Καταργείται η «εκτός σχεδίου δόμηση» με την εκπόνηση Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων, τον καθορισμό όρων δόμησης και χρήσεων γης

Με πρόγραμμα εκπόνησης Τοπικών Πολεοδομικών Σχεδίων (ΤΠΣ) προϋπολογισμού 200 εκατ. ευρώ, διάρκειας 10 ετών, επιχειρείται να γίνει πραγματικότητα για την Ελλάδα το να γνωρίζουν οι ιδιοκτήτες ακινήτων σε όλες τις περιοχές τι επιτρέπεται να κτισθεί και τι όχι.

Πρόκειται για το πρώτο επίπεδο σχεδιασμού το οποίο περιλαμβάνει όρους δόμησης και χρήσεις γης. Εφόσον τα ΤΠΣ προχωρήσουν (δεν είναι η πρώτη φορά που επιχειρείται ανάλογος σχεδιασμός) θα πάψει να έχει νόημα η αποκαλούμενη «εκτός σχεδίου δόμηση» αφού – όπως θα έπρεπε να είχε γίνει εδώ και πολλά χρόνια – θα οριστούν κανόνες για κάθε περιοχή. Είναι ο τρόπος για τον ουσιαστικό περιορισμό της αυθαίρετης δόμησης με τα στοιχεία να δείχνουν ότι το 90% των κτισμάτων που έχουν γίνει με άδεια στις εκτός σχεδίου περιοχές έχουν σοβαρές αυθαιρεσίες.

Τα ΤΠΣ θα γίνουν σε επίπεδο Δημοτικών Ενοτήτων (καποδιστριακών δήμων) το σύνολο των οποίων είναι περίπου 1.140. Η υλοποίησή του προγράμματος θα είναι σταδιακή και θα προωθηθεί κατά φάσεις, καθεμία από τις οποίες θα περιλαμβάνει περίπου 200 μελέτες.

Στην πλήρη ανάπτυξη της κάθε φάσης θα απασχολούνται περί τους 2.000 επιστήμονες (μηχανικοί, πολεοδόμοι κ.λ.π.). Εκτός από αυτούς που στελεχώνουν τα μελετητικά γραφεία, τα οποία θα αναλαμβάνουν έπειτα από διαγωνισμό τις μελέτες, θα θεσμοθετηθεί η δυνατότητα του αρχικού ελέγχου των ΤΠΣ από ιδιώτες μηχανικούς (αξιολογητές) καθώς το υπουργείο Περιβάλλοντος (ΥΠΕΝ) είναι υποστελεχωμένο, γεγονός που προκαλεί σημαντικές καθυστερήσεις κατά την παραλαβή των παραδοτέων των σχεδίων πολεοδομικού σχεδιασμού.

Το Πρόγραμμα θα συγχρηματοδοτηθεί από το Ταμείο Παρακαταθηκών και Δανείων και την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων (ΕΤΕπ), χωρίς να αποκλείονται και άλλες πηγές. Οι δήμοι δεν θα διαθέσουν ίδιους πόρους. Σύμφωνα με όσα είπε χθες ο υφυπουργός Χωροταξίας και Αστικού Περιβάλλοντος Δημήτρης Οικονόμου, η χρηματοδότηση από την ΕΤΕπ έχει συμφωνηθεί, σε αντίθεση με ό,τι είχε γίνει πριν περίπου ένα χρόνο, όταν το ΥΠΕΝ γνώριζε και ανακοίνωσε ότι υφίσταται σχετική συμφωνία χρηματοδότησης για να γίνουν οι όλα τα Τοπικά Χωρικά Σχέδια (όπως ονομάζονταν τα ΤΠΣ) αλλά αυτό δεν ήταν ακριβές.

Σύμφωνα επίσης με τον κ. Οικονόμου σε ορισμένες περιοχές οι οποίες έχουν επείγουσες ανάγκες θα προχωρήσουν άμεσα Ειδικά Πολεοδομικά Σχέδια (ΕΠΣ) τα οποία εκπονούνται γρηγορότερα και δεν διαφέρουν ουσιαστικά από τα ΓΠΣ. Τέτοιες είναι η Σαντορίνη (έχει εξαγγελθεί) η περιοχή που θα γίνει το νέο αεροδρόμιο στο Καστέλι της Κρήτης, αλλά και η Μύκονος, «λόγω της εκτεταμένης ανομίας» όπως είπε χαρακτηριστικά ο υφυπουργός.

Το πρώτο βήμα της εκκίνησης του προγράμματος γίνεται με πρόσκληση που δημοσιοποιήθηκε χθες προς τους δήμους της χώρας για να εκδηλώσουν ενδιαφέρον για τη συμμετοχή τους και να προσδιορίσουν τη σειρά προτεραιότητας των Δημοτικών τους Ενοτήτων, έως τις 10 Ιουλίου 2020. Η επιλογή της σειράς με την οποία θα αρχίζουν να εκπονούνται ΤΠΣ στις δημοτικές ενότητες θα βασιστεί στις προτάσεις των δήμων, σε συνδυασμό με μια σειρά κριτηρίων που έχει θέσει το ΥΠΕΝ. Όπως, μεταξύ άλλων, οι αναπτυξιακές πιέσεις, είτε με την έννοια της ύπαρξης έντονου επενδυτικού ενδιαφέροντος είτε με αυτήν της ύπαρξης σημαντικών αναξιοποίητων ακόμα αναπτυξιακών πόρων, σε όλους τους παραγωγικούς κλάδους, περιβαλλοντικά προβλήματα, κοινωνικά προβλήματα γεωγραφικά εστιασμένα και η ωριμότητα του πολεοδομικού σχεδιασμού πρώτου επιπέδου (δηλ. ύπαρξη σχεδίων ανάλογων με τα ΤΠΣ, ο βαθμός της επικαιρότητάς τους, καθώς και η ύπαρξη μελετών σε εξέλιξη για τέτοια σχέδια).

Οι διαγωνισμοί για τις μελέτες της πρώτης φάσης θα προκηρυχθούν τον ερχόμενο Σεπτέμβριο από το ΥΠΕΝ (κύριος του έργου με τελικό δικαιούχο την Ελληνικό Κτηματολόγιο) και θα καλύπτουν περίπου το 18% της χώρας. Περί τις μισές μελέτες θα αφορούν νέα σχέδια (δημοτικές ενότητες που σήμερα στερούνται ΤΠΣ ή ανάλογου σχεδίου) και οι υπόλοιπες θα είναι αναθεωρήσεις υπαρχόντων, παρωχημένων σχεδίων (ΓΠΣ, ΣΧΟΟΑΠ κλπ.). Συνεπώς, με την έγκριση των μελετών αυτών, σε χρόνο που εκτιμάται σε 2,5 χρόνια από την ανάθεσή τους, η κάλυψη της χώρας με πολεοδομικές χρήσεις γης θα φθάσει περίπου το 30%.

Σημειώνεται ότι έπειτα από προσπάθειες 25 χρόνων υπάρχουν ΓΠΣ ή ΣΧΟΟΑΠ (Σχέδια Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτών Πόλεων) του ν. 2508/97 στο 20% των Δημοτικών Ενοτήτων (ΔΕ) με τα μισά από αυτά να θεωρούνται ήδη  παρωχημένα (δεν περιλαμβάνουν π.χ. προβλέψεις για την κλιματική αλλαγή) και μόνον στο 23% των ΔΕ βρίσκονται σε εξέλιξη μελέτες ΓΠΣ ή ΣΧΟΟΑΠ οι οποίες και αυτές θα πρέπει στη συντριπτική τους πλειοψηφία να επικαιροποιηθούν.

Τα Τοπικά Πολεοδομικά Σχέδια περιλαμβάνουν και άλλες συνιστώσες, όπως η χωροθέτηση μεγάλων επενδύσεων, η οριοθέτηση οικισμών χωρίς όρια και ο χαρακτηρισμός των τοπικών δρόμων (και στα δύο αυτά πεδία, υπάρχουν σήμερα πολύ σοβαρές εκκρεμότητες, μετά από αποφάσεις του ΣτΕ που ακυρώνουν παλαιότερα σχέδια ή μη νόμιμα χαρακτηρισμένους δρόμους) το τοπικό σχέδιο προσαρμογής στην κλιματική αλλαγή και το τοπικό σχέδιο διαχείρισης καταστροφών και κινδύνων. Τα ΤΠΣ συνοδεύονται από στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, γεωλογική μελέτη και μελέτη οριοθέτησης υδατορεμάτων και εγκρίνονται με Προεδρικό Διάταγμα, έχουν δηλαδή ενισχυμένο θεσμικό κύρος.