι οι αρχαίοι μεταλλωρύχοι ήταν οξυδερκείς στην κατανόηση της κερδοφορίας, ακόμη και αν δεν την υπολόγιζαν όπως οι σύγχρονοι οικονομολόγοι. Οργάνωναν αποστολές, βελτιστοποιούσαν την εργασία και επέλεγαν τοποθεσίες, που εξισορροπούσαν την προσπάθεια με την απόδοση. Κατά την άποψη του Μπέτνεϊ μάλιστα, αυτό σηματοδοτεί ένα από τα πρώτα παραδείγματα οικονομικού σχεδιασμού με γνώμονα τους πόρους στην ανθρώπινη ιστορία.

Ο καταλυτικός ρόλος της Νουβίας

Για δεκαετίες όμως, οι μελετητές εκτιμούσαν, ότι η φαραωνική Αίγυπτος παρήγαγε περί τους 18 τόνους χρυσού, με περιορισμένη μόνο εισροή από κοιτάσματα πλακών. Κάτι με το οποίο η ερευνητική ομάδα του Μπέτνεϊ διαφωνεί υποστηρίζοντας, ότι ο αριθμός αυτός θα μπορούσε να είναι πολλαπλάσιος. Άποψη, που στηρίζεται στην τεράστια έκταση της Νουβίας που περιέχει χρυσό – περίπου 250.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα – όπου ο Νείλος και οι χείμαρροι μετέφεραν χρυσό μέσα από την έρημο.

Όσον αφορά τον τρόπο που οι αρχαίοι εργάτες εξήγαγαν και επεξεργάζονταν το μέταλλο, αυτά γίνονταν, σύμφωνα με την μελέτη, με την εξόρυξη κοιτασμάτων, εργασίες στους χείμαρρους, εξόρυξη των αποθέσεων στον Νείλο και εξόρυξη προσχωσιγενών κοιτασμάτων.

Τα μοντέλα της μελέτης αποκαλύπτουν και εκπληκτικές λεπτομέρειες σχετικά με την οικονομία πίσω από την αρχαία εξόρυξη. Έτσι για μια τυπική ομάδα εργατών 50 ατόμων, οι αποδόσεις των επενδύσεων κυμαίνονταν μεταξύ 77% και 124% ανάλογα με τη μέθοδο. Η πιο επιτυχημένη σε απόδοση από αυτές, που ήταν η εξόρυξη σε ρηχούς χειμάρρους απέδιδε την υψηλότερη παραγωγή χρυσού ανά εργαζόμενο ανά ημέρα.

Τέτοιες επιχειρήσεις εξάλλου, επωφελούνταν από το χαμηλό κόστος εργασίας, καθώς οι μισθοί στην εποχή του Νέου Βασιλείου αποτιμούνταν σε σιτηρά και αντιπροσώπευαν μόνο ένα πολύ μικρό κλάσμα της αξίας του χρυσού. Αυτό έκανε ακόμη και τις μέτριες αποδόσεις κερδοφόρες. Οι ερευνητές εκτιμούν κατόπιν αυτού, ότι μια τέτοια επιχείρηση θα μπορούσε να παράγει εκατοντάδες γραμμάρια χρυσού ανά αποστολή, μια σημαντική ποσότητα δηλαδή, όταν πολλαπλασιάζεται σε εκατοντάδες ομάδες εξόρυξης.

Η αιγυπτιακή άνθηση

Αλλά και τα ιστορικά στοιχεία υποστηρίζουν τα ερευνητικά μοντέλα. Γιατί οι αναφορές από σύγχρονους βιοτέχνες μεταλλωρύχους κατά μήκος του Νείλου δείχνουν παρόμοιες ημερήσιες αποδόσεις, υποδηλώνοντας ότι οι τεχνικές της Εποχής του Χαλκού ήταν τόσο ρεαλιστικές όσο και αποτελεσματικές.

Ο Μπέτνεϊ σημειώνει, ότι σε αντίθεση με τα μεγάλης κλίμακας σύγχρονα ορυχεία, οι πρώτοι μεταλλωρύχοι της Αιγύπτου βασίζονταν στο εργατικό δυναμικό – και όχι στα μηχανήματα φυσικά – ωστόσο οι οικονομικές τους αποδόσεις θα μπορούσαν ακόμη και να ανταγωνιστούν μικρές βιομηχανικές επιχειρήσεις σήμερα.

Η έρευνα όμως, συνδέει επίσης την πολιτική δύναμη της Αιγύπτου με τον έλεγχό της στα χρυσωρυχεία της Νουβίας. Χαρακτηριστικά να ειπωθεί, ότι πριν από το 1100 π.Χ., ο χρυσός της Αιγύπτου ήταν τόσο άφθονος που είχε αποτιμηθεί μόλις στο ένα τρίτο της τιμής του ασημιού. Αλλά αφού η Αίγυπτος έχασε τον έλεγχο της Νουβίας, ο χρυσός έγινε σπάνιος και η αξία του μέχρι το 960 π.Χ. τριπλασιάστηκε.

Κάτι που για τους ερευνητές συνιστά σαφή απόδειξη, ότι η ευημερία του βασιλείου εξαρτιόταν από την προσφορά χρυσού της Νουβίας.

Η αιγυπτιακή χρυσή άνθηση του Νέου Βασιλείου, καταλήγουν οι ερευνητές, δεν ήταν ένας μύθος θαμμένου θησαυρού αλλά μια ιστορία εφευρετικότητας, εργασίας και οικονομικής κυριαρχίας, που βοήθησε στη διαμόρφωση ενός από τους πρώτους μεγάλους πολιτισμούς του κόσμου.

Διαβάστε επίσης:

Αρχαιολογικό Μουσείο Θεσσαλονίκης – Οι ζωγραφιστές κλίνες που μιλούν για την καλλιτεχνική παράδοση στη Μακεδονία

Το λιοντάρι που αναπαύεται – Ένα σχέδιο του Ρέμπραντ για πολλά εκατομμύρια

Λίνα Μενδώνη: Η γλώσσα που μας έδωσαν ελληνική – Ομιλία στα αγγλικά μόνον με ελληνικές λέξεις