Βήμα ταχύ για το νέο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο –Εγκρίθηκαν μελέτες

Η επέκταση των λειτουργιών και των εκθεσιακών χώρων του Εθνικού Αρχαιολογικού με στόχο την ανάδειξή του ως φάρου εθνικού πολιτισμού, η προβολή της ελληνικής ταυτότητας διεθνώς αλλά και η δημιουργία ενός δημόσιου πάρκου ως προσφορά στην πόλη της Αθήνας.

Αυτοί είναι οι στόχοι της αρχιτεκτονικής πρότασης για την επέκταση και ανάδειξη του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου με βάση τις προωθημένες προμελέτες –αρχιτεκτονική, στατική και ηλεκρομηχανολογική- που εγκρίθηκαν ομόφωνα την Δευτέρα από το Κεντρικό Συμβούλιο Νεωτέρων Μνημείων και το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο. Τον αρχιτεκτονικό σχεδιασμό του έργου έχουν αναλάβει, όπως είναι γνωστό τα γραφεία Chipperfield-Τομπάζη.

Σύμφωνα με την στρατηγική των επεμβάσεων προωθείται η κτηριακή επέκταση του υπάρχοντος μουσείου για την ανάπτυξη νέας υποδομής και εκθεσιακών χώρων, διατηρώντας φυσικά την νεοκλασική του πρόσοψη αλλά και με την διαμόρφωση νέας επιβλητικής κύριας εισόδου επί της οδού Πατησίων με πλατεία και δημόσιο φουαγιέ. Παράλληλα ενισχύεται η εσωτερική συνοχή και η προσβασιμότητα του κτηρίου-μνημείου με την  δημιουργία ενώ διαμορφώνεται ένα ανοιχτό, πράσινο δημόσιο πάρκο με μπιστρό και αυλή, προσφέροντας  υψηλής ποιότητας αστικό χώρο.

Μεγάλη ανακαίνιση και ανάδειξη του νεοκλασικού κτηρίου προβλέπεται εξάλλου, όσον αφορά τις αίθουσες της δεκαετίας του 1950, όπως επίσης και παρεμβάσεις στον κεντρικό άξονα για τη βελτίωση της δομής και του προσανατολισμού αλλά και η ενίσχυση του ερευνητικού κέντρου με σύγχρονα εργαστήρια και γραφεία.  Αναφορικά επίσης με τις υποδομές επισκεπτών αναβαθμίζονται με κεντρικό φουαγιέ, ερμάρια, βεστιάριο, εγκαταστάσεις υγιεινής, εστιατόριο, αμφιθέατρο, πωλητήριο και χώρους περιοδικών εκθέσεων.

Αυξημένοι εκθεσιακοί χώροι

Όσον αφορά το εκθεσιακό μέρος, δύο θεματικές ενότητες, 13 ενότητες, δεκάδες υποενότητες και εστιασμένες ιστορίες αναπτύσσονται στο μουσείο ενώ οι χώροι των τριών Προϊστορικών Συλλογών (Νεολιθικών, Κυκλαδικών και Μυκηναϊκών) θα αυξηθούν από 1.100 τ.μ. σε 2.500 τ.μ. Συνολικά θα εκτεθούν περί τις 17.000 αρχαιότητες, ένας εντυπωσιακός αριθμός που καλύπτει όλη την ιστορία του αρχαίου ελληνικού πολιτισμού σε όλη την Ελλάδα. Η παρουσίαση των αρχαιοτήτων ακολουθεί μία συνεκτική  χρονολογική αφήγηση από την Νεολιθική εποχή ως την Ύστερη Αρχαιότητα.

Ο χώρος των περιοδικών εκθέσεων εξάλλου, θα υπερδιπλασιαστεί (από 429 τ.μ. σε περίπου 1.033 τ.μ.), με ξεχωριστούς χώρους αποθήκευσης και logistics ενώ θα δημιουργηθούν νέοι χώροι εκπαιδευτικών προγραμμάτων (178 τ.μ. αντί 50 τ.μ. σήμερα). Οι αποθηκευτικοί χώροι αρχαιοτήτων και γενικής χρήσης θα εκσυγχρονιστούν και θα αυξηθούν από 3.367 τ.μ. σε 4.296 τ.μ. ενώ τα εργαστήρια συντήρησης θα φτάσουν τα 1.707 τ.μ. από 856 τ.μ. Και οι χώροι της βιβλιοθήκης θα επεκταθούν, από 201 τ.μ. σε 289 τ.μ και  το ιστορικό φωτογραφικό αρχείο από 39 τ.μ. σε 91.

Τοπόσημο για την πόλη

Παράλληλα, προβλέπεται η άρση παθογενειών του κτηρίου, η ενίσχυση της αντισεισμικής θωράκισης και η ενεργειακή αναβάθμιση για βιώσιμη λειτουργία.

Αλλά η  προκαταρκτική αρχιτεκτονική μελέτη για την «Επέκταση και Αναβάθμιση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου» στοχεύει και στη συνολική αναβάθμιση της περιοχής Εξαρχείων, Πατησίων και Μεταξουργείου με στόχο την δημιουργία ενός νέου πολιτιστικού άξονα που θα συνδέει το Μουσείο με το Εθνικό Μετσόβιο Πολυτεχνείο, την Ακρόπολη και το Πεδίον του Άρεως. Το έργο άλλωστε, φιλοδοξεί να αναδείξει το Μουσείο σε τοπόσημο της πόλης, να δημιουργήσει ένα ερευνητικό κέντρο αφιερωμένο στη μελέτη της αρχαιότητας και να προσφέρει έναν ανοικτό, καθολικά προσβάσιμο δημόσιο κήπο, που θα λειτουργεί ως κέντρο πολιτισμού και ψυχαγωγίας.

Όπως είναι γνωστό η  επέκταση κρίνεται επιβεβλημένη, καθώς οι υφιστάμενοι εκθεσιακοί χώροι σχεδιάστηκαν τον 19ο αιώνα και δεν ανταποκρίνονται πλέον στις σύγχρονες ανάγκες ενώ η αύξηση των επισκεπτών επιβάλλει νέα αρχιτεκτονικά δεδομένα.

Για το σκοπό αυτό δημιουργούνται σύγχρονοι χώροι εργασίας για το προσωπικό, ειδικές είσοδοι και διάδρομοι για τη διακίνηση αρχαιοτήτων, καθώς και υπερσύγχρονα εργαστήρια και αποθηκευτικοί χώροι. Ενώ για τον επισκέπτη η μελέτη προβλέπει σύγχρονες εγκαταστάσεις υποδοχής και πέραν των άλλων δυνατότητα λειτουργίας του εστιατορίου και εκτός ωραρίου, όπως και καθολική προσβασιμότητα.

Το πάρκο

Να σημειωθεί, ότι το υφιστάμενο κτήριο διακρίνεται σε δύο τμήματα, τα οποία χαρακτηρίζονται από θεμελιωδώς διαφορετικό, φέρον σύστημα. Στην πορεία των δεκαετιών μάλιστα, τα δύο αυτά τμήματα υπέστησαν διαδοχικές φάσεις επεμβάσεων και ανακαίνισης. Η ετερογενής δομή που προέκυψε εξετάστηκε και αξιολογήθηκε λεπτομερώς στη στατική μελέτη. Βάσει της ανάλυσης αυτής, και σε συνδυασμό με τις αναγκαίες προσαρμογές λόγω αρχιτεκτονικού και μουσειολογικού σχεδιασμού, καθώς και των απαιτήσεων των ηλεκτρομηχανολογικών εγκαταστάσεων, βελτιστοποιήθηκαν οι αναγκαίες στατικές επεμβάσεις ώστε να ικανοποιούνται όλες οι απαιτήσεις φέρουσας σεισμικής ικανότητας και ζητήματα λειτουργικότητας-χρηστικότητας.

Η πρόταση για το πάρκο εξάλλου, στην επέκταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου επιδιώκει να δημιουργήσει διάλογο με το ιστορικό κτίριο του Τσίλερ  (1889) και να αναβιώσει την αισθητική του ρομαντισμού της εποχής. Ο σχεδιασμός βασίζεται σε ελικοειδή μονοπάτια που προσφέρουν αίσθηση απεριόριστης κίνησης και ψευδαίσθηση βάθους και κλίμακας ενώ κατά μήκος της διαδρομής εμφανίζονται χλοοτάπητες σε κοίλες ή υπερυψωμένες μορφές, ενώ οι θάμνοι περιορίζουν τη θέα, ενισχύοντας την περιέργεια και την αίσθηση μεγαλύτερου χώρου.

Οι εκθεσιακοί άξονες

Την εξέλιξη του ελληνικού πολιτισμού αναπτύσσει η εγκεκριμένη ήδη κεντρική μουσειολογική πρόταση και σύμφωνα με αυτήν ο επισκέπτης θα οδηγείται σε τέσσερα διαφορετικά κτηριακά επίπεδα, δύο στην επέκταση και δύο στο υπάρχον κτήριο.  Για να προσφέρει στον επισκέπτη μια σαφή αφήγηση και προσανατολισμό, τόσο στην επέκταση όσο και στο μνημείο, εισάγεται ένας κεντρικός άξονας. Ο άξονας στο κάτω επίπεδο της επέκτασης οργανώνεται γύρω από ένα κεντρικό αίθριο, προσφέροντας φυσικό φως και προσανατολισμό, ενώ παράλληλα εκθέτει βασικά αντικείμενα που αντιπροσωπεύουν τις διαφορετικές εκθεσιακές εποχές. Στο κτήριο-μνημείο, η αλληλουχία των εκθεσιακών αιθουσών κατά μήκος του κεντρικού άξονα προσφέρει ποικίλες κλίμακες και συνθήκες φυσικού φωτισμού για να βελτιώσει την εμπειρία του επισκέπτη. Η εξέλιξη της ελληνικής γλυπτικής με την πάροδο του χρόνου παρουσιάζεται από την αρχαϊκή έως την κλασική Εποχή, καθώς ο επισκέπτης μετακινείται από τη μία αίθουσα στην άλλη.

Στην επέκταση, η μόνιμη συλλογή διαθέτει δύο ξεχωριστές χωρικές ποιότητες: 1. Τις αίθουσες ελεύθερης ροής που προσφέρουν μεγάλες ευέλικτες αίθουσες με διαγώνιες θεάσεις και επαφή με το φυσικό φως όπου είναι δυνατόν, και 2. Τα μικρότερα απομονωμένα δωμάτια (cabinets), που επιτρέπουν μεγάλη ποικιλία όσον αφορά στο φινίρισμα των υλικών και την στοχαστική εμπειρία του επισκέπτη. Εξαιρετικό είναι το κεντρικό υδάτινο στοιχείο στο υπόγειο, το οποίο προσφέρει στον επισκέπτη τον προαναφερθέντα προσανατολισμό και την ατμόσφαιρα φυσικού φωτός.

Η μουσειολογική διαδρομή

Δίπλα στην αρχαϊκή αίθουσα, οι πλευρικοί χώροι περιλαμβάνουν τέσσερις εκπαιδευτικές αίθουσες, οι οποίες μπορούν να ενωθούν ευέλικτα μεταξύ τους ή να διαχωριστούν ανάλογα με το μέγεθος της ομάδας. Η θέση αυτών των εκπαιδευτικών χώρων είναι σκόπιμα τοποθετημένη στο κέντρο του Μνημείου, αναδεικνύοντας τη σημασία της πολιτιστικής εκπαίδευσης εντός του Μουσείου. Η άμεση σύνδεση με την έκθεση συμπληρώνεται από μια πρόσβαση στο ανώτερο επίπεδο της αυλής του καφέ στο Βορρά για υπαίθρια μάθηση. Προσθέτοντας όλες τις χωρικές ποιότητες και συνθήκες φυσικού φωτισμού κάθε τμήματος του κτηρίου, η ποικιλία των δωματίων επιτρέπει στο Μουσείο όχι μόνο να εκθέτει κάθε αντικείμενο με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, αλλά και να εμπλουτίζει την εμπειρία του επισκέπτη.  Η εσωτερική σύνδεση του  μνημείου με την επέκταση είναι καθοριστική για τη χρονολογική μουσειολογική διαδρομή, τη ροή των επισκεπτών, την εμπειρία του επισκέπτη και τις καθημερινές λειτουργίες και υλικοτεχνική υποδομή του Μουσείου, όπως ασφαλείς διαδρομές προσωπικού και αντικειμένων.

Στην είσοδο του μουσείου επί της οδού Πατησίων διαμορφώνεται ένα άλσος από πλατάνια, τα οποία ακολουθούν τα επίπεδα του πεζοδρομίου, ενώ η οριζόντια ανάπτυξη της κόμης τους διατηρεί ανεμπόδιστη τη θέα προς το κτίριο· η φύτευση αυτή συμβάλλει στη μείωση των αιωρούμενων σωματιδίων σκόνης από τους γύρω δρόμους, στον περιορισμό της άμεσης ηλιακής ακτινοβολίας και των επιφανειακών θερμοκρασιών μέσω της εξατμισοδιαπνοής, εξασφαλίζοντας έναν φιλόξενο και ευχάριστο χώρο ακόμη και τις θερμότερες ημέρες του καλοκαιριού, ενώ παράλληλα λειτουργεί ως ένας «προθάλαμος» ή χώρος αναμονής πριν από την είσοδο στο μουσείο. Η προσβασιμότητα του πάρκου διασφαλίζεται για όλους μέσω κλιμάκων, ανελκυστήρων και ραμπών, με το κύριο δίκτυο διαδρομών να έχει σταθερό πλάτος 2,5 μέτρων και τα διαφορετικά επίπεδα να συνδέονται με ράμπες από επαναχρησιμοποιούμενους υφιστάμενους μαρμάρινους κύβους· μετά τα μεσάνυχτα το πάρκο κλείνει, με φράχτη ενσωματωμένο στη βλάστηση στις βόρειες, νότιες και δυτικές πλευρές και με πύλες στις τρεις κύριες σκάλες.

Το περιβάλλον

 Στην είσοδο του μουσείου επί της οδού Πατησίων διαμορφώνεται ένα άλσος από πλατάνια, τα οποία ακολουθούν τα επίπεδα του πεζοδρομίου, ενώ η οριζόντια ανάπτυξη της κόμης τους διατηρεί ανεμπόδιστη τη θέα προς το κτίριο· η φύτευση αυτή συμβάλλει στη μείωση των αιωρούμενων σωματιδίων σκόνης από τους γύρω δρόμους, στον περιορισμό της άμεσης ηλιακής ακτινοβολίας και των επιφανειακών θερμοκρασιών εξασφαλίζοντας έναν φιλόξενο και ευχάριστο χώρο ακόμη και τις θερμότερες ημέρες του καλοκαιριού, ενώ παράλληλα λειτουργεί ως ένας «προθάλαμος» ή χώρος αναμονής πριν από την είσοδο στο μουσείο. Η προσβασιμότητα του πάρκου διασφαλίζεται για όλους μέσω κλιμάκων, ανελκυστήρων και ραμπών, με το κύριο δίκτυο διαδρομών να έχει σταθερό πλάτος 2,5 μέτρων και τα διαφορετικά επίπεδα να συνδέονται με ράμπες από επαναχρησιμοποιούμενους υφιστάμενους μαρμάρινους κύβους· μετά τα μεσάνυχτα το πάρκο κλείνει, με φράχτη ενσωματωμένο στη βλάστηση στις βόρειες, νότιες και δυτικές πλευρές και με πύλες στις τρεις κύριες σκάλες.

Οι βασικές αρχές σχεδιασμού της ηλεκτρομηχανολογικής προμελέτης ακολουθούν την αρχιτεκτονική, τη στατική και τη μουσειογραφική μελέτη, και είναι σε πλήρη συνεργασία με τις μελέτες φύτευσης και φωτισμού. Οι προτεινόμενες εγκαταστάσεις επιλέχθηκαν με βάση α)την προστασία των εκθεμάτων, β)την εξασφάλιση κατάλληλων συνθηκών θερμοκρασίας, υγρασίας και ποιότητας αέρα στους χώρους, τόσο για τους ανθρώπους όσο και για τα εκθέματα γ) την εξοικονόμηση Ενέργειας και την βιωσιμότητα και δ) την ευχέρεια διέλευσης των πάσης φύσεως δικτύων προς εξασφάλιση ευχερούς συντήρησης καθώς και δυνατότητας για μελλοντική επέκταση. Σε αυτήν προβλέπεται ο σχεδιασμός υδραυλικών  εγκαταστάσεων, ενεργητικής πυροπροστασίας, ειδικών εγκαταστάσεων φυσικού αερίου, αργού, κενού και πεπεισμένου αέρα, στα εργαστήρια του Μουσείου, εγκαταστάσεων κλιματισμού, θέρμανσης, αερισμού, εγκαταστάσεων ηλεκτρικών ρευμάτων και ανελκυστήρων.

Λίνα Μενδώνη: «Το μουσείο που αξίζει στην Ελλάδα»

«Η Ελλάδα αποκτά το Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο που της αξίζει», όπως δήλωσε μετά την έγκριση των μελετών η υπουργός Πολιτισμού Λίνα Μενδώνη. «Η αρχιτεκτονική ταυτότητα του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου αποτελεί ένα σύνθετο αποτέλεσμα συνδυασμού νεοκλασικών αρχών και μεταγενέστερων μοντερνιστικών επεμβάσεων. Το υφιστάμενο κτήριο διατηρώντας τον ιστορικό του χαρακτήρα, στο πέρασμα του χρόνου προσαρμόζεται στις λειτουργικές και μουσειολογικές ανάγκες της εκάστοτε εποχής.

Οι υφιστάμενοι εκθεσιακοί χώροι του Μουσείου σχεδιάστηκαν στο β΄ μισό του 19ου αιώνα και ανταποκρίνονταν στις ανάγκες, στον αριθμό των επισκεπτών και στις μουσειολογικές αντιλήψεις της εποχής εκείνης. Ωστόσο, ο υπερδιπλασιασμός του αριθμού των επισκεπτών κατέστησε επιτακτική την αναθεώρηση και τον εκσυγχρονισμό των αρχιτεκτονικών δεδομένων. Η επέκταση και η αναβάθμιση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου, μέσω των προτεινόμενων επεμβάσεων, θα αποδώσουν στο μνημείο έναν ενιαίο συνθετικό χαρακτήρα αίροντας την ακανονιστία και το ασύνδετο των επεμβάσεων και των προσθηκών που έγιναν στα κτήρια του συγκροτήματος, θα επαναφέρουν στοιχεία της αρχικής δομής και θα αναβαθμίσουν τη λειτουργία του ικανοποιώντας τις απαιτήσεις ενός σύγχρονου μουσείου παγκόσμιας εμβέλειας. Επιπλέον το ίδιο το κτηριακό συγκρότημα, καθώς και ο δημόσιος κήπος θα αποτελέσουν τοπόσημο και πόλο έλξης για την πρωτεύουσα».

Όπως επισημαίνει εξάλλου η ίδια ο επανασχεδιασμός στοχεύει στην ανάδειξη του Μουσείου σε δυναμικό πόλο εξωστρεφών δράσεων, καθώς περιλαμβάνει ερευνητικό κέντρο, αφιερωμένο στην αρχαιότητα και ένα ανοιχτό, καθολικά προσβάσιμο κέντρο πολιτισμού και ψυχαγωγίας με δημόσιο κήπο. Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται στην άρση των υφιστάμενων παθογενειών του κτηρίου, όπως η υγρασία και εισροή υδάτων, στην ενίσχυση της αντισεισμικής του θωράκισης, στην ενεργειακή αναβάθμιση του κτηρίου, στην προσβασιμότητα και στην ενίσχυση της βιωσιμότητάς του. Για πρώτη φορά εξασφαλίζονται οι κατάλληλες περιβαλλοντικές συνθήκες για την προβολή και έκθεση των αρχαιοτήτων, όπως η υγρασία, το ηλιακό φως και η θερμοκρασία, τόσο στην επέκταση του Μουσείου, όσο και σε αρκετές αίθουσες του ιστορικού κτηρίου.

Διαβάστε επίσης

Γυναίκες έφτιαξαν αυτά τα αριστουργήματα; Έρευνα για τη συμβολή τους στην αρχαία κεραμική

Μαίρη Ιωαννίδου: Τα τείχη της Ακρόπολης, μνημείο μεγάλης κλίμακας απαιτεί πολυεπίπεδη αντιμετώπιση

Μπέζος και Ζούκερμπεργκ εναντίον σεΐχηδων: Η τέχνη, τρόπαιο για δισεκατομμυριούχους