Δεν είμαι σκληρός οπαδός της γραμμικής εξέλιξης στην ιστορία, ούτε των τυφλών ιστορικών παραλληλισμών. Δεν μπορώ, όμως, να ξεφύγω από την αίσθηση πως σήμερα ζούμε, κατά μία έννοια, ξανά την περίοδο του Μεσοπολέμου.

Στον Μεσοπόλεμο είχαμε την άνοδο του απολυταρχισμού, την έμφαση στην ανάπτυξη πολεμικών τεχνολογιών, την ανάδειξη των σπορ ως μέσο διάδοσης πολιτικής κουλτούρας. Τον αυταρχισμό βλέπουμε να εξαπλώνεται σήμερα, την ανεξέλεγκτη εξέλιξη της τεχνολογίας  (με πληθώρα πολεμικών εφαρμογών) ζούμε στις ημέρες μας, τα σπορ μας έχουν σχεδόν επιστρέψει στην Αρχαία Ρώμη – μπορεί ο «άρτος» να είναι κάπως ελλειμματικός, από θέαμα πάντως καλά βαστιόμαστε.

Αν μου ζητηθεί να γράψω τρεις λέξεις που χαρακτηρίζουν την εποχή μας αυτές θα ήταν «πόλεμος, τεχνολογία, σπορ». Θα…κλέψω υποστηρίζοντας ότι με τον πόλεμο υπονοείται και η βία—κάθε μορφής και προερχόμενη από κάθε πηγή.  Στην ενημέρωση μας, τα σχόλια έχουν πάντα την θέση τους (όχι πως διαβάζονται και πολύ)  αλλά πρώτοι στο παλκοσένικο είναι οι πολεμικοί ανταποκριτές, οι αστυνομικοί συντάκτες, και οι εξειδικευμένοι αθλητικοί συντάκτες.  Η οικονομία έχει περάσει στην τέταρτη θέση—ή, μήπως, δεν είναι ακριβώς έτσι;

Στον Μεσοπόλεμο, οι δημοκρατίες έχασαν μέρος της αίγλης τους, σε σημαντικό βαθμό επειδή απέτυχαν να διασφαλίσουν ένα ελάχιστο αποδεκτό επίπεδο ζωής. Σήμερα, δεν λες πως είναι λίγα τα προβλήματα που έχει δημιουργήσει η επιστροφή στον ανεξέλεγκτο χρηματοπιστωτικό καπιταλισμό. Αφήστε τους υπολογισμούς με βάση τους μέσους όρους, την συνεχή παραπλανητική αναφορά στο ΑΕΠ ως μέτρο υπολογισμού της προόδου και σύγκρισης, και εκτιμήστε την ποιότητα ζωής στις δημοκρατίες της Δύσης. Φοβάμαι πως θα τρομάξουμε.  Δεν έχει νόημα, εξάλλου, να μιλάμε για την δημοκρατία στην Ρωσία ή στην Κίνα: η δημοκρατία δεν εξάγεται έτσι κι αλλιώς, υιοθετείται ηθελημένα. Αυτό ήταν ίσως ένα από τα μεγάλα λάθη των ΗΠΑ που πίστεψαν στην εξαγωγή της και την αυτοματοποιημένη αποδοχή της.

Το κρίσιμο θέμα σήμερα είναι η ανθεκτικότητα της φιλελεύθερης δημοκρατίας στην ίδια την Ευρώπη—όταν ο πόλεμος και ο αυταρχισμός έχουν ήδη διασχίσει τα σύνορα της, ο μεγαλύτερος σύμμαχος της (που τον εκμεταλλεύτηκε είναι η αλήθεια) κυριολεκτικά παραπαίει (ελέω Τραμπ), το παγκόσμιο περιβάλλον μυρίζει μπαρούτι (από την Μέση μέχρι την Άπω Ανατολή), οι ανισότητες κάθε μορφής αυξάνονται και εξαπλώνονται αλματωδώς. Η πολιτική σταθερότητα εξαφανίζεται, για κοινωνική συνοχή καλύτερα να μην μιλήσουμε.

Για την Ευρώπη, ο Μεσοπόλεμος χαρακτηρίζεται και από την έλλειψη επαρκών, οραματικών ηγεσιών. Στις ΗΠΑ ο F.D.Roosvelt κάλυψε το κενό, αλλά τότε η Αμερική ήταν χαοτικά μακριά από την Ευρώπη. Δεν θα υποστήριζα πως αυτό δεν συμβαίνει και τώρα: πολιτική αστάθεια στην Γαλλία, ανερμάτιστη κυβέρνηση στην Γερμανία, δεν θα την έλεγες και πολύ δημοκρατική την κυβέρνηση στην Ιταλία, στην άλλη άκρη του πολιτισμικού φάσματος η Αμερική.

Διόλου παράδοξα, μερικοί αναπολούν την σταθερότητα που έδινε το δόγμα της αμοιβαίας καταστροφής (mutual destruction) στην περίοδο του Ψυχρού Πολέμου. Στις ημέρες μας όπου κυριαρχεί η πολυπολικότητα, το αναπόφευκτα περίπλοκο γεωπολιτικό παιγνίδι έχει εγγενώς αβέβαια αποτελέσματα, οπότε συνεπάγεται αυξημένους κινδύνους. Θα μπορέσει άραγε η Ευρώπη να διαχειριστεί αυτούς τους κινδύνους χωρίς να συμβιβαστεί, χωρίς να υποβαθμίσει τις ηθικές της αρχές;

Διαβάστε επίσης

Οι απαγορεύσεις αντανακλούν το έλλειμμα και όχι την ισχύ της εξουσίας