Το σημείωμα του Κουμεντάκη για το πρόγραμμα ΕΛΣ το 2021

«Όταν, πριν από τρία χρόνια, σχεδιάζαμε το επετειακό πρόγραμμα της Εθνικής Λυρικής Σκηνής για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση, κανείς μας δεν μπορούσε να φανταστεί ή να προβλέψει τις συνθήκες κάτω από τις οποίες το πρόγραμμα αυτό επρόκειτο να πραγματοποιηθεί το 2021. Άλλωστε, όπως ο Μίλαν Κούντερα τονίζει, “στη ζωή προχωράμε μέσα σε ομίχλη και τα ιστορικά φαινόμενα φαντάζουν ως ξεκάθαρος ορίζοντας μόνο εκ των υστέρων”.

Μετά από σχεδόν ένα χρόνο είναι πλέον σαφές ότι αυτή τη στιγμή βιώνουμε ένα ιστορικό γεγονός, τις συνέπειες του οποίου αδυνατούμε να προβλέψουμε και ακόμα περισσότερο αδυνατούμε να προλάβουμε. Για όλους εμάς εδώ στην Εθνική Λυρική Σκηνή δεν υπήρξε ούτε μια στιγμή οπισθοχώρησης υπό το βάρος της πανδημίας. Πίσω από τις κλειστές αίθουσες και τις ακυρωμένες παραστάσεις εργαστήκαμε και εργαζόμαστε για τη δημιουργία του καλλιτεχνικού μας έργου. Από την αρχή της πανδημίας τον περασμένο Μάρτιο έως και το τέλος του 2020, η ΕΛΣ κινήθηκε παράλληλα σε δύο βασικούς άξονες: την παρουσίαση παραστάσεων με περιορισμένο κοινό σε ανοιχτούς και κλειστούς χώρους, όταν οι συνθήκες το επέτρεψαν, και τη δημιουργία και παρουσίαση ψηφιακού περιεχομένου.

Με την ίδια αποφασιστικότητα –αλλά χωρίς βεβαιότητες και χωρίς να υποτιμούμε την κατάσταση–, ανακοινώνουμε σήμερα το πρόγραμμα του 2021 και έχουμε ελπίδα και πίστη ότι θα καταφέρουμε να το πραγματοποιήσουμε με την παρουσία κοινού στις αίθουσές μας ή μέσω της GNO TV. Φυσικά γνωρίζουμε ότι τουλάχιστον για το πρώτο εξάμηνο της χρονιάς δεν μπορούμε να έχουμε πολλές ελπίδες για κανονική λειτουργία, όμως, εφόσον τα περιοριστικά μέτρα για την πανδημία μάς επιτρέπουν έστω τις πρόβες και τη βιντεοσκόπηση, το έργο μας θα βρει τον τρόπο να φθάσει στον θεατή μέσω διαδικτύου. Και αυτό πάνω από όλα είναι το ζητούμενο, να διατηρήσουμε ζωντανή τη σχέση με το κοινό.

Το επετειακό μας πρόγραμμα για τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση έχει στόχο να θέσει ερωτήματα και να ανοίξει συζητήσεις και καλλιτεχνικές ζυμώσεις γύρω από το διαχρονικό νόημα της επετείου του 1821. Η δική μας οπτική δεν βλέπει την Ελληνική Επανάσταση ως ένα τοπικό αλλά ως ένα διεθνούς εμβέλειας ιστορικό γεγονός, το οποίο συνδέεται με τις κορυφαίες επαναστάσεις που οδήγησαν στη δημιουργία των μεγάλων ανεξάρτητων εθνών-κρατών του σύγχρονου κόσμου, όπως για παράδειγμα η Γαλλική και η Αμερικανική Επανάσταση. Η επιθυμία μας είναι να δώσουμε αφορμές για σκέψη και αναστοχασμό, ακόμα και για διαφωνίες. Δεν θα αναπαραγάγουμε τα στερεότυπα των εθνικών επετείων, αλλά, μέσω του καλλιτεχνικού μας έργου, ελπίζουμε να φωτιστεί η σπουδαία αυτή στιγμή της ιστορίας μας, με τρόπο ψύχραιμο και ενωτικό.

Στο πλαίσιο αυτό, στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος θα παρουσιάσουμε σημαντικές όπερες της Επτανησιακής Σχολής –όπως η Δέσπω και η Κυρά Φροσύνη του Καρρέρ–, σπουδαία έργα του παγκόσμιου ρεπερτορίου της όπερας –όπως ο Αντρέα Σενιέ του Τζορντάνο, οι Γάμοι του Φίγκαρο του Μότσαρτ, η Λαίδη Μάκβεθ του Μτσενσκ του Σοστακόβιτς–, την μπαρόκ όπερα του Βιβάλντι Ο θρίαμβος της Ιουδίθ, τους Ελληνικούς χορούς του Σκαλκώτα και τον Ζορμπά του Θεοδωράκη από το Μπαλέτο μας, έργα κινηματογραφικής μουσικής για την Αμερικανική Επανάσταση και την όπερα για όλη την οικογένεια Τα μαγικά μαξιλάρια. Παράλληλα, το εμβληματικό έργο του Καλομοίρη H συμφωνία της Λεβεντιάς θα παρουσιαστεί σε μια μοναδική συναυλία στο προαύλιο της Μητρόπολης Αθηνών, ενώ το πρόγραμμα συμπληρώνεται με την Τόσκα του Πουτσίνι στο Ηρώδειο.

Θα ήθελα να σημειώσω πως είμαι ιδιαίτερα χαρούμενος γιατί, στο πλαίσιο της επετείου της Ελληνικής Επανάστασης, προσπαθήσαμε και θεωρώ ότι καταφέραμε να κάνουμε μια μεγάλη ρετροσπεκτίβα σε κορυφαίους Έλληνες συνθέτες, διαφορετικών σχολών και ιδιωμάτων. Για πρώτη φορά στο πρόγραμμα της Λυρικής θα έχουμε την ευκαιρία να παρουσιάσουμε σπουδαία έργα των Μανώλη Καλομοίρη, Παύλου Καρρέρ, Νίκου Σκαλκώτα, αλλά και νεότερων, όπως, μεταξύ άλλων, των Καλλιόπης Τσουπάκη, Γιώργου Δούση, Νίκου Ξυδάκη, Μάρθας Μαυροειδή, Γιώργου Τσοντάκη, Αλέξανδρου Μούζα, Δήμητρας Τρυπάνη κ.ά. Τον Σεπτέμβριο θα παρουσιαστούν και τα αποτελέσματα του Διαγωνισμού Σύνθεσης Λυρικού Τραγουδιού με θέμα “1821, Ελληνική Επανάσταση και μελοποιημένη ποίηση”, τον οποίο συνδιοργανώνουμε με την Ένωση Ελλήνων Μουσουργών.

Μάλιστα, στο πλαίσιο του εμπλουτισμού του ιστορικού αρχείου της ΕΛΣ και με τη στήριξη της δωρεάς του ΙΣΝ, καταφέραμε να αγοράσουμε από ιδιωτικό αρχείο τη μοναδική σωζόμενη χειρόγραφη παρτιτούρα καθώς και το δίγλωσσο σπαρτίτο της όπερας Η Κυρά Φροσύνη του Παύλου Καρρέρ.

Ξεκινώντας από το 2021 και για τα επόμενα τρία χρόνια η Εθνική Λυρική Σκηνή θα τιμήσει το έργο του κορυφαίου Έλληνα συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, με την παρουσίαση μεγάλου μέρους του σπουδαίου έργου του. Στο πλαίσιο του τριετούς κύκλου Μίκης Θεοδωράκης, το 2021 θα παρουσιαστούν στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος τα έργα Άξιον Εστί, Ζορμπάς, η Δεύτερη συμφωνία: Το τραγούδι της Γης, η συναυλία Τραγούδια του Αγώνα, ενώ στην Εναλλακτική Σκηνή οι κύκλοι τραγουδιών Ασίκικο Πουλάκη και Τραγούδια για παιδάκια και παιδιά. Ο κύκλος θα συμπληρωθεί το 2021 με την παρουσίαση έργων Θεοδωράκη στα επόμενα διαδικτυακά φεστιβάλ, αλλά και από την ΕΡΤ, η οποία θα προβάλει τη συναυλία των έργων Διόνυσος και Επιτάφιος που βιντεοσκοπήθηκαν τον περασμένο Νοέμβριο στην Εναλλακτική.

Δύο πολύ βασικοί άξονες του επετειακού μας προγράμματος είναι οι αναθέσεις νέων έργων, αλλά και οι κύκλοι όπως οι Ωδές στον Βύρωνα και Η Επανάσταση με τα μάτια των άλλων που θα παρουσιαστούν στην Εναλλακτική μας Σκηνή. Από τα πλέον ουσιαστικά στοιχήματά μας είναι η ανάθεση σε μια διακεκριμένη ομάδα Τούρκων δημιουργών με επικεφαλής τον συνθέτη Καμράν Ιντζέ και τον λιμπρετίστα Ιζεντίν Τσαλισλάρ, οι οποίοι με το έργο τους Jus soli θα επιχειρήσουν να φωτίσουν την άλλη πλευρά της Επανάστασης, την πλευρά του “ηττημένου”.

Παράλληλα με το επετειακό πρόγραμμα, νέες, φιλόδοξες παραγωγές που ανεστάλησαν λόγω της πανδημίας έρχονται να συναντήσουν το κοινό τους μέσα στο 2021, αλλά και ρεσιτάλ κορυφαίων ερμηνευτών, αναβιώσεις παλαιότερων παραγωγών και σημαντικές συμπαραγωγές συμπληρώνουν το νέο πρόγραμμα της ΕΛΣ, στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος και στο Ηρώδειο. Η δεύτερη ανάθεση του πρότζεκτ The Artist on the Composer της ΕΛΣ και του ΝΕΟΝ φέρνει τη νέα δημιουργία του Γιώργου Λάνθιμου, η Μαρίνα Αμπράμοβιτς παρουσιάζει τους Επτά θανάτους της Μαρίας Κάλλας, το Μπαλέτο της ΕΛΣ φέρνει τον κλασικό Δον Κιχώτη σε νέα παραγωγή, ενώ ο νέος, φιλόδοξος Ριγολέττος του Βέρντι έρχεται στο Ηρώδειο. Ο κορυφαίος τενόρος της εποχής μας Γιόνας Κάουφμαν θα παρουσιάσει γκαλά όπερας για πρώτη φορά στο Ηρώδειο, ενώ η διάσημη σοπράνο Σόνια Γιόντσεβα θα δώσει ένα μοναδικό ρεσιτάλ στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος.

Σας καλούμε να διαβάσετε αναλυτικά το πρόγραμμα του 2021 στο νέο microsite που δημιουργήσαμε ειδικά για αυτό: 2021.nationalopera.gr.

Θα ήθελα στο σημείο αυτό να ευχαριστήσω την Πρόεδρο της Ελληνικής Δημοκρατίας κ. Κατερίνα Σακελλαροπούλου για την τιμή που μας έκανε να δώσει την αιγίδα της σε δύο από τις επετειακές μας παραγωγές: στο δίπτυχο Δέσπω – Ελληνικοί χοροί και το Jus soli.

Για την ευαισθησία, τη φροντίδα και τα άμεσα αντανακλαστικά της σε κάθε πρόκληση, θα ήθελα να ευχαριστήσω την Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού κ. Λίνα Μενδώνη. Από την αρχή της θητείας της, αλλά και μέσα στην πανδημία, δημιούργησε ένα πλαίσιο ασφάλειας και σταθερότητας για τον οργανισμό μας, ενώ στάθηκε στο πλευρό μας με κάθε τρόπο στις προτάσεις και τις ιδέες που μοιραστήκαμε μαζί της.

To επετειακό πρόγραμμα του 2021 είναι μέρος της τετραετούς δωρεάς της εξωστρέφειας από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος. Χωρίς τη δωρεά αυτή, η Εθνική Λυρική Σκηνή θα ήταν ένας επαρχιακός εσωστρεφής οργανισμός. Με τη βοήθεια της δωρεάς η ΕΛΣ δημιούργησε ένα πολύ σημαντικό δίκτυο διεθνών συνεργασιών, παρουσίασε παραγωγές με διεθνή απήχηση και έκανε γνωστή τη νέα καλλιτεχνική ταυτότητά της σε όλο τον κόσμο. Τα λόγια δεν αρκούν για να εκφράσουν την ευγνωμοσύνη μας στον Πρόεδρο του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος Ανδρέα Δρακόπουλο.

Θα ήθελα εδώ να αναφέρω, σχετικά με τη στήριξη της ιδιωτικής πρωτοβουλίας, ότι όχι μόνο δεν χάσαμε κανέναν από τους χορηγούς μας κατά τη διάρκεια της αναστολής των παραστάσεών μας λόγω της πανδημίας, αλλά αντιθέτως όλες οι εταιρείες του ιδιωτικού τομέα που μας στηρίζουν τα τελευταία χρόνια στάθηκαν δίπλα μας και συνεχίζουν να μας στηρίζουν. Τους ευχαριστώ από καρδιάς για τη σημαντική τους βοήθεια προς την ΕΛΣ.

Ολοκληρώνοντας, θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά την Πρόεδρό μας κ. Βένια Παπαθανασοπούλου, το Διοικητικό Συμβούλιο, όλους τους συνεργάτες, καθώς και το καλλιτεχνικό, τεχνικό, διοικητικό και βοηθητικό προσωπικό της ΕΛΣ.

Σας ευχαριστώ και ελπίζω σύντομα να ξαναβρεθούμε στα θέατρα, για να συμφωνήσουμε ή και να διαφωνήσουμε μετά το τέλος μιας παράστασης».

Γιώργος Κουμεντάκης, Καλλιτεχνικός Διευθυντής Εθνικής Λυρικής Σκηνής