Ένα σπίτι 4000 ετών με «υπογραφή»

Έπλασε με πηλό αυτό το μικρό σπιτάκι, κατ’ εικόνα και ομοίωση όπως θα λέγαμε, φρόντισε να του αποδώσει τις λεπτομέρειες που θα το έκαναν να μοιάζει αληθινό και να θυμίζει στους ανθρώπους τα ασφαλή δικά τους καταφύγια αλλά ενώ ήταν ακόμη υγρό, το χέρι του το άγγιξε κατά λάθος (ή μπορεί και όχι).

Το αποτύπωμά του όμως έμεινε εκεί και επιβίωσε 4000 χρόνια μετά, διαιωνίζοντας την ύπαρξη του ανώνυμου τεχνίτη και προσφέροντας σήμερα μια ανακάλυψη για τους αρχαιολόγους. Γιατί αυτό το αιγυπτιακό τεχνούργημα μπορεί να βρισκόταν για χρόνια στο Μουσείο Φιτζγουίλιαμ στο Κέιμπριτζ, όμως, μόλις τώρα το εντόπισαν οι αρχαιολόγοι, που προετοιμάζουν μια πολύ ενδιαφέρουσα έκθεση με τίτλο «Κατασκευασμένο στην Αρχαία Αίγυπτο» (Made in Ancient Egypt), που θα εγκαινιαστεί τον Οκτώβριο.

Το ομοίωμα του σπιτιού, που είχε βρεθεί σε μία τοποθεσία, η οποία ονομάζεται Ντέιρ Ρίφα, περί τα 280 χιλιόμετρα βόρεια του Λούξορ είναι μια διώροφη κατασκευή, που στηρίζεται σε κίονες, με σκάλες που ανεβαίνουν στη μία πλευρά του. Ήταν χειροποίητο φυσικά, φτιαγμένο από εξαιρετικό τεχνίτη, ο οποίος, όπως αποκαλύφθηκε από την συντήρηση του αντικειμένου θα πρέπει να χρησιμοποίησε ξύλινα καλούπια για να φτιάξει το πλαίσιο, το οποίο επικάλυψε μετά με πηλό και δημιούργησε τις σκάλες σχηματίζοντάς τες ενώ το υλικό ήταν ακόμη υγρό. Στην συνέχεια ο πηλός θα είχε ψηθεί στην φωτιά, που έκαψε το ξύλινο καλούπι.

Η ανακάλυψη

«Οι άνθρωποι συχνά δεν κοιτάζουν την κάτω πλευρά των αντικειμένων, επομένως το αποτύπωμα του χεριού δεν ήταν κάτι που είχαμε παρατηρήσει ποτέ», όπως λέει η Έλεν Στράντγουικ, επιμελήτρια της έκθεσης και ανώτερη αιγυπτιολόγος στο Φιτζγουίλιαμ αιτιολογώντας την παράλειψη. Η ανακάλυψη, που έγινε τελικά από την επικεφαλής συντηρήτρια του μουσείου Τζούλι Ντόουσον προέκυψε, όταν το ομοίωμα εξετάσθηκε υπό διαφορετικές συνθήκες φωτισμού.

Σε κάθε περίπτωση θεωρείται σημαντική στο πλαίσιο της μελέτης της αρχαίας Αιγύπτου, γιατί όπως επισημαίνει η Στράντγουικ: «Έχουμε εντοπίσει ίχνη δακτυλικών αποτυπωμάτων, που έχουν αφεθεί σε υγρό βερνίκι ή στην διακόσμηση ενός κιβωτίου αλλά είναι σπάνιο και συναρπαστικό να βρίσκεις ένα πλήρες αποτύπωμα χεριού, αυτό που έμεινε από τον κατασκευαστή, που το άγγιξε πριν στεγνώσει ο πηλός».

Η ίδια άλλωστε, είναι η πρώτη φορά, όπως λέει, που έχει δει ένα τόσο ολοκληρωμένο αποτύπωμα χεριού σε αιγυπτιακό αντικείμενο. «Μπορείτε απλώς να φανταστείτε το άτομο που το έφτιαξε, να το παίρνει και να το βγάζει από το εργαστήριό του για να στεγνώσει πριν το ψήσει», προσθέτει.

Τα «σπίτια της ψυχής»

Ενδιαφέρον όμως, έχει για την μελέτη και το είδος αυτών των ομοιωμάτων, που οι αρχαιολόγοι αποκαλούν σήμερα «σπίτια της ψυχής». Πρόκειται για αντικείμενα, που χρονολογούνται μεταξύ της Πρώτης Ενδιάμεσης Περιόδου και του Μέσου Βασιλείου της Αιγύπτου (γύρω στο 2055 π.Χ.-1650 π.Χ.) και βρίσκονται συχνά σε χώρους ταφής. Πιστεύεται μάλιστα, ότι χρησιμοποιούνταν για να αφήνουν μέσα σε αυτά προσφορές φαγητού – όπως ψωμί – ή ως ιερά για την ψυχή του αποθανόντος.

«Πολύ μελάνι έχει χυθεί για την ερμηνεία αυτών των ομοιωμάτων, αν δηλαδή αντιπροσωπεύουν το σπίτι του ατόμου στη γη είτε τον τάφο του», όπως λέει η Έλεν Στράντγουικ. Επισημαίνοντας ακόμη, ότι «σπίτια ψυχής» τοποθετούνταν ακριβώς πάνω από τον ταφικό όρυγμα, γεγονός που υποδηλώνει, ότι αντικατέστησαν τα μεγαλοπρεπή ταφικά παρεκκλήσια (κατασκευές χτισμένες δίπλα σε ταφικούς θαλάμους) για ανθρώπους, που δεν μπορούσαν να αντέξουν οικονομικά κάτι τέτοιο. «Αν και νομίζω», όπως σημειώνει, «ότι υπάρχει επίσης μια σύνδεση με την ιδέα, ότι οι νεκροί μπορούν να επιστρέψουν στα σπίτια τους. Θα ήταν ενδιαφέρον να δούμε αν και άλλα σπίτια ψυχών, όπως ένα ακόμη που βρίσκεται στην συλλογή του Φιτζγουίλιαμ έχουν αποτυπώματα χεριών πάνω τους».

Κατασκευασμένο στην αρχαία Αίγυπτο

Οι τεχνίτες πάντως ήταν σημαντικά μέλη της αρχαίας αιγυπτιακής κοινωνίας, διακοσμώντας τους τάφους και δημιουργώντας τα αντικείμενα, που σήμερα θεωρούνται εξόχως γοητευτικά. Οι ανασκαφές σε σημαντικές τοποθεσίες όπως η Ντέιρ ελ-Μεντίνα – μια πόλη εργατών στο Λούξορ, κοντά στην περίφημη Κοιλάδα των Βασιλέων – έχουν προσφέρει πλούσια εικόνα για τον τρόπο με τον οποίο οι τεχνίτες εργάζονταν, ζούσαν και επικοινωνούσαν.

Εξαιρετικά στοιχεία επ΄ αυτού δόθηκαν το 2021 με την ανακάλυψη ενός οικιστικού συγκροτήματος από πλίνθους λάσπης, που έγινε γνωστό ως η «χαμένη χρυσή πόλη» της περιοχής, γεμάτη με εργαλεία, τεφροδόχους και άλλα αντικείμενα, που σχετίζονται με την καθημερινή ζωή.

Η έκθεση «Made in Ancient Egypt» έτσι, στοχεύει να ρίξει νέο φως σε αυτούς τους τεχνίτες και τα επιτεύγματά τους συγκεντρώνοντας αντικείμενα, που κυμαίνονται από απλά όστρακα – τα μικρά κομμάτια κεραμικής ή πέτρας που χρησιμοποιούνταν για την καταγραφή διαφόρων, μερικές φορές χιουμοριστικών, καθημερινών συναλλαγών- έως περίτεχνα διακοσμημένες σαρκοφάγους με μούμιες και γυάλινα σκεύη.

Διαβάστε επίσης:

Τζορτζ Λούκας: Ένα μουσείο – ναός για την τέχνη του λαού

Εκατομμύρια για τη σουίτα των διασήμων στο Plaza της Νέας Υόρκης

Σοβάς σαν σκυρόδεμα – Ανακάλυψη από τους αρχαίους Φοίνικες